Pokłon pasterzy

Dzieje zabytku

Obraz powstał w XIX wieku (lub wcześniej) i pochodzi z poprzedniego, drewnianego kościoła w Niegowici, który w 1973 roku przeniesiono do Mętkowa.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Pokłonu pasterzy. W centrum kompozycji ukazana Matka Boska z Dzieciątkiem ułożonym na pieluszce w żłóbku. Za nią, w tle pochyla się św. Józef. W prawym, dolnym rogu klęczy zwrócony tyłem, ujęty w trzech czwartych pasterz. W lewym, dolnym rogu pasterz trzymający w ręku baranka o sylwetce silnie wygiętej do tyłu; w oddali widoczni kolejni pasterze oraz wół. Maria ukazana w pozycji siedzącej, z głową skierowaną w lewo, rękami podtrzymująca pieluszkę, na której leży Dzieciątko. Twarz okrągła, o delikatnych rysach z zarumienionymi policzkami. Ubrana jest w czerwoną suknię oraz niebieski płaszcz założony na głowę. Święty Józef przechylony jest na lewą stronę, rękami wspiera się na fragmencie budowli, w dłoni trzyma różdżkę Jessego. Twarz o rysach starszego mężczyzny, z długą i siwą brodą, okolona siwymi włosami. Ubrany jest w białą koszulę oraz jasnobrązowy płaszcz. Pasterz po prawej o siwych brodzie i włosach, z laską pasterską w lewej dłoni. Ubrany jest w oliwkową suknię oraz czerwony płaszcz zawieszony u pasa. Przed nim leży kosz z jajkami. Pasterz po lewej stronie o muskularnej sylwetce, ubrany jest w niebieską tunikę oraz onuce na nogach. Scena umiejscowiona na tle architektury. Kolorystyka ciemna, przybrudzona z dominacją brązów, czerwieni i intensywnego błękitu. Rama drewniana, profilowana i złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawiona scena jest ilustracją słów Ewangelii św. Łukasza: „W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do nich: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: «Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania». Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: «Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił». Udali się też z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie […]” (Łk 2, 8-16). Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Szczególnie zwraca uwagę zastosowana diagonalna kompozycja zaakcentowana laskami pasterzy oraz różdżką św. Józefa, która zbiega się na Dzieciątku Jezus pośrodku obrazu. Podobny akcent w kształtowaniu kompozycji stosowali malarze w przedstawieniach Cierniem ukoronowania, w których ku środkowi obrazu zbiegały się kije oprawców, przy pomocy których nakładali koronę cierniową na głowę Chrystusa (Stanisław Boja-Wódka (?), „Koronowanie cierniem” w kościele w Radomsku z 1608 roku lub „Koronowanie cierniem” w klasztorze Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej z XVIII wieku). Obraz został częściowo przycięty, zwłaszcza po lewej stronie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; spękania i ubytki w strukturze malarskiej, zabrudzenia, obraz nieco przycięty po lewej stronie.

Streszczenie

Obraz powstał w XIX wieku (lub wcześniej) i pochodzi z poprzedniego, drewnianego kościoła w Niegowici, który w 1973 roku przeniesiono do Mętkowa. Zakomponowana scena jest ilustracją słów Ewangelii św. Łukasza, w której opisał on pokłon pasterzy narodzonemu Chrystusowi (Łk 2, 8-16). Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła.

Bibliografia