Wspornik
Zdjęcie nr 1: Wspornik w formie męskiej, owalnej twarzy, podtrzymującej półkolistą płytę. Twarz o zaznaczonych umownie oczodołach i łukach brwiowych, z wyodrębnionym krótkim nosem i szczeliną w miejscu ust; okolona krótkimi włosami, z grzywką nad czołem.
Zdjęcie nr 2: Wspornik w formie męskiej, owalnej twarzy, podtrzymującej półkolistą płytę. Twarz o zaznaczonych umownie oczodołach i łukach brwiowych, z wyodrębnionym krótkim nosem i szczeliną w miejscu ust; okolona krótkimi włosami, z grzywką nad czołem.

Wspornik

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Frydman
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Kościół
Św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Tagi
detal architektoniczny twarz wczesny gotyk
Miejsce przechowywania
północna elewacja nawy kościoła
Identyfikator
DZIELO/25339
Kategoria
detal architektoniczny
Ilość
1
Czas powstania
początek XIV wieku (po 1308)
Technika i materiał
kamień, techniki rzeźbiarskie, tynk
Wymiary podstawowe
szerokość – 27 cm
wysokość – 32 cm
głębokość – 15 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Rzeźbiony wspornik umiejscowiony w północnej elewacji nawy kościoła we Frydmanie należy do najstarszych detali architektonicznych świątyni. Został wykonany początkiem XIV wieku (po 1308). Wtórne nawarstwienia tynku i pobiały gromadzone przez lata były usunięte najpewniej w latach sześćdziesiątych XX wieku. Prawdopodobnie wówczas wspornik został częściowo rekonstruowany (nos, łuki brwiowe) lub nawet zastąpiony nie do końca wierną kopią, gdyż widoczne są duże różnice w porównaniu z archiwalnymi fotografiami dzieła.

Opis

Wspornik w formie męskiej, owalnej twarzy, podtrzymującej półkolistą płytę. Twarz o zaznaczonych umownie oczodołach i łukach brwiowych, z wyodrębnionym krótkim nosem i szczeliną w miejscu ust; okolona krótkimi włosami, z grzywką nad czołem.



Zarys problematyki artystycznej

Nie jest znane przeznaczenie wspornika wmurowanego w północną elewację nawy. Mógł pełnić funkcję konsoli pod arkadki fryzu zaniechanego w czasie budowy, co jest mało prawdopodobne. Najpewniej wspornik umieszczono w tym miejscu wtórnie. Mógł być pierwotnie przeznaczony do podparcia służki (jego wymiary są zbliżone do wspornika podtrzymującego służkę w prezbiterium), żebra sklepiennego lub służyć jako element portalu. Być może stanowi pozostałość po zmianie koncepcji wyglądu świątyni w trakcie jej budowy lub jest to wtórnie zamontowany relikt nieznanego pochodzenia. Na obecnym etapie badań nie sposób tego rozsądzić.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny.

Streszczenie

Rzeźbiony wspornik umiejscowiony w północnej elewacji nawy kościoła we Frydmanie należy do najstarszych detali architektonicznych świątyni. Został wykonany początkiem XIV wieku (po 1308). Nie jest znane przeznaczenie wspornika wmurowanego w północną elewację nawy. Najpewniej umieszczono go w tym miejscu wtórnie.

Bibliografia

Szyma Marcin, "Architektura kościoła we Frydmanie a początki najstarszej wsi polskiego Zamagurza" , [w:] "Dzieje wsi Frydman" , red.Janicka-Krzywda Urszula, Słabosz-Palacz Katarzyna, Rak Maciej , Kraków-Frydman 2011 , s. 57-71
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Białostocki Jan, Miłobędzki Adam, "Kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej we Frydmanie" , „Biuletyn Historii Sztuki” , s. 109-120
Kornecki Marian, "Kultura artystyczna Zamagurza (w świetle zabytków)" , „Teki Krakowskie” , s. 5-48
Skorupa Andrzej, "Zabytkowe kościoły polskiego Spisza", Kraków 2001

