Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Dzieje zabytku

Obraz namalował w drugiej połowie XVIII wieku nieznany malarz do ołtarza bocznego, rokokowego w kościele św. Walentego w Krempachach. Ołtarz boczny powstał w trzeciej ćwierci XVIII wieku w stylu rokokowym. Oprócz obrazu Matki Boskiej znajdował się w nim niegdyś obraz św. Kingi z 1772 roku. Obraz ten jednak zaginął w latach siedemdziesiątych XX wieku w niewyjaśnionych okolicznościach.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem kotarowym nadwieszonym przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą. Maria ukazana w centrum kompozycji, stojąca na globie, z prawą nogą ugiętą w kolanie depcząca półksiężyc, a lewą węża trzymającego w pysku owoc. W prawej dłoni trzyma berło zakończone gałązką lilii, natomiast lewą ma złożoną na piersi. Twarz okrągła, z drobnymi ustami, długim i szerokim nosem, głęboko osadzonymi małymi oczami; wysokie czoło. Bardzo długie włosy Matki Boskiej opadają na plecy i wzdłuż ramion. Maria ubrana jest w niebieską suknię z długimi rękawami i dużym dekoltem, błękitny płaszcz z czerwoną podszewką oraz przezroczysto-złotą chustkę przewieszoną przez prawe ramię. Szaty obwiedzione na brzegach złotą lamówką. Wokół głowy nimb z dwunastu gwiazd, we włosach wpięte kwiaty. W dolnej części kompozycji dwa aniołki znajdujące się po obu stronach obrazu, z głowami wzniesionymi ku górze, które trzymają w dłoniach: gałązkę oliwki oraz gałązkę palmy. Twarze owalne, z wyraźnie zaznaczonymi podbródkami, krótkimi i szerokimi nosami, wzrokiem skierowanym ku górze; włosy jasne i kędzierzawe, średniej długości. Aniołki nagie, przepasane czerwoną tkaniną, skrzydła biało-szare. Tło pochmurne w odcieniach szarości i różu, od postaci Matki Boskiej odchodzi biała aureola. Obraz umieszczony we wnęce ołtarza o kształcie analogicznym do obrazu. Rama utworzona z czerwonych rocaille'i o złoconych detalach.

Zarys problematyki artystycznej

Matka Boska Niepokalanie Poczęta została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana: „I wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta w słońce obleczona, I księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap. 12,1). Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta. Wąż z jabłkiem w pysku umieszczony pod stopami Marii również oznacza walkę ze złem. Nawiązuje też do wydarzeń Starego Testamentu, w których postać Ewy odczytuje się jako prefigurację Matki Boskiej. Badacze twórczości Szymona Kawalskiego przypisują autorstwo obrazu temu artyście, a także właściwie większości dzieł malarstwa osiemnastowiecznego na terenie Spisza o wyraźnie różnych cechach stylistycznych. Dlatego też rozważania te należy ostatecznie odrzucić i podjąć w przyszłości ponownie próbę analizy stylistycznej dzieł malarstwa drugiej połowy XVIII wieku na Spiszu, w tym dzieł Szymona Kawalskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny, widoczne przybrudzenia oraz odklejenie płótna od deski w dolnym lewym narożu obrazu; liczne, drobne ubytki warstwy malarskiej, spłowiały werniks.

Streszczenie

Obraz został namalowany w drugiej połowie XVIII wieku. Umieszczono go w ołtarzu bocznym, wykonanym w stylu rokokowym w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Matka Boska Niepokalanie Poczęta została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana.

Bibliografia