Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz sprawiono do kościoła na początku XX wieku.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta zbliżonego do kwadratu. W centrum kompozycji ukazano siedzącą na skale frontalnie Matkę Boską Bolesną w typie Pieta, podtrzymującą obiema rękami na kolanach martwe ciało Chrystusa. Maria głowę ujętą w trzech czwartych ma lekko pochyloną w prawo. Jej podłużną twarz o bladej karnacji charakteryzuje prosty nos, zaciśnięte, pełne usta oraz spojrzenie półprzymkniętych oczu skierowane przed siebie. Ubrana jest w zieloną chustę szczelnie zakrywającą włosy, białą podwikę, niebieski płaszcz okrywający górną część ciała oraz czerwoną suknię, spod której widać fragment prawej stopy w sandale. Na jej piersi widnieje jaśniejące, płonące serce przebite siedmioma mieczami boleści. Głowę Madonny zdobi złota korona zamknięta z globem i krzyżykiem dekorowana malowaną imitacją kameryzacji. Bezwładne ciało Zbawiciela na kolanach matki zostało ułożone horyzontalnie. Jego głowę Maria podtrzymuje prawą ręką, lewą zaś trzyma na jego brzuchu. Prawa ręka Chrystusa swobodnie zwisa ku ziemi, lewa zaś założona jest za korpus. Jego nogi są nieznacznie ugięte w kolanach. Zbawiciel ma pociągłą twarz o bladej karnacji z prostym nosem, wydatnymi ustami i zamkniętymi oczami. Głowę Jezusa okalają brązowe, długie włosy spływające na ramiona oraz krótka broda. Na głowie otoczonej nimbem widoczna jest zamknięta, złota korona podobna do korony Marii. Partię bioder Chrystusa przykrywa perizonium z połą zwisającą ku ziemi. Jego nagie ciało ma jasną karnację z nieznacznymi kroplami krwi. Za Marią widoczny jest drewniany krzyż z symetrycznie zawieszonym na ramionach białym całunem. W głębi na tle niebieskiego nieba ukazano góry rozświetlone zmierzchem oraz fragment miejskiej zabudowy.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie Matki Bolesnej w typie Pieta z Grojca wpisuje się w długą tradycję tychże wyobrażeń sięgających jeszcze średniowiecza. Poprzez dodanie mieczy boleści podkreślano współcierpienie Marii, akcentując w ten sposób jej współudział w zbawieniu świata. Artysta malujący obraz do Grojca inspirował się zapewne wzorem graficznym, opartym na popularnych przedstawieniach tego tematu, np. miedziorytu z Opłakiwaniem wg Carla Maratty z 1701 roku, autorstwa Roberta Van Audenaerda, czy też "Opłakiwania" Gottfrieda Bernharda Göza, Johanna Baptisty i Josefa Sebastiana Klauberów z poł. XVIII wieku. Tak ujety temat często też występował w sztuce ludowej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne zabrudzenia warstwy malarskiej.

Literatura

T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 660-663, il. 444a;
J.,H. Emminghaus, Vesperbild, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 4, Allgemeine Ikonographie S-Z Nachträge, Hrsg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 450-456;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 550, il. 160b, s. 682, il. 298.

Streszczenie

Przedstawienie Matki Bolesnej w typie Pieta z Grojca z początku XX wieku wpisuje się w długą tradycję tychże wyobrażeń sięgających jeszcze średniowiecza. Poprzez dodanie mieczy boleści podkreślano współcierpienie Marii, akcentując w ten sposób jej współudział w zbawieniu świata. Artysta malujący obraz do Grojca inspirował się zapewne licznymi wzorami graficznymi ilustrującymi ten temat.