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, stojąca, z wejściem w postaci schodów z balustradą od strony prezbiterium. Kosz na planie ściętego z dwóch stron kwadratu, ustawiony pod kątem względem zaplecka, na profilowanym cokole, z podwieszonym u spodu zwężającym się w dół elementem podtrzymywanym przez figurę anioła. Dwie frontowe ścianki podzielone po środku pilastrami dźwigającymi pełne belkowanie o silnie wysuniętym gzymsie stanowiącym parapet kosza. Trzony pilastrów oraz pola pomiędzy nimi dekorowane są roślinnymi zwisami z muszlami. Na cokole kosza znajdują się siedzące na obłokach figury czterech ewangelistów z otwartymi księgami oraz na froncie figura Chrystusa trzymającego kulę. Podwieszony element pomiędzy siedzącymi figurami dekorowany jest obłokami i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Balustrada schodów ozdobiona ornamentem roślinnym, zakończona półfilarem, na którym stoi figurka św. Jana Nepomucena. Zaplecek wąski, w formie stojącego prostokąta, z płyciną w polu ujętą profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym nadwieszonym z obrazem Chrystusa Dobrego Pasterza. Płycina flankowana rzędami kampanul, zwieńczona obłokiem z uskrzydloną główką anielską. Zaplecek z uszami z karbowanej wstęgi przeplatanej akantem, zwieńczony dwiema wolutami zwróconymi na zewnątrz. Całość zakończona ustawioną ukośnie glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego pośrodku. Struktura polichromowana na sposób imitujący błękitno-biało-różowy marmur. Dekoracja rzeźbiarska i ornamentalna pozłacana i posrebrzana, partie anatomiczne figur polichromowane naturalistycznie.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Balustrada chóru muzycznego o wklęsło-wypukłym zarysie, wybrzuszona w środkowej części, z cokołem i podwieszonym lambrekinem. Pola balustrady wydzielone pilastrami, o trzonach mających formę spływów wolutowych, dźwigającymi pełne, przełamane ponad nimi belkowanie, na którym, na osiach podpór, znajdują się kule. Cokół dekorowany rocaille'em i rozetami, a trzony pilastrów kampanulami. W polach znajdują się płyciny z malowanymi scenami. Scena środkowa przedstawia św. Cecylię grającą na organach we wnętrzu z oknem, ujętym filarami. Nad płyciną w partii fryzu belkowania i pod belkowaniem malowane banderole z napisami „Artes cum mundo cunctae pereunte peribunt,” i „In Coelum remeans musica sola manet.”, pod płyciną data „1771”. W czterech pionowych płycinach flankujących pole środkowe znajduje się płaskorzeźbiony rocaille. W pozostałych czterech poziomych płycinach malowane przedstawienia par muzykujących puttów stojących na rocaille'u. Polichromia balustrady imitująca marmur w kolorze szaro-niebieskim z marmoryzowanymi na czerwono profilami, ornamentyka i ramy płycin złocone i srebrzone.
chór muzyczny
Chór muzyczny
