Matka Boska z Dzieciątkiem (Matka Boska Grabska)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Grabie
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Tagi
Królowa Niebios malarstwo XVII wieku Matka Boska z Dzieciątkiem
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/01571
Kategoria
obraz
Czas powstania
przed 1665 rokiem (obraz); 1747 (sukienka)
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 90 cm
Szerokość bez ramy – 60 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji z 1665 roku widnieje informacja o tym, że ołtarz główny był jeszcze niekonsekrowany, co wskazuje na to, iż był wówczas jeszcze nieskończony. Siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem mógł być wykonany z przeznaczeniem do tego retabulum i być może pochodzi z tego samego czasu, gdyż w kolejnych aktach wizytacji z 1728 roku wymieniany był w tym ołtarzu jako główny wizerunek. Po wystawieniu nowej świątyni w 1742 roku dzieło zostało do niej przeniesione ze starego kościoła i umieszczone w nowym ołtarzu głównym. W 1747 roku ksiądz Krząnowski ufundował do obrazu sukienkę. W czasie remontu świątyni w latach 1835-1836 ołtarz główny upadł i połamał się, ale przy tym zdarzeniu nie został uszkodzony obraz Matki Boskiej, choć odpadły złocenia z jego ramy. W 1844 roku ze składek parafian obraz został odnowiony. Pełną konserwację przeprowadzono w 1982 roku.

Opis

Obraz w kształcie pionowego prostokąta, z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, na niebieskim tle dekorowanym srebrzoną kratką, z malowanymi na drewnie partiami twarzy, dłoni i stóp oraz partiami szat i insygniami zasłoniętymi przez sukienki. Matka Boska ukazana w półpostaci, zwrócona delikatnie w trzech czwartych w lewą stronę, na lewym przedramieniu podtrzymuje Dzieciątko, a w prawej dłoni trzyma berło. Twarz pociągła, owalna, o dużych oczach, prostym, długim nosie i pełnych ustach, z odsłoniętym dużym prawym uchem. Łagodne rysy wydobyte zostały ostrym kontrastem światłocienia. Na głowie ma koronę zamkniętą, wokół głowy glorię promienistą i nimb zamknięty. Ubrana jest w suknię, dekorowaną gałązkami kwiatowymi, przepasaną w talii wstążką oraz płaszcz narzucony na ramiona, z ośmioramienną gwiazdą na prawym ramieniu, dekorowany ornamentem rocaille'owym z ośmioramienną gwiazdą na prawym ramieniu. Dzieciątko w pozycji siedzącej, zwrócone jest w trzech czwartych w prawą stronę, prawą dłonią błogosławi, lewą przytrzymuje na kolanie jabłko królewskie. Jego twarz jest okrągła o rysach wydobytych silnym światłocieniem, o dużych oczach, niewielkim nosie i pełnych ustach z odsłoniętym lewym, dużym uchem. Na głowie ma koronę zamkniętą, wokół twarzy glorię promienistą oraz nimb zamknięty. Ubrane jest w tunikę dekorowaną gałązkami kwiatowymi i lamówką. Obraz ujęty posrebrzaną ramą z plastycznym, rokokowym i pozłacanym ornamentem.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wskazywano, iż obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z Grabia oparty jest na typie ikonograficznym Matki Boskiej Śnieżnej (Salus Populi Romani). Jednak omawiane dzieło nie przedstawia żadnego podobieństwa względem wskazanego wzoru. Maria nie jest ubrana w maforion, posiada inny układ dłoni niż Matka Boska na rzymskiej ikonie, inne są też atrybuty trzymane przez obie postacie.
Matka Boska w Grabiu została ukazana jako Królowa Niebios, o czym świadczą atrybuty takie jak korona na głowie oraz trzymane przez nią berło czy jabłko królewskie w dłoni Dzieciątka. Jest to stosunkowo rzadkie przedstawienie, które pojawiło się w malarstwie małopolskim prawdopodobnie w XVII wieku, gdyż zachowane przykłady takiej ikonografii Matki Boskiej pochodzą wyłącznie z tego czasu, bądź stanowią dziewiętnastowieczne kopie siedemnastowiecznych wizerunków. Przedstawienia Matki Boskiej jako Królowej Niebios z XVII wieku znajdują się również w klasztorze w Staniątkach (wraz dziewiętnastowieczną kopią) czy w krakowskim klasztorze klarysek (ołtarz w oratorium).



Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia, krakelury w partii sukienek. Konserwacja była przeprowadzona w 1982 roku.

Streszczenie

Obraz powstał prawdopodobnie przed 1665 rokiem, współcześnie z nowym ołtarzem głównym dawnego kościoła w Grabiu, w którym się pierwotnie znajdował. Został przeniesiony w obecne miejsce po wybudowaniu nowego kościoła po 1742 roku. Matka Boska z Grabia została ukazana jako Królowa Niebios, o czym świadczą atrybuty takie jak korona na głowie oraz trzymane przez nią berło czy jabłko królewskie w dłoni Dzieciątka.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Krasnowolski Bogusław, "Brzegi i Grabie. Małe ojczyzny" , [w:] "Brzegi i Grabie pod Niepołomicami. Historia, zwyczaje, pisarstwo, dzieje jednej rodzimy" , red.Żyznowski Wiesław , Siercza 2007 , s. 17-155

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Matka Boska z Dzieciątkiem (Matka Boska Grabska)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-z-dzieciatkiem-matka-boska-grabska

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności