Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Spytkowice
Miejscowość
Spytkowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Rabka
Parafia
Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/06844
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
Ołtarz główny
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVIII wieku
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz główny został odnotowany już w 1765 roku jako element okazałego wyposażenia nowo wzniesionego kościoła. W sporządzonym w 1788 roku inwentarzu znajduje się informacja, że figury aniołów nad bramkami to wizerunki archaniołów – Gabriela i Rafała.
Na przełomie XIX i XX wieku zły stan ołtarzy zwrócił uwagę ówczesnego proboszcza, Andrzeja Murzańskiego, który w kronice parafialnej zanotował: „złoto wytarte, ale jeszcze nie w najgorszym stanie, raziły jednak bardzo przy świeżo odmalowanym kościele. Dlatego ufny w pomoc Bożą zapowiedziałem z ambony parafianom, ze ołtarze odnowić zamierzam i składki w niedziele zbierać będę. Zapowiedziałem im od razu, że choćbyście mi nawet centa dać nie chcieli, to i tak Bóg mi dopomoże, i co myślę, wykonam. Bez centa w ręce sprowadziłem pozłotnika z Krakowa (…) Zaczęli parafianie (komitet) szemrać, że to bez ich wiedzy i porady zrobiłem, ale wytłumaczyłem surowo komitetowi, o co ma dbać i wszystko zamilkło”. Z zebranych składek oraz ofiar darczyńców odnowiono wszystkie retabula w kościele.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednoosiowy z bramkami, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem, na podwójnym cokole. Ołtarz murowany, licowany kamiennymi płytami, prostopadłościenny. Mensa betonowa. Antependium w formie wydłużonego, leżącego prostokąta, ujętego profilowaną ramą. Na srebrzonym polu płaskorzeźbiona, złocona dekoracja; w centrum rocaillowy kartusz ze sceną Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, flankowany parą rocaillowych płycin, w których prawa z przedstawieniem mitry książęcej na poduszce ujętej różanymi gałązkami z gwiazdą, lewa z berłem na poduszce ujętym liliami zwieńczonej słońcem.
Tabernaculum w formie prostopadłościennej szafki o wypukłej ścianie frontowej, z dwuskrzydłowymi drzwiczkami o kształcie zbliżonym do kwadratu, ujęte ramą; na łączeniu drzwiczek krzyż, flankowany przez odlewane kłosy zbóż i winne grono, całość na fakturowanym tle. Tabernaculum w drewnianej obudowie stanowiącej podstawę dla tronu wystawienia; cokół wyłamany, dekorowany płycinami z ornamentem roślinnym i campanullami; całość zamknięta gzymsem. Tron wystawienia w formie aediculi z obrotową niszą; ujęte parą półkolumn i parą kolumn o kapitelach kompozytowych i pseudokanelowanych trzonach dźwigających pełne belkowanie, wypukłe i wyłamane na kształt łuku odcinkowego nad niszą, wyłamane na osiach podpór. Nisza ujęta opaską dekorowaną akantem. W partii fryzu rozety i dekoracja roślinna. Całość zwieńczona postumentem z leżącym na księdze barankiem. Tron flankują dwie figurki, adorujących aniołków, klęczących na cokole.
Nastawa ołtarzowa ujęta trzema parami pilastrów i parą skrajnych filarów o kapitelach kompozytowych i kanelowanych trzonach; oraz stojących przed nimi w dwóch strefach dwiema parami kolumn o kapitelach kompozytowych. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi; nad polem środkowym architraw przyjmuje kształt łuku nadwieszonego. Belkowanie oraz cokoły kolumn ustawione delikatnie pod katem względem lica retabulum. Na belkowaniu, na osi skrajnych kolumn przerwany, wolutowy przyczółek z siedzącą parą puttów. W polu środkowym nisza w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym, z wklęsłymi dolnymi narożami i dolnym bokiem; ujęta profilowaną ramą; w polu płaskorzeźbiona scena z Widzeniem św. Franciszka. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta ujętego lizenami oraz spływami wolutowymi; zamknięte gzymsem przechodzącym w dwie zwrócone antytetycznie woluty. W polu obraz w formie stojącego owalu w profilowanej ramie z przedstawieniem św. Michała Archanioła. Retabulum ujęte bramkami z przejściami w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym z uskokiem, z drzwiczkami; zwieńczone podtrzymywanym przez konsolę cokołem dla figur aniołów, flankowanym spływami wolutowymi.
Cokoły dla kolumn dekorowane z trzech stron płycinami. Rama obrazu pola środkowego zdobiona na bokach rocaille z kwiatami i palmami; łuk zwieńczony rocaillowym kartuszem, flankowanym przez dwie palmy. Na gzymsie nad polem środkowym muszla. Lizeny i woluty zwieńczenia dekorowane campanullami; obraz u spodu i u góry ujęty rocaille. Na gzymsie wieńczącym dwa kwiatowe festony; na jego skraju para wazonów, całość zwieńczona stylizowanym rokokowym krzyżem.
Struktura polichromowana w kolorze kremowym, z detalami w kolorach szarym i brudnym różem; trzony kolumn marmoryzowane; ornamentyka i profile złocone.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele parafialnym w Spytkowicach powstał zapewne w trzeciej ćwierci XVIII wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-98

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności