Zwornik we wschodnim przęśle prezbiterium

Województwo

MAŁOPOLSKIE

Powiat

wielicki

Gmina

Niepołomice

Miejscowość

Niepołomice

Metropolia

Krakowska

Diecezja

Krakowska

Dekanat

Niepołomice

Parafia

Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników

Dodaj do Udostępnij Drukuj Graf Pobierz

Miejsce przechowywania

kościół, prezbiterium

Identyfikator

DZIELO/04839

Kategoria

detal architektoniczny

Ilość

1

Czas powstania

1350-1355

Technika i materiał

kamień; rzeźbienie, cięcie, polichromowanie

Autor noty katalogowej

Andrzej Włodarek

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Rzeźbiony zwornik z przedstawieniem Orła Piastowskiego.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba architektoniczna czasów Kazimierza Wielkiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

.

Streszczenie

Kamienny, rzeźbiony i polichromowany zwornik sklepienia krzyżowo-żebrowego w zamknięciu prezbiterium, z przedstawieniem Orła Piastowskiego. Wykonany około 1350-1355 przez kamieniarza ze strzechy wznoszącej w czasach Kazimierza Wielkiego kościół w Niepołomicach.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

Kozera Michał, "Kościół parafialny i zamek królewski w Niepołomicach. Dzieje znane i nieznane 1340-1990", Kraków 1994

Róg Rafał, "Kościół w Niepołomicach pod wezwaniem Dziesięciu Tysięcy Męczenników – Królewska Fundacja Pokutna", Kraków-Niepołomice 1998

Sinko-Popielowa Krystyna, "Kościół w Niepołomicach" , „Rocznik Krakowski” , s. 49-111

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Pełnoplastyczna rzeźba przedstawia Chrystusa Zmartwychwstałego, stojącego w lekkim kontrapoście, z ciężarem ciała wspartym na lewej nodze, która depcze węża trzymającego w paszczy jabłko. Zbawiciel prawą nogę lekko ugina w kolanie opierając ją na ludzkiej czaszce. Chrystus w lewej ręce trzyma złotą laskę krzyżową z podwieszoną chorągwią, prawą zaś unosi w geście błogosławieństwa. Ma owalną twarz z prostym nosem, z uniesionymi ku górze brązowymi oczami i jasnoróżowymi ustami. Jego głowę okalają długie, brązowe włosy opadające na ramiona w lekkich lokach oraz krótka, brązowa broda. Zmartwychwstały ubrany jest w złocony płaszcz ze srebrną podszewką, odsłaniający prawe ramię, przerzucony z przodu przez lewą rękę i opadający miękkimi fałdami zakrywając prawy bok postaci. Karnacja ciała jest bladoróżowa. Na dłoniach, boku oraz stopach widoczne są czerwone rany po gwoździach i lancy.

rzeźba

Chrystus Zmartwychwstały

Zdjęcie nr 1: Dzwonnica murowana z cegły, tynkowana. Zbudowana na rzucie kwadratu, na cokole, trójkondygnacyjna, zwieńczona blaszanym hełmem z ażurową wieżyczką i iglicą. Od wschodu wejście, zamknięte łukiem półkolistym, w kamiennym, profilowanym obramieniu. Nad nim kamienna tarcza z herbem Lis. W najwyższej kondygnacji duże ostrołukowe otwory dzwonne, wyżej, pod okapem małe owalne.

dzwonnica

Dzwonnica

Zdjęcie nr 1: Płyta w formie stojącego prostokąta. W górnej części ryty monogram IHS z krzyżem. W polu inskrypcja „Adamo Kołaczkowski / Bonorum Cameralium Ann(o) 9 Praefecto / Die 24. Decembris 1824 A(nn)o vitae 54 / non tam aetate quam maerore / propter culpas aliorum consumpto / addicti amici posuere. / Quisquis es superior disce / quam durum piaesse aliis / Defuncto autem aeternam / precare requiem.” U dołu płyty ryta czaszka ze skrzyżowanymi piszczelami.

płyta nagrobna

Epitafium Adama Kołaczkowskiego

Zdjęcie nr 1: Kamienna chrzcielnica osadzona na wysokim cokole na planie kwadratu, z profilowanym, wielostopniowym trzonem, dekorowanym puklowaniem, liśćmi akantu i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Czara puklowana, ozdobiona kartuszem z godłem herbowym Jastrzębiec od frontu oraz kartuszem z godłem herbowym Gryf po przeciwnej stronie, po bokach dwa bukraniony. Chrzcielnica polichromowana w kolorze czerwonym ze złoconymi detalami. Drewniana pokrywa w formie podstawy dekorowanej perełkowaniem i żłobkami, zwieńczona klasycystycznym wazonem zdobionym girlandami, zakończonym kwiatem.
Chrzcielnica umieszczona w niszy drewnianej oprawy filara arkady tęczowej. Nadbudowa jest architektoniczna, dwukondygnacyjna ze zwieńczeniem. Pierwsza kondygnacja z niszą ujętą dwustrefowym cokołem, zakończonym profilowanym gzymsem dekorowanym żłobkami, zakończonym kartuszem, flankowana kwiatowymi zwisami. Druga kondygnacja z płyciną ujętą pilastrami ozdobionymi kwiatowymi zwisami, zakończonymi gzymsem przechodzącym w woluty, na których znajdują się uskrzydlone główki anielskie. W niszy na rzeźbionym fragmencie skały, flankowanym dwoma drzewami, grupa rzeźbiarska Chrztu Chrystusa. Nad nią na łuku gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Zwieńczenie w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujętego spływami wolutowymi dekorowanymi akantem, zakończone gzymsem i baldachimem. W polu, na obłoku rzeźbiona półpostać Boga Ojca z nimbem trójkątnym i promienistym wokół głowy. Baldachim na planie półkola, w formie niepełnego belkowania, na nim cztery kabłąki podtrzymujące cokół, na którym znajduje się klasycystyczny wazon. Oprawa polichromowana w kolorze seledynowym, ze złoconymi profilami i ornamentyką.

chrzcielnica

Chrzcielnica w architektonicznej obudowie

Zdjęcie nr 1: Pełnoplastyczna figura Chrystusa Ukrzyżowanego umieszczona jest na belce tęczowej. Chrystus został ukazany na krzyżu w dużym zwisie na wyprężonych ramionach, tworzących kształt litery „V”. Jego korpus jest wydłużony i esowato wygięty z silnym zaznaczeniem modelunku anatomicznego. Nogi zostały lekko zgięte w kolanach i nieznacznie odchylone w bok, zaś stopy skrzyżowane i przybite jednym gwoździem do krzyża. Wyeksponowano muskulaturę kończyn, żebra i ranę w boku. Głowa Zbawiciela opada na prawe ramię. Jego twarz jest podłużna, z długim, prostym nosem, o zamkniętych oczach i otwartych ustach w grymasie bólu. Otacza ją gęsta, kręcona broda oraz długie, ciemne włosy opadające lokami na oba ramiona. Na głowie widoczna jest cierniowa korona o długich kolcach. Biodra Zbawiciela zostały przepasane długim perizonium sięgającym kolan. Jest ono na środku drapowane za pomocą misowych fałd układających się poprzecznie, zaś po bokach zostało wywinięte za pomocą dwóch festonów opadających kaskadowo wzdłuż ud. Ponad głową Chrystusa umieszczony jest złocony titulus o kształtach barokowych w formie kartusza z napisem „INRI”.Rzeźba jest polichromowana, a perizonium srebrzone z zastosowaniem laserunków.

rzeźba

Chrystus na krzyżu

Zdjęcie nr 1: Płaskorzeźbione przedstawienie Chrystusa Zmartwychwstałego ukazanego w całej postaci, w trzech czwartych w prawo, w wykroku, z prawą nogą zgiętą w kolanie. W prawej, uniesionej ręce trzyma chorągiew z białym krzyżem na czerwonym tle, lewa uniesiona do góry w geście błogosławieństwa. Twarz owalna, pociągła, z migdałowatymi oczami i prostym nosem, okolona falowaną brodą i włosami sięgającymi ramion. Chrystus przez biodra ma przewiązane krótkie, obficie fałdowane perizonium, z rozwianym na lewym boku fragmentem. Pod szyją ma zapięty płaszcz rozwiany z tyłu postaci. Ciało krępe, muskularne, z podkreślonymi mięśniami klatki piersiowej. Postać umieszczona na profilowanym postumencie z tablicą z inskrypcją „EGO SVM RESVR/RECTIO ET VITA / IOAN(NES) CAP(UT) XI”.

płaskorzeźba

Chrystus Zmartwychwstały

Inne dzieła z tego roku

Zdjęcie nr 1: Rzeźbiony zwornik cylindryczny, z przedstawieniem sześciu wirujących, nagich nóg, ugiętych w kolanach, wychodzących promieniście z jednego punktu.

rzeźba

Zwornik środkowy w prezbiterium

Zdjęcie nr 1: Rzeźbiony zwornik z przedstawieniem maski liściastej – twarzy ludzkiej wśród elementów roślinnych, liście wydobywają się z ust i przysłaniają policzki postaci.

detal architektoniczny

Zwornik zachodnim przęśle prezbiterium

Zdjęcie nr 1: Kościół położony na południe od rynku, na placu otoczonym kamiennym murem z dwiema bramkami od zachodu i północy oraz bramką od południa. Kościół jednonawowy, dwuprzęsłowy, z węższym, niższym dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym pięciobocznie. Do prezbiterium przylegają dwa aneksy, od północy dawna zakrystia (obecnie kaplica świętych Męczennic), zamknięta od wschodu dwubocznie, mająca w narożu z korpusem wieżyczkę schodową, a od południa zakrystia nowa, na planie prostokąta. Do nawy przylegają dwie kaplice: od północy kaplica Lubomirskich, założona na rzucie kwadratu, nakryta kopułą, a od południa kaplica Branickich, także na rzucie kwadratu z kopułą. Przy korpusie od zachodu piętrowa kruchta, pierwotnie otwarta w przyziemiu od północy, zachodu i południa ostrołukowymi arkadami. Arkada tęczy ostrołukowa. Sklepienie prezbiterium, zakrystii i obu kondygnacjach kruchty krzyżowo-żebrowe, w korpusie, pierwotnie trójprzęsłowym, pierwotnie sklepienie o polach trójkątnych z trójpromieniem, wsparte na dwóch dziesięciobocznych filarach, obecnie kolebkowo z lunetami. Żebra w prezbiterium i zakrystii o profilu żłobkowym, w kruchcie - gruszkowym. W prezbiterium służki cylindryczne, nadwieszone na oplecionych liśćmi wspornikach oraz rzeźbione zworniki z przedstawieniem Głowy Chrystusa i motywami roślinnymi. Ściany rozczłonkowane wykonanymi w czarnego marmuru arkadami, zamkniętymi łukiem półkolistymi. Okna ostrołukowe , obustronnie rozglifione z krzyżowym laskowaniem, w ścianie północnym prezbiterium ślepe. Kościół opięty przyporami. Elewacje na cokole, z profilowanymi gzymsami cokołowymi, kapnikowym i koronującym. Szczyty zwieńczone kwiatonami, z których zachodnie z krzyżem. Portale kamienne, ostrołukowe: zachodni profilowany, z ażurowym maswerkiem; drugi w prezbiterium do zakrystii, profilowany; trzeci do wieżyczki schodowej.

kościół

Kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: U spodu: "Franciscus Smuglewicz inv. et del. ", "C. F. Stoelzer sc. Dresdae 1791" I "Boleslaus II. dictum Audax in Alba Regina Hungariae Belam Principem diademate exornat".
Na grafike nałożona kartka z napisem: "Franciscus Smuglewicz invenit et deline Varsovia", "Bolesław Śmiały Bele na tronie Węgierskim w Białogrodzie osadza. R. 1065."