Zdjęcie nr 1: Na drewnianym cokole na rzucie koła znajduje się figura putta klęczącego na obłoku, podtrzymująca na głowie czarę chrzcielnicy z pokrywą. Putto ukazane jest frontalnie, klęczy na lewej nodze, prawą wyciąga do przodu, obie ręce ma uniesione w górę, w prawej dłoni trzyma owoc. Twarz ma kwadratową o pełnych policzkach, okoloną krótkimi włosami, skręconymi w pojedyncze pasma. W partii podbrzusza przesłonięte jest fragmentem tkaniny opadającej na prawe udo. Skrzydła ma złożone. Czara półkolista, imitująca puklowanie, zakończona gzymsem dekorowanym perełkowaniem, w połowie wysokości ujęta dekoracyjnym pasem z wolutowo skręconego akantu. Pokrywa na rzucie koła, dekorowana akantem, pełni funkcję podstawy, na której znajduje się niewielka rzeźbiarska grupa Chrztu Chrystusa z unoszącą się nad postaciami gołębicą Ducha Świętego w glorii promienistej. Ujęta jest sześcioma kabłąkami o wolutowych zakończeniach, podtrzymującymi cokół dla rzeźbionej półpostaci Boga Ojca ukazanego pośród obłoków, w glorii promienistej. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała postaci, pozostałe elementy złocone i srebrzone.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Rzeźba pełnoplastyczna, ustawiona na podstawie o nieregularnym planie, imitującej fragment podłoża. Chrystus ukazany frontalnie, w wykroku, w lewej wyciągniętej w bok ręce trzyma drzewce czerwonej, materiałowej chorągwi, zakończone krzyżem, prawą ugiętą, unosi w geście błogosławieństwa. Twarz ma szczupłą i pociągłą, o wąskich, migdałowatych oczach, szerokim nosie i niewielkich ustach; okoloną krótką brodą oraz silnie skręconymi w pukle włosami, opadającymi na ramiona. Chrystus w partii bioder przewiązany krótkim, przylegającym, srebrzonym perizonium. Przez prawe udo i lewe ramię ma przewiązany czerwony, silnie drapowany płaszcz, rozwiany półkoliście z tyłu postaci oraz opadający po bokach. Ciało Chrystusa szczupłe, niemal pozbawione modelunku. Polichromia ciała figury naturalistyczna, o jasnej karnacji.
rzeźba
Chrystus Zmartwychwstały
Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem. W centrum, na osi przedstawienia znajduje się Chrystus ukazany jako żywy, przybity do krzyża o prostych ramionach czterema gwoździami. Jego ciało ukazane jest w dużym zwisie, o układzie ramion zbliżonym do litery V, nogi ułożone są równolegle, a jego głowa przechylona jest na prawy bark i lekko uniesiona do góry. Twarz ma szczupłą, z oczami skierowanymi w górę, o prostym nosie i lekko rozchylonych ustach, okoloną krótką brodą oraz gęstymi włosami sięgającymi ramion. Jego ciało jest szczupłe o podkreślonej światłocieniem muskulaturze ramion i klatki piersiowej oraz zaznaczonymi krwawiącymi ranami. Na głowie Chrystus ma koronę cierniową. Jego biodra są przepasane perizonium zawieszonym na podwójnym sznurze, odsłaniającym prawe biodro i udo, z tkaniną skumulowaną w partii podbrzusza i na prawym boku. Krzyż zwieńczony rozwianą banderolą z napisem „INRI”. U podstawy krzyża znajduje się wijący wąż oraz czaszka z piszczelami. Chrystus ukazany jest na tle pejzażu z zachmurzonym, ciemnym niebem z fragmentem zachodzącego słońca w lewej części obrazu. Kolorystyka zimna i ciemna, blade ciało Chrystusa silnie wydobyte z tła.
obraz
Chrystus Ukrzyżowany
Zdjęcie nr 1: Dwa obrazy w formie leżącego prostokąta, każdy podzielony jest wewnątrz na trzy prostokątne pola z emblematami, ujęte esownicami i rocaille'm. Malowane są monochromatycznie, o biało-niebieskiej kolorystyce. Pierwszy obraz z napisem w górnej linii „FACITE FRUCTUS DIGNOS POENAE TENTIAE. MATH: 3.”. Każda ze scen ujęta jest na górze i na dole kartuszami z napisami. Pierwsza od lewej jest na tle pejzażu i przedstawia ukazanego frontalnie, tańczącego błazna. Na drugim planie znajduje się uskrzydlona postać, w tunice, z głową w glorii, która lewą ręką zakrywa twarz, prawą z palcem wskazującym kieruje do góry. W górnym kartuszu napis „DEUS TU SCIS INSIPIENTIAM MEAM, ET DELICTA MEA A / TE NON SUNT ABS CONDITA Psal: 68.”, w dolnym „RECTE PECCATUM INSIPIENTIAM VOCAVIT, NEMO ENIM SAPIENS, / ID ALIQUANDO COMMITTIT. Orig in Psal: 37.”. Środkowa scena ukazana jest we wnętrzu, w którym po prawej stronie znajduje się łoże z baldachimem, z leżącą w nim chorą i płaczącą kobietą. W lewej części sceny, przy łóżku siedzi zwrócona profilem uskrzydlona postać w tunice, która prawą ręką trzyma za dłoń chorą, lewą kładzie na jej głowie. W górnym kartuszu napis „MISERERE MEI DOMINE, QUONIAM INFIRMUS SUM: Psal: 6.”, w dolnym „AEGROTAT HUMANUM GENUS, NON MORBIS CORPORIS, / SED PECCATIS. S. Aug: serm: 59.”. Trzecia scena ukazana jest na tle fantastycznego pejzażu. Na pierwszym planie leży ukazany z profilu kościotrup, który złapał w sieć, próbującą się wyrwać leżącą postać, przed którą znajdują się naczynia, owoce i lutnia. Na drugim planie na tle ognia trzy diabły ścigają uciekającą postać z pochodnią. Przed nią inna postać dmie w trąbę, druga, uskrzydlona nadlatuje z łukiem zrzucając uciekającej linę. W górnym kartuszu napis „DOLORES INFERNI CIRCUMDEDERUNT ME, PRAEOCCUPA=/VERUNT ME LAQUEI MORTIS. Psal. 17.”, w dolnym „OMNIA RETIBUS PLENA SUNT; DIABOLUS LAQVEO CUNCTA / COMPLEVIT. Origines Hom: 2. in cant:”. Drugi obraz z napisem w górnej linii „DILIGAMUS DEUM QUINI AM IPSE PRIOR DILEXIT NOS. 1. Ioan: 4.”. Każda ze scen ukazana jest na tle pejzażu i zwieńczona na górze kartuszem z napisem. W pierwszej od lewej ukazane są trzy postacie kobiece, z których środkowa omdlała. Pierwsza kobieta podtrzymuje jej głowę i przykłada do niej kwiaty, a trzecia kobieta klęczy i wyciąga ku niej ręce. Przed omdlałą znajduje się kosz z owocami. W wieńczącym kartuszu napis „FULCITE ME FLORIB[US], STIPATE ME MALIS, QUIA AMORE LANGVEO. Cant: 2.”. Środkowa przedstawia kościotrupa, w którego żebrach klatki piersiowej uwięziona jest modląca się postać. W wieńczącym kartuszu napis „INFELIX EGO HOMO! QUIS ME LIBERABIT DE CORPORE MORTIS HUJUS? Ad Rom: 7.”. Trzecia scena po prawej przedstawia od tyłu kobietę jadącą na jeleniu, która lewą ręką trzyma jego poroże. Kierują się w stronę znajdującego się w grocie skalnej źródła, które tryska z uskrzydlonej postaci. W wieńczącym kartuszu napis „QUEMADMODUM DESIDERAT CEVUS AD FONTES AQUARUM, ITA / DESIDETAT ANIMA MEA AD TE DEUS. Psalmo 41.”.
obraz
Cykl obrazów Pia desideria

Inne dzieła z tego roku

Zdjęcie nr 1: Kościół orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z prostokątną, trójprzęsłową nawą oraz węższym dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, z niewielką prostokątną zakrystią przy północnej ścianie. Od zachodu wieża na planie kwadratu, do północnej ściany nawy dobudowana kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej, do południowej niewielka kruchta. Prezbiterium sklepione żebrowo z jednym rzeźbionym kroksztynem; żebra pokryte późniejszą dekoracją stiukową. Nawa wtórnie sklepiona kolebką z lunetami na gurtach, rozczłonkowana opilastrowanymi półfilarami. Pilastry i zacheuszki ozdobione stiukową ornamentacją. Do zakrystii prowadzi kamienny portal. Kościół opięty grubymi szkarpami jednouskokowymi, nakrytymi daszkami. W dwóch oknach prezbiterium i jednym nawy od południa kamienne maswerki; w zakrystii od wschodu wąskie okienko, tzw. romańskie. W pólnocno-wschodnim narożniku nawy wtórnie wkomponowany rzeźbiony, bardzo zniszczony kroksztyn. Z południowej kruchty do nawy prowadzi kamienny portal o trzech parach kolumienek dźwigających archiwolty. Nawa i prezbiterium nakryte dachem, na ich styku wieżyczka na sygnaturkę. Wieża smukła, bez podziałów architektonicznych, ściany najwyższej kondygnacji cofnięte w głąb, przy krawędzi kamienne kroksztyny, pozostałe po niezachowanej drewnianej hurdycji. Wieża zwieńczona ceglaną attyką, zasłaniającą dwuspadowy dach. W górnej części jej trzonu okna usytuowane z czterech stron. W miejscu hurdycji, na zachodniej ścianie zegar. Kościół otoczony niskim murem kamiennym; od zachodu dzwonnica bramna na planie kwadratu z niesklepioną sienią przejściową, nakryta blaszanym hełmem; od południa i od wschodu bramki nakryte hełmami, przy czym jeden pokryty jest gontem, drugi blachą.
kościół
Kościół św. Stanisława

Podobne dzieła

Po kategorii

Po tagach

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Rzeźbiony zwornik z przedstawieniem Orła Piastowskiego.
detal architektoniczny

Zwornik we wschodnim przęśle prezbiterium

Zdjęcie nr 1: Rzeźbiony zwornik z przedstawieniem maski liściastej – twarzy ludzkiej wśród elementów roślinnych, liście wydobywają się z ust i przysłaniają policzki postaci.
detal architektoniczny

Zwornik zachodnim przęśle prezbiterium

Zdjęcie nr 1: Komplet sześciu kamiennych konsol w formie męskich, brodatych głów, na które spływają żebra krzyżowego sklepienia w nawie głównej. Postać pierwsza o twarzy szerokiej, okolonej długim zarostem oraz włosami układającymi się w loki na czole. Oczy zamknięte, wydatny, prosty nos. Widoczne rurkowate bruzdy na czole. Postać druga o twarzy pociągłej, okolonej długim zarostem artykułowanym za pomocą rurkowatych fałd. Broda na końcu nieznacznie rozdwojona. Włosy proste ponad czołem tworzą trójkątne zakola. Oczy zamknięte, czoło pokryte bruzdami. Postać trzecia o trójkątnej twarzy z niskim, pokrytym bruzdami czołem i kręconych włosach. Oczy zamknięte. Postać czwarta o owalnej, pełnej twarzy, wystających kościach policzkowych. Zarost artykułowany za pomocą równoległych fałdek. Włosy układające się w loki ponad czołem. Oczy zamknięte. Postać piąta o szerokiej, płaskiej twarzy z gęstym zarostem. Długie, falowane wąsy, zamknięte oczy. Włosy ponad czołem układające się w loki. Postać szósta o pociągłej, podłużnej twarzy z zarostem. Długi, prosty nos, zamknięte oczy, niskie czoło ponad, którym bujne, proste włosy. Na przecięciach żeber dwa polichromowane zworniki z godłem herbu Drużyna oraz syglami „S(ebastian) L(ubomirski)" umieszczonymi na czerwonym tle, pierwszy ośmioboczny, drugi w kształcie wieloliścia. W podniebiu arkady tęczowej wolutowa konsola ustawiona na kapitelu pilastra w podniebiu łuku tęczowego. U podstawy konsoli, na osi umieszczony rollwerkowy kartusz mieszczący godło herbu Drużyna oraz sygle „S(ebastian) L(ubomirski)”.
detal architektoniczny

Detal architektoniczny

Zdjęcie nr 1: Fragment dekoracji wieńczącej nagrobek Joachima Lubomirskiego. W centrum kartusz z godłem herbu Drużyna zdobiony perełkowaniem i ornamentem rollwerkowym. Flankują go spływy wolutowe uzupełnione wstążkami.
detal architektoniczny

Fragment nagrobka Joachima Lubomirskiego

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Wspornik", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/wspornik

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności