Małopolskie zabytki
Zegar do renowacji postaci świętych
Maria Działo
Zegar do renowacji postaci świętych (hostii i komunikantów), popularnie nazywany również zegarem eucharystycznym, służył do oznaczania terminu odnawiania zapasów hostii, aby uniknąć ich zepsucia.
Pierwsze reguły dotyczące odnawiania postaci świętych pochodzą z XI-XII wieku i wskazują na cotygodniowy obowiązek renowacji Najświętszego Sakramentu. Synody z przełomu XIII i XIV wieku, a także późniejsze podawały różne terminy odnawiania Sanctissimum: co tydzień, osiem dni, dziesięć dni, dwa tygodnie, szesnaście dni lub piętnaście dni zimą, a osiem latem. W „Rytuale Rzymskim” Pawła V z 1614 roku, który obowiązywał wszystkie kościoły parafialne, czas ten został krótko określany słowem frequenter, jako częsty. Dodatkowo w synodach z XVIII wieku zalecano, aby kapłan zawieszał w zakrystii kartkę, na której zaznaczona byłaby data renowacji postaci świętych.
Udoskonaloną wersję tej metody stanowi zegar do renowacji postaci świętych. Aby ściśle przestrzegać zaleconego czasu, należało wykonać „zegar”, który wskazywałby datę sporządzenia i datę konsekracji. Przyrząd ten był zwłaszcza stosowany w kościołach, gdzie ruch komunikujących był nieduży. Zegar miał składać się z tarczy podzielonej na 31 dni, dwóch okienek do tabliczek z miesiącami i dwiema wskazówkami: jedna z napisem „sporządzone”, a druga „konsekrowane”, które ustawione były na miejscu dat wyżej wymienionych czynności. Tablica miała być również oznaczona symbolami eucharystycznymi i być „bardzo starannie wykonana ad hoc przez artystę grafika”. Do czasów współczesnych zachowało się niewiele tego rodzajów obiektów. W trakcie prac inwentaryzacyjnych na terenie Archidiecezji Krakowskiej zespół projektu Sakralne Dziedzictwo Małopolski odnalazł dwa zegary eucharystyczne. Pierwszy, w kościele w Czulicach, wykonany przed 1783 rokiem, a drugi w kościele św. Wincentego w Krakowie, pochodzący z XIX wieku.
Bibliografia
Gręźlikowski Janusz, Przechowywanie i kult Eucharystii w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej, „Prawo Kanoniczne”, 55/1, 2012, s. 99-159.
Pastuszko Marian, Przechowywanie i kult Najświętszego Sakramentu, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny”, 32/3-4, 1989, s. 75-123.
Zieliński Chwalisław, Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych, Poznań 1959, s. 212-213.
Udoskonaloną wersję tej metody stanowi zegar do renowacji postaci świętych. Aby ściśle przestrzegać zaleconego czasu, należało wykonać „zegar”, który wskazywałby datę sporządzenia i datę konsekracji. Przyrząd ten był zwłaszcza stosowany w kościołach, gdzie ruch komunikujących był nieduży. Zegar miał składać się z tarczy podzielonej na 31 dni, dwóch okienek do tabliczek z miesiącami i dwiema wskazówkami: jedna z napisem „sporządzone”, a druga „konsekrowane”, które ustawione były na miejscu dat wyżej wymienionych czynności. Tablica miała być również oznaczona symbolami eucharystycznymi i być „bardzo starannie wykonana ad hoc przez artystę grafika”. Do czasów współczesnych zachowało się niewiele tego rodzajów obiektów. W trakcie prac inwentaryzacyjnych na terenie Archidiecezji Krakowskiej zespół projektu Sakralne Dziedzictwo Małopolski odnalazł dwa zegary eucharystyczne. Pierwszy, w kościele w Czulicach, wykonany przed 1783 rokiem, a drugi w kościele św. Wincentego w Krakowie, pochodzący z XIX wieku.
Bibliografia
Gręźlikowski Janusz, Przechowywanie i kult Eucharystii w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej, „Prawo Kanoniczne”, 55/1, 2012, s. 99-159.
Pastuszko Marian, Przechowywanie i kult Najświętszego Sakramentu, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny”, 32/3-4, 1989, s. 75-123.
Zieliński Chwalisław, Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych, Poznań 1959, s. 212-213.