Bolesław Śmiały koronuje Belę na króla węgierskiego

Zdjęcie nr 1: Witraż w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. Kompozycja dwustrefowa, w dolnej nieco z prawej ukazana św. Jadwiga Andegaweńska zwrócona trzy czwarte w prawo z głową odwróconą w drugą stronę z berłem w prawej dłoni. Twarz trójkątna o dużych oczach i długim nosie, okolona długimi jasnobrązowymi włosami. Ubrana jest w długą suknię w odcieniach fioletu oraz purpurowy płaszcz obszyty gronostajem, na głowie ma złotą koronę. Po lewej stronie witrażu widnieje miniatura kamienic krakowskich (być może Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego), poniżej herby Uniwersytetu Jagiellońskiego z syglami „UJ”, Wielkiego Księstwa Litweskiego oraz Królestwa Polskiego. W prawym dolnym narożu inskrypcja „Fundacja / Janina / Józef / Mosórowie”. W górnej partii św. Brat Albert ukazany frontalnie, prawą ręką obejmujący stojącego przed nim ubogiego człowieka, a w lewej trzyma kosz z chlebem. Święty ubrany jest w habit i płaszcz albertynów, przewiązany sznurem. Twarz szeroka, okolona siwą brodą i łysiną. Wokół głowy świętego duży, złocony nimb. Po lewej stronie leży paleta z pędzlem. Po prawej miniatura kościoła Mariackiego i głowy ubogich ludzi. Kolorystyka utrzymana w chłodnych barwach.

Brat Albert oraz św. Jadwiga Andegaweńska

Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta. Na awersie przedstawienie Matki Bożej Różańcowej oraz czterech świętych dominikańskich. Kompozycja dwustrefowa, wielopostaciowa.
W górnej połowie obrazu ukazana Matka Boża z Dzieciątkiem na kolanach, siedząca frontalnie na obłokach, ze skrzyżowanymi nogami. Lewą ręką przytrzymuje Dzieciątko, prawą wyciąga w bok, w dłoni trzymając różaniec. Twarz ma owalną, o małych oczach, krótkim nosie i drobnych ustach, okoloną jasnymi włosami, ukrytymi pod welonem. Ubrana jest w jasnoróżową suknię, niebieski płaszcz zarzucony na ramiona i nogi, na głowie ma biały, rozwiany welon, a na stopach sandały. Dzieciątko ukazane w pozycji półleżącej na kolanach Matki, zwrócone w trzech czwartych w lewo, z głową skierowaną w przeciwną stronę, w obu rękach wyciągniętych w lewo trzyma różaniec. Dzieciątko ukazane jako niemal nagie, w partii podbrzusza przesłonięte białą tkaniną. Postacie w górnej strefie ukazane są pośród obłoków, na tle rozjaśnionego brązowo-żółtego nieba. W dolnej strefie dwie pary klęczących świętych zakonników i zakonnic. Po lewej św. Dominik, a za nim niezidentyfikowany dominikanin. Obaj zwróceni w trzech czwartych w lewo, z głowami uniesionymi w górę. Dominik ma dłonie skrzyżowane na piersi. Obaj mają szczupłe twarze, o małych okrągłych oczach, krótkich nosach i pełnych ustach, okolone krótkimi włosami, z tonsurami na głowie. Obaj ubrani są w białe habity z kapturami i szkaplerzami, Dominik ma na ramiona narzucony czarny płaszcz. Na czole ma gwiazdę. Przed nim leży pies trzymający pochodnię w pysku. Po prawej stronie św. Katarzyna Sieneńska, za nią niezidentyfikowana święta. Obie zakonnice zwrócone w trzech czwartych w prawo, z uniesionymi głowami. Święta Katarzyna z wyciągniętymi przed siebie rękami. Zakonnice o szczupłych twarzach, z niewielkimi oczami skierowanymi w górę, prostymi nosami i pełnymi ustami. Ubrane są w białe habity ze szkaplerzami, czarne płaszcz i welony. Święta Katarzyna ma na głowie koronę cierniową, na dłoniach stygmaty. Przed nią, na ziemi leży lilia. Nad głowami świętych aureole. Postacie w dolnej strefie ukazane na tle pejzażu z pagórkami w oddali.
Na rewersie obrazu przedstawienie św. Piotra i św. Pawła w całej postaci. W lewej części obrazu Piotr zwrócony w trzech czwartych w prawo, w kontrapoście, z głową skierowaną w lewo. Prawą ręką przytrzymuje pionową belkę odwróconego krzyża, w dłoni trzyma dwa klucze, lewą rękę kładzie na piersi. Twarz ma szczupłą, o małych oczach, zadartym nosie i pełnych ustach, okoloną siwymi, kręconymi włosami i brodą. Ubrany jest w niebieską tunikę oraz jasnobrązowy płaszcz przewiązany diagonalnie przez prawe ramię. Na stopach ma sandały. W prawej części obrazu św. Paweł, ukazany frontalnie, w kontrapoście, z głową skierowana wprawo. W lewej ręce trzyma miecz skierowany ostrzem w dół, prawą przytrzymuje na boku księgę. Twarz ma pociągłą, o migdałowatych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną długą brodą i jasnobrązowymi, krótkimi włosami. Ubrany jest w ciemnobrązową tunikę oraz czerwony płaszcz zarzucony na ramiona. Na stopach ma sandały. Wokół głów obu świętych nimby. Postacie ukazane na tle pejzażu. W górnej partii obrazu pośród obłoków, na tle rozświetlonego nieba Oko Opatrzności.
Obraz ujęty wąską, profilowaną i srebrzoną ramą.

