Święta Rodzina ze św. Janem Chrzcicielem (Matka Boża Dzikowska)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Myślenice
Miejscowość
Trzemeśnia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Parafia św. Klemensa
Tagi
malarstwo XIX wieku Święta Rodzina
Miejsce przechowywania
plebania
Identyfikator
DZIELO/17247
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek
Technika i materiał
olej na płótnie, szrafowanie w zaprawie; drewno, techniki stolarskie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 69 cm
wysokość – 79 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 64 cm
Szerokość bez ramy – 53,5 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Obraz przedstawiający Świętą Rodzinę ze św. Janem Chrzcicielem został namalowany w XIX wieku przez malarza ludowego (nieprofesjonalnego).

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta, z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, stojącym za nią św. Józefem oraz niewielką postacią św. Jana Chrzciciela. W centrum Matka Boska ukazana do pasa, zwrócona w trzech czwartych w prawo, obiema rękami przytrzymuje i przytula do prawego ramienia Dzieciątko, głowę ma lekko pochyloną, przytuloną do Jezusa. Twarz ma owalną, o migdałowatych oczach, wąskim nosie i małych, pełnych ustach, okolona ciemnymi włosami ukrytymi pod welonem. Ubrana jest w czerwoną suknię o szerokich rękawach, lamowaną pasem z zygzakowatym wzorem rytym w zaprawie, w kolorze brązowym. Na głowę i ramiona ma narzucony ciemnoniebieski płaszcz o analogicznym lamowaniu. Na głowie ma dodatkowo prześwitujący, koronkowy welon, o motywie kwiatowym, wokół niej nimb z gwiazd. Dzieciątko w pozycji półleżącej, zwrócone w trzech czwartych w lewo, twarz przytula do policzka Matki. Twarz ma pociągłą, o pełnych policzkach, migdałowatych oczach skierowanych w górę, małym nosie i pełnych ustach, okoloną krótkimi, brązowymi włosami. W lewej, ugiętej ręce trzyma liściasty kielich z jagodami, w prawej gałązkę z wiśniami. Dzieciątko owinięte jest w tkaninę w czerwono-białe pasy, dekorowaną motywem roślinnym, o krawędzi obszytej koronką, odsłaniającą pierś i ręce. Na nadgarstkach ma bransolety z niebieskich korali. Wokół głów Marii i Dzieciątka nimby z rytym w zaprawie wzorem w jodełkę, malowane na kolor brązowy. W lewej części obrazu, za Marią stoi św. Józef, ukazany do pasa, zwrócony w trzech czwartych w lewo. W wyciągniętej spod płaszcza ręce trzyma gałązkę lilii. Twarz ma pociągłą, o dużych, migdałowatych oczach, długim, prostym nosie i małych, pełnych ustach, okoloną krótkimi i siwymi brodą i włosami. Ubrany jest w niebieską suknię z kołnierzykiem, na ramiona ma narzucony żółty płaszcz. W lewym dolnym rogu obrazu półpostać św. Jana Chrzciciela ukazanego jako dziecko, zwróconego w trzech czwartych w lewo, z uniesioną głową. W lewej ugiętej ręce trzyma laskę zakończoną krzyżem, z białą taśmą; prawą, ugiętą, unosi w geście błogosławieństwa. Twarz ma okrągłą, o migdałowatych oczach, prostym nosie i małych ustach, okoloną krótkimi, brązowymi włosami. Przez lewe ramię ma przerzuconą brązową melotę, podtrzymywaną na niebieskiej wstążce. Postacie ukazane we wnętrzu, z prostokątnym oknem w prawym górnym rogu, z którego widoczny jest budynek kościoła na tle pejzażu.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawiający Świętą Rodzinę ze św. Janem Chrzcicielem z Wieliczki stanowi powtórzenie cudownego wizerunku Matki Bożej Dzikowskiej (XVI w.), który znajduje się w kościele dominikanów w Tarnobrzegu. Omawiane dzieło najpewniej wzorowane było jednak na kopii tego wizerunku, umiejscowionej w Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Chorzelowie k. Mielca. Obraz z Trzemeśni powtarza za chorzelowskim kompozycję, pozy postaci, ich ubiór, jakkolwiek pozbawiony jest parapetu z ptakami i owocami u dołu obrazu. Dzieciątko na omawianym dziele trzyma w lewej ręce kielich z jagodami, zamiast dwóch róż, podobnie św. Józef w wyciągniętej ręce trzyma gałązkę lilii, czego nie ma na obrazie chorzelowskim. Dodatkowo na omawianym dziele pojawia się półpostać św. Jana Chrzciciela jako dziecka. Wizerunek Świętej Rodziny z Trzemeśni jest malowany w sposób znacznie bardziej dekoracyjny i formalnie uproszczony niż jego pierwowzory, a także uzupełniony jest o nowe motywy (kielich z jagodami, postać św. Jana Chrzciciela, gałązka lilii w ręku św. Józefa). Jest to znamienne dla kopii wizerunki Matki Boskiej Dzikowskiej wykonywanych przez artystów ludowych, jak w obrazach w Muzeum Etnograficznym w Tarnowie czy w kościele św. Bartłomieja w Porębie Wielkiej.
Omawiany obraz nosi cechy charakterystyczne dla malarstwa ludowego z okresu XIX wieku, takie jak uproszczony sposób malowania widoczny w zaburzeniu proporcji, niezgrabnych i sztywnych pozach postaci, zastosowaniu płaskiej plamy barwnej i wyraźnych konturów oraz dekoracyjności stroju, wykorzystaniu wzorów kwiatowych, rytmice zdobień i motywów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Krakelury na całej powierzchni, lekkie zabrudzenia.

Streszczenie

Obraz przedstawiający Świętą Rodzinę ze św. Janem Chrzcicielem został namalowany w XIX wieku przez malarza ludowego (nieprofesjonalnego). Obraz z Wieliczki stanowi powtórzenie cudownego wizerunku Matki Bożej Dzikowskiej (XVI w.), który znajduje się w kościele dominikanów w Tarnobrzegu, jednak najpewniej wzorowany był na kopii tego wizerunku, umiejscowionej w Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Chorzelowie k. Mielca.

Bibliografia

Bator Zofia, "Święta Rodzina w chrześcijańskiej ikonografii" , „Salvatoris Mater” , s. 100-130

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Święta Rodzina ze św. Janem Chrzcicielem (Matka Boża Dzikowska)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/swieta-rodzina-ze-sw-janem-chrzcicielem-matka-boza-dzikowska

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności