Matka Boska, św. Sebastian

Dzieje zabytku

W 2001 roku feretron z przedstawieniem aniołka wyjmującego strzały z ciała św. Sebastiana oraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem został określony jako mocno przemalowany. Istotnie, między 1971 a 2018 rokiem obrazy zostały przemalowane lub zakonserwowane. Na dawniejszych zdjęciach Maria miała na szyi korale, a tło sceny męczeństwa św. Sebastiana było jednolicie jasne.

Opis

Feretron dwustronny z przedstawieniem Matki Bożej i św. Sebastiana. Na profilowanym postumencie zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia, dołem puklowanym, została umieszczona dwustronnie rzeźbiona, owalna rama utworzona z liści schnącego akantu, z dwoma aniołkami podtrzymującymi koronę w zwieńczeniu. Aniołki ukazano frontalnie, z jedną ręką złożoną na brzuchu, drugą wyprostowaną, podtrzymującą koronę w typie zamkniętym, ze złożonymi skrzydłami, z przepaską na biodrach utworzoną z liści akantu. Mają jasną karnację, szerokie twarze, zarumienione policzki, drobne, czerwone usta oraz krótkie, szerokie nosy. Włosy ciemnobrązowe, średniej długości, z przedziałkiem na środku. Na awersie znajduje się obraz z wizerunkiem popiersia Matki Bożej w owalnej ramie utworzonej z liści przewiązanych w czterech miejscach karbowaną wstęgą. Maria ukazana frontalnie, z głową delikatnie przechyloną w dół i zwróconą w prawo, z rękami złożonymi na piersi. Ubrana jest w białą suknię z długimi rękawami i niebieski płaszcz zarzucony na ramiona. Na głowie ma białą chustę i niebieski welon. Włosy długie, z przedziałkiem na środku, falowane. Dłonie subtelne, z długimi palcami, karnacja jasna, drobne usta, przymknięte powieki, długi, wąski nos. Wokół głowy Marii namalowano 11 gwiazd. Tło obrazu jasnożółte. Na rewersie obraz z przedstawieniem św. Sebastiana w owalnej, profilowanej, wypukłej ramie. W centrum kompozycji postać męczennika przywiązanego do drzewa. Jest zwrócony w trzech czwartych w lewo, delikatnie pochylony, z nogami ugiętymi w kolanach, rękami związanymi z tyłu. Ciało przebite czterema strzałami tkwiącymi w prawym ramieniu, lewym boku i obydwu nogach. Twarz podłużna z długim, wąskim nosem. U dołu po prawej aniołek, wysokością sięgający do połowy św. Sebastiana, ukazany z lewego profilu, wyciągający strzałę z boku świętego. Aniołek jest ubrany w niebieską szatę do kolan oraz czerwoną chustę zwiewnie unoszącą się ponad plecami. Ma twarz okrągłą, z wysuniętym podbródkiem, duże, szerokie usta, krótki, wąski nos, włosy średniej długości. W tle, po lewej stronie roślinność, po prawej błękitne niebo. Polichromia podstawy w kolorze brązowym i zielonym, rama i detale złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron (łac. feretrum) służył w starożytności do obnoszenia posągów bóstw podczas procesji triumfalnych; podobną funkcję ma obecnie w kościele katolickim podczas uroczystych procesji. Jest to przenośny, obustronny obraz lub rzeźba na podstawie, w którą wsuwa się drążki.
Będący głównym przedstawieniem feretronu wizerunek oparty jest na schemacie ikonograficznym Matki Boskiej Niepokalanej, wywodzącym się ze sposobu ukazywania Niewiasty Apokaliptycznej. Wyobraża Matkę Boską w półpostaci i nawiązuje do wizji św. Jana z czwartej części Apokalipsy, w której mowa jest o „Niewieście obleczonej w słońce”. Słońce w tym ujęciu było interpretowane jako Jezus. Otaczających ją 11 gwiazd odnosi się do zwyczajowych 12, które symbolizowały początkowo znaki zodiaku, a później apostołów. Z czasem zaczęto w Madonnie Apokaliptycznej widzieć Immaculatę – Matkę Boską Niepokalanie Poczętą, otoczoną nimbem słonecznym. Widoczne przedstawienie nawiązuje do najbardziej popularnego wzoru Immaculaty stworzonego przez Estebana Murilla, który ukazywał ją jako młodą kobietę, ubraną w biało-niebieskie szaty.
Na rewersie umieszczona jest scena męczeństwa św. Sebastiana, który był rzymskim oficerem pochodzącym z Mediolanu lub okolic. Jako chrześcijanin został skazany na śmierć w czasach Dioklecjana, około 288 roku. Według podania został przywiązany do drzewa, na którym umieszczono wyrok śmierci i przebity licznymi strzałami.
Oba przedstawienia wykazują cechy malarstwa osiemnastowiecznego. Marię o delikatnych rysach twarzy ujęto w wyrafinowanej pozie, ze złączonymi palcami środkowym i serdecznym. Scena ze św. Sebastianem ma skośną kompozycję i kontrastowe kolory. Oba obrazy są dziełem tego samego artysty, świadczy o tym podobny sposób konstruowana twarzy oraz ujęcia fałdów szat.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji.

Streszczenie

Feretron z przedstawieniami Matki Boskiej Niepokalanej oraz męczeństwa św. Sebastiana został wykonany w drugiej połowie XVIII wieku. Oba wizerunki są dziełem tego samego artysty, o czym świadczą podobnie ujęte twarze oraz fałdy szat.

Bibliografia