Dwustronny obraz: Matka Boska Różańcowa ze świętymi dominikańskimi oraz św. Piotr i św. Paweł

Zdjęcie nr 1: Epitafium w kształcie stojącego prostokąta z kutym napisem „D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / Agneszcze z Ludwikowskich / Szymaszkowey / Obywatelce tuteyszy świadectwo wie/cznego żalu w dowód przywiązania / wdzięczności ku swey Małżonce / pozostały Mąż Franciszek Xawery / Szymaszek z troygiem Dzieci / ten pomnik położył / Umarła w wieku lat 29. D(n)ia 21. Kwie(tnia) / 1824 R(ok)u. Czytelniku przeszliy za / nią do Boga czułe Westchnienie”.

Epitafium Agnieszki z Ludwikowskich Szymaszkowej

Zdjęcie nr 1: Tablica epitafijna w kształcie leżącego prostokąta, ujęta ramą, flankowana wolutowymi uszakami przechodzącymi w spływy wolutowe. U góry pozostałości po owalnym medalionie w kartuszu; u dołu kartusz z herbem Pilawa, z inicjałami „AT / W” i „Z / W”, ujęty antytetycznie zwróconymi wolutami. W polu tablicy inskrypcja: „D[EO] O[PTIMO] M[AXIMO] / Dopędziwszy szczęśliwie kresu smiertelnego / pełen cnot, y postępków godnych życia swego / Tu cny mąż Andrzey z Werby Werbski iest złożony / W Woiewodztwie Wołynskim szlachetnie zrodzony / Wieczny pamieci godzien dla swoiey ludzkosci / znamienitey y wielkiey v wszystkich milości / y zyciem, y poboznym zerciem godzien sławy / maż zaprawde herbowney godzien swey Pilay / któremu Magdalena Lyszkowska z dziatkami / zlany ach serdecznemi ten nagrobek łzami / wystawiła w potomny znak affektu swego / wieczney w Bogu swiatłosci / życząc duszy iego / Vmarł roku panskiego 1666 dnia 1 maia / żył lat 46”.

płyta nagrobna

Epitafium Andrzeja Werbskiego

Zdjęcie nr 1: Epitafium w kształcie leżącego prostokąta w ciemnoszarej, szerokiej, gładkiej, rozglifionej ramie. W polu, w jasnym kamieniu wykuto i zaciemniono inskrypcję „D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / ANNA Z HOŁYŃSKICH / ALEKSANDROWA / BRANICKA / *1824 +1907 / RODZINA PROSI O ANIOŁ PAŃSKI / ZA SPOKÓJ JEJ DUSZY”.

płyta nagrobna

Epitafium Anny z Hołyńskich Aleksandrowej Branickiej

Jak cytować?

Andrzej Włodarek, "Zwornik we wschodnim przęśle prezbiterium", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2023, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/zwornik-we-wschodnim-przesle-prezbiterium

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności