Małopolskie zabytki

Apoteoza św. Jana Kantego ze Stryszowa

Paulina Kluz

W roku kanonizacji św. Jana Kantego, a więc w 1767, z inicjatywy biskupa Franciszka Potkańskiego do kościoła w Stryszowie przeniesiono relikwie tego świętego, które zostały wyjęte z trumny mieszczącej się w kościele św. Anny w Krakowie. Świątynia w Stryszowie otrzymała nowe wezwanie św. Jana Kantego oraz wspaniały wizerunek nowego patrona umieszczony w ołtarzu.

Obraz przedstawiający apoteozę św. Jana Kantego został wykonany po kanonizacji świętego. Powierzchnia obrazu została zmniejszona do widocznych dziś wymiarów, o czym świadczy okrojenie ram kompozycji do rozmiarów postaci świętego, przy jednoczesnym przycięciu towarzyszących mu dwóch aniołów oraz uskrzydlonych główek anielskich, których fragmenty skrzydeł widoczne są w górnych narożach obrazu. Z dużym prawdopodobieństwem dzieło zostało zamontowane wtórnie w zwieńczeniu ołtarza głównego w drugiej połowie XX wieku. Najpewniej pierwotnie znacznie większy obraz znajdował się w polu głównym ołtarza.

Pierwotną formę dzieła może prezentować rycina Sanctus Johannes Cantius Polonus Presbyter Secularis et in Alma Universitate Cracoviensi S. Theologiae Doctor et Professor wykonana przez Angela Campanella w Rzymie około 1767 roku. Najprawdopodobniej obraz ze Stryszowa posiadał analogiczną do tej grafiki kompozycję. Postać św. Jana Kantego klęczącego na obłoku flankowały dwa anioły, zaś u spodu obłoku ukazane było nadlatujące putto z tkaniną. W górnych narożach przedstawione były dwie grupy uskrzydlonych główek anielskich, ku którym zwracał się święty.

Rycina Angela Campanella została wykonana według obrazu Salvatora Monosiliego. Malarz ten w 1767 roku wykonał wizerunki św. Jana Kantego na zaginiony dziś sztandar procesyjny oraz do ołtarza w polskim kościele św. Stanisława w Rzymie. Ten ostatni obraz przedstawia inną kompozycję niż omawiana rycina, być może zatem grafika Angela Campanella została wykonana według przedstawienia na wspomnianym wyżej sztandarze lub, co równie prawdopodobne, według innego obrazu tego świętego wykonanego przez Monosiliego.

Apoteoza św. Jana Kantego ze Stryszowa mogła być namalowana na podstawie ryciny Angela Campanella lub obrazu Salvatore Monosiliego. Wysoki poziom wykonania tego dzieła oraz jego cechy formalne nie wskazują na żadnego ze znanych polskich malarzy z tego okresu. Najprawdopodobniej obraz został namalowany w Rzymie w oparciu o obraz Monosiliego i sprowadzony do Rzeczypospolitej po kanonizacji św. Jana Kantego, być może w związku z uroczystościami kanonizacyjnymi w Krakowie, mającymi miejsce w 1775 roku. Obraz ten mógł być rownież od początku przeznaczony do kościoła w Stryszowie, ale jest też możliwe, że trafił do niego w późniejszym czasie.

Na rzymskie pochodzenie dzieła wskazuje również ikonografia przedstawienia św. Jana Kantego ze Stryszowa, która jest niemal niespotykana na ziemiach Rzeczypospolitej. W polskiej sztuce nowożytnej św. Jana Kantego najczęściej ukazywano w cyklach scen z jego życia, modlącego się przed Matką Boską z Dzieciątkiem, przed obrazem Misericordia Domini, w scenach ilustrujących jego cuda (z dzbanem, uzdrowienia, obrazy wotywne), z innymi świętymi (Felix saeculum Cracovie, Wszyscy Święci), a nawet w przedstawieniach alegorycznych. Ukazanie apoteozy świętego, a więc jego gloryfikacji, mogło być bezpośrednio związane z wydarzeniem jakim była jego kanonizacja i jej obchody. 

Bibliografia:
Pierguidi Stefano, Monosilio Salvatore, [w:] Dizionario Biografico degli Italiani, Volume 75, 2011: https://www.treccani.it/enciclopedia/salvatore-monosilio_(Dizionario-Biografico)/ [dostęp: 2020]
Zawadzki Roman Maria, Staropolski konterfekt świętego Jana z Kęt, Kraków 2002.
Obraz ołtarzowy w ramie w kościele w Stryszowie, przedstawiający św. Jana Kantego, klęczącego pośród obłoków, z rękami uniesionymi w górę, ubranego w togę, ujętego przez dwa anioły.
"Apoteoza św. Jana Kantego", po 1767 r., ołtarz główny w kościele św. Jana Kantego w Stryszowie,
Rycina przedstawiająca św. Jana Kantego, klęczącego pośród obłoków, z rękami uniesionymi w górę, ubranego w togę, w otoczeniu aniołów.
Angelo Campanella (ryt.), Salvatowe Monosilio (wg), "Sanctus Johannes Cantius Polonus Presbyter Secularis et in Alma Universitate Cracoviensi S. Theologiae Doctor et Professor", ok. 1767 r., Muzeum Narodowe w Krakowie, nr inw. MNK III-ryc.-18227, źródło: www.zbiory.mnk.pl, domena publiczna

Polecane powiązane trasy turystyczne

Powiązane dzieła

Inne nasze artykuły

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności