Św. Idzi

Dzieje zabytku

Pierwotnie obraz wisiał w pobliżu ołtarza co zanotował Stanisław Tomkowicz w 1906 roku: „Obok wielkiego ołtarza wisi obraz z świętym Idzim, pędzla Jana Nepomucena Danielskiego, krakowianina, zmarłego 1844, czy też jego stryja lub dziada, Rastawiecki, Słownik malarzy, bez większej wartości”. Obecnie znajduje się w ołtarzu bocznym, który zmontowano w 1954 roku z dwóch ołtarzy bocznych (rozebranych około 1945 roku). Nowy ołtarz zaprojektowali Piotr Krakowski i Julian Klimek. W ołtarzu użyte zostały renesansowe kolumienki, pochodzące z dawnych nastaw ołtarzowych z kościoła w Niegardowie (powiat proszowicki), a także inne osiemnastowieczne elementy nastawy ołtarzowej.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawiający św. Idziego modlącego się przed krucyfiksem. Święty zwrócony trzy czwarte w prawo w pozycji klęczącej, ze złożonymi w geście modlitwy rękami, z delikatnie uniesioną do góry głową. Twarz o rysach starszego mężczyzny, z szerokim i haczykowatym nosem, wzrokiem skierowanym na krucyfiks, okolona bujną i siwą brodą oraz siwymi włosami. Święty ubrany jest w długą, ciemną szatę z czerwonym podbiciem, okrywającą całą sylwetkę. Przy prawym boku świętego siedzi łania, w oddali po lewej stronie widać niewielką postać w czerwonej tunice na koniu, a obok biegnącego psa. Krajobraz górski, wyrazisty z elementami bujnej roślinności. W prawym dolnym rogu obrazu widoczna jest sygnatura: „[...] J.[?] Kanty Danielski”. Rama drewniana profilowana i złocona, w narożach i na bocznych ramionach zdobiona pojedynczymi listkami stylizowanego akantu.

Zarys problematyki artystycznej

Pierwszą informację o obrazie św. Idziego podał Józef Łepkowski w 1863 roku, przypisując jego autorstwo Janowi Danielskiemu, malarzowi krakowskiemu. Jednak w czasie powstania dzieła w Krakowie mieszkało dwóch malarzy o tym samym pierwszym imieniu i nazwisku, z których jeden nazywał się Jan Kanty Danielski (1785 lub 1787-1831), a drugi Jan Nepomucen Danielski (1783–1844). Być może malarze byli spokrewnieni, obaj mieli uczyć się u krakowskiego malarza Dominika Estreichera. W 1906 roku obraz został ponownie odnotowany, tym razem przez Stanisława Tomkowicza, który zasugerował autorstwo Jana Nepomucena Danielskiego, podając jego datę śmierci (zm. 1844) lub „też jego stryja lub dziada”. Wyłącznie tą pierwszą sugestię powielali następni autorzy prac dotyczących kościoła św. Idziego w Giebułtowie, dopisując datę śmierci malarza, jako datę powstania dzieła – 1844 rok, a także autorzy biogramu Jana Nepomucena Danielskiego w „Słowniku Artystów Polskich”, przypisując mu omawiane dzieło. Autorstwo Jana Nepomucena wydaje się być logicznie prawdopodobne, ponieważ był on twórcą również innych obrazów ołtarzowych, natomiast o twórczości Jana Kantego wiemy niewiele, oprócz dzieł o tematyce mitologicznej i portretowej. Jednakże wszelkie wątpliwości rozwiewa wyraźnie widoczna na obrazie św. Idziego sygnatura „Kanty Danielski”. W związku w powyższym wszelkie dotąd ustalenia badaczy należałoby uznać za błędne i atrybuować obraz Janowi Kantemu Danielskiemu (zm. 1831).

Obraz przedstawia św. Idziego, patrona kościoła. Święty urodził się około 640 roku w Atenach, zmarł między 720, a 725 rokiem. Pochodził z zamożnej rodziny. Po śmierci rodziców rozdał majątek potrzebującym i udał się do Marsylii w towarzystwie swojego przyjaciela Weredoniusza. Zamieszkał nad rzeką Gard, gdzie prowadził życie kontemplacyjne i pomagał okolicznej ludności. Został uznany za cudotwórcę i był otaczany nadmierną czcią, przez co schronił się w pustelni nad rzeką Rodan. Tam spotkał go król Wizygotów Wamba i przystał na propozycję św. Idziego założenia klasztoru ze swojej fundacji. Założone opactwo nazwano „Saint-Gilles” od imienia świętego. Święty Idzi był jednym z najpopularniejszych świętych w średniowieczu, a Saint-Gilles położone na szklaku handlowym i w drodze do Santiago de Compostela – znaczącym miejscem pątniczym. W Polsce kult św. Idziego znany był od drugiej połowy XI wieku, zwłaszcza po narodzinach Bolesława Krzywoustego (1086), które rodzice Władysław Herman i Judyta mieli wymodlić u niego. Jako wotum dziękczynne Władysław Herman ufundował kościół pod wezwaniem św. Idziego w Krakowie, a według tradycji również pierwszy kościół w Giebułtowie. W ikonografii święty ten jest przedstawiany zwykle jako opat benedyktyński w średnim wieku z krótkimi włosami i długą brodą. Do jego atrybutów należą łania i strzała. Z łanią został też ukazany na omawianym obrazie. Inne przedstawienia ukazują świętego jako eremitę modlącego się w pustelni, co również przedstawia giebułtowski obraz.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, drobne ubytki warstwy malarskiej i zabrudzenie powierzchni.

Streszczenie

Obraz św. Idziego namalował krakowski malarz Jan Kanty Danielski (ur. 1785 lub 1787, zm. 1831). Pierwotnie obraz wisiał w pobliżu ołtarza głównego. Obecnie znajduje się w ołtarzu bocznym. Obraz przedstawia św. Idziego, patrona kościoła w Giebułtowie od XI wieku.

Bibliografia