Najświętsze Serce Jezusa i Matka Boska Różańcowa

Opis

Feretron dwustronny z obrazami Najświętszego Serca Jezusa oraz Matki Boskiej Różańcowej. Feretron ustawiony na dwóch prostopadłościennych nóżkach, zaopatrzonych w otwory na drążki do noszenia w procesji. Obrazy umieszczone w prostokątnych, profilowanych ramach, ujętych od dołu wolutami przechodzącymi do góry w stylizowaną wić akantu. U szczytu wić akantu zwieńczona prostym, łacińskim krzyżykiem. Obraz przedstawiający Najświętsze Serce Jezusa w kształcie stojącego prostokąta. Jezus ukazany w półpostaci, z rękami noszącymi ślady po męce, na piersi gorejące serce. Twarz Jezusa podłużna, z długim i wąskim nosem, dużymi i migdałowymi oczami, okolona krótkim zarostem; włosy długie i ciemnobrązowe, spływające na ramiona i plecy. Wokół głowy nimb krzyżowy. Ubrany w białą suknię spodnią z długimi i białymi rękawami, bordową suknię wierzchnią z długimi rękawami oraz błękitny płaszcz ze złotą lamówką spięty pod szyją. Tło szaro-brązowe. Po drugiej stronie feretronu obraz Matki Boskiej Różańcowej. Kompozycja dwustrefowa, w partii wyższej ukazana Matka Boska w postawie stojącej na półksiężycu, frontalnie, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku, prawą ręką podająca różaniec św. Dominikowi. Twarz Matki Boskiej o delikatnych rysach, wzrok skierowany na św. Dominika; jasne włosy. Ubrana w czerwoną suknię z długimi rękawami, błękitny płaszcz oraz kremowy welon na głowie. Dzieciątko ukazane frontalnie, ze skrzyżowanymi nogami, lewą rączką przekazujące różaniec św. Katarzynie Sieneńskiej, w prawej trzyma mały krzyżyk. Ubrane w długą, białą sukienkę z długimi rękawami. Wokół głów Marii i Dzieciątka nimby złożone ze złoconych gwiazd. W dolnej strefie, po lewej stronie św. Dominik, po prawej św. Katarzyna ze Sieny. Święci ukazani z profilu, zwróceni ku środkowi, św. Dominik z głową uniesioną ku Matce Boskiej. Ubrani są w habity i płaszcze dominikańskie, św. Katarzyna, z gałązkami białych lilii w dłoniach. Obok św. Dominika pies z pochodnią w pysku, u ich nóg dwie, białe karty papieru. W oddali pejzaż górski. Struktura polichromowana w kolorze brązowym, detale i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Słowa „feretron” czy „feretrum” wywodzą się ze starożytnego Rzymu, gdzie określały posągi niesione w pochodach triumfalnych. Jedna z pierwszych procesji chrześcijańskich z niesieniem wizerunku odbyła się w 590 roku, kiedy w Rzymie zapanowała epidemia tyfusu. Papież Grzegorz I Wielki zarządził w siedmiu kościołach Rzymu odprawienie nabożeństw suplikacyjnych, tzn. błagalnych. Nabożeństwa te były połączone z procesjami, w czasie których niesiono obraz Matki Boskiej Ocalenie Ludu Rzymskiego – Salus Populi Romani. Struktura feretronu z kościoła w Igołomi wykonana jest w stylu pseudobarokowym na przełomie XIX i XX wieku przez nieznanego autora. Posiada charakterystyczne dla tego stylu formy, m.in. stylizowane liście akantu i konstrukcję typową dla nowożytnych feretronów. Na feretronie umieszczono obraz Matki Boskiej Różańcowej. Modlitwę różańcową rozpowszechnił dominikanin Alanus de Rupe, który jej powstanie łączył z osobą św. Dominika. Pierwsze bractwo różańcowe zostało założone w 1475 roku przez Jakuba Sprengera, przeora klasztoru Dominikanów w Kolonii. Wtedy też zaistniała potrzeba przedstawienia Matki Boskiej Różańcowej na obrazach. W drugiej połowie XV wieku obrazy te nawiązywały do znanych już wizerunków Matki Boskiej: Matki Boskiej Opiekuńczej, Immaculaty czy Marii w ogrodzie różanym. W Polsce wizerunki różańcowe pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku i dzielą się na kilka typów: Matkę Boską Różańcową w typie Niewiasty Apokaliptycznej, Matkę Boską Orędowniczkę wiernych, przedstawienia wzorowane na Matce Boskiej Śnieżnej oraz Matkę Boską przekazującą różaniec świętym dominikańskim. Ta ostatnia formuła ikonograficzna rozpowszechniła się w Polsce w XVII wieku, zwłaszcza poprzez malarstwo włoskie. Została również ukazana na feretronie w kościele w Igołomi. Po drugiej stronie umieszczono wizerunek Najświętszego Serca Pana Jezusa, który po raz pierwszy namalował Pompeo Batoni do kościoła Il Gesù w Rzymie w 1760 roku. Obraz ukazywał Jezusa w półpostaci, który w lewej ręce trzymał swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazywał. Stał się on najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia Najświętszego Serca Jezusa. Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym Serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. Na feretronie w Igołomi ukazano wersję pośrednią, w której Jezus rozkłada ręce na boki, jakby ukazując znajdujące się na nich rany.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Feretron dwustronny z obrazami Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi dominikańskimi. Struktura feretronu wykonana jest w stylu pseudobarokowym na przełomie XIX i XX wieku przez nieznanego autora. Posiada charakterystyczne dla tego stylu formy, m.in. stylizowane liście akantu i konstrukcję typową dla nowożytnych feretronów.

Bibliografia