Ukrzyżowanie z Marią Magdaleną

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Brzeszcze
Miejscowość
Brzeszcze
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Urbana
Miejsce przechowywania
zakrystia
Identyfikator
DZIELO/24046
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 101 cm
wysokość – 156 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 133 cm
Szerokość bez ramy – 78 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz o charakterze dewocyjnym powstał w drugiej połowie XIX wieku.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta. W centrum kompozycji na tle rozjaśnionych na środku brązowo-czerwonych obłoków przedstawiono Ukrzyżowanego Chrystusa z klęczącą u stóp krzyża św. Marią Magdaleną. Krzyż na którym wisi Chrystus został ukazany frontalnie. Postać ukrzyżowanego Jezusa została przedstawiona w typie "Christo morto". Wyróżnia ją muskularnie modelowanie sylwetki. Chrystus ma uniesioną głowę o pociągłej twarzy i zapadniętych policzkach, po których ciekną stożki krwi płynące spod cierniowej korony na głowie. Głowę otaczają długie, jasnobrązowe włosy, kręcące się przy końcach, spływające na ramiona oraz świetlisty nimb. Ramiona Chrystusa uzyskały głęboki zwis w kształcie litery "V". Na biodrach widoczne jest krótkie, białe perizonium o rozwianym festonie na prawym boku, dodatkowo przewiązane sznurem. Założone nogi zostały przybite dwoma gwoźdźmi. Na górze krzyża do belki przybito biały titulus z łacińskim skrótem: I.N.R.I. Poniżej stóp Chrystusa dolną część krzyż obejmuje przyklękająca z prawej strony kompozycji św. Maria Magdalena. Święta została ukazana z profilu. Prawą ręką, w której trzyma białą chustę, ujmuje krzyż, lewą zaś zakrywa twarz. Charakteryzuje ją jasna karnacja, zaokrąglona twarz o pełnych, młodzieńczych rysach oraz długie, opadające na plecy włosy układające się w loki. Ubrana jest w długą, jasnofioletową suknię przewiązaną w pasie zieloną szarfą oraz niebieski płaszcz przerzucony przez prawe ramię. Spod sukni wystają stopy obute w sandały. Pod krzyżem leży czaszka, a obok niej z lewej strony wije się wąż z jabłkiem przy paszczy. W tle, po lewej stronie krzyża, ukazana została panorama Jerozolimy na tle biało zielonych gór.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie ukazujące św. Marię Magdalenę klęczącą u stóp krzyża sięga wyobrażeń wczesnośredniowiecznych, gdzie w scenie Ukrzyżowania ukazywano obok Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty, także św. Marię Magdalenę. Najczęściej przedstawiano ją klęczącą u stóp krzyża w bezpośredniej bliskości stóp ukrzyżowanego Chrystusa, co stanowiło widoczne nawiązanie do wydarzenia mającego miejsce w Betanii w przeddzień pasji Chrystusa. Wtedy to podczas uczty Maria Magdalena obmyła łzami stopy Jezusa, osuszyła je swoimi włosami oraz namaściła wonnym olejkiem (por. J 12, 1-11). Odtąd w ikonografii chrześcijańskiej w scenie ukrzyżowania oraz opłakiwania i złożenia ciała Jezusa św. Marię Magdalenę ukazywano w bezpośredniej bliskości stóp Zbawiciela. Tę tradycję ikonograficzną przejęła także sztuka nowożytna, co uwidaczniało się przede wszystkim w malarstwie niderlandzkim, np. "Przebicie boku Chrystusa" Petera Paula Rubensa z roku 1620 w zbiorach Koninklijk Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii oraz licznych grafikach, np. "Ukrzyżowanie z Matką Boską Bolesną, św. Janem i św. Marią Magdaleną" wiązane z Cornelisem I Galle (1576-1650) lub Cornelisem II Galle (1615-1678) z XVII wieku. Obok wielopostaciowych scen ukrzyżowania drugi nurt przedstawieniowy, zwłaszcza po Soborze Trydenckim, dążył do obrazowania wydarzeń na Golgocie w konwencji kameralnego dramatu, gdzie liczba osób redukowana była do kilku najbliższych Chrystusowi. Z tego nurtu wywodzą się sceny, w których pod krzyżem samotnie klęczy Maria Magdalena, np. "Maria Magdalena pod krzyżem Chrystusa" Matthiasa Wulfraeta (1648-1727) w Muzeum Narodowym w Warszawie. W ten sposób akcentowano także patronat św. Marii Magdaleny nad wszystkimi pokutującymi i dążącymi do nawrócenia. Również tego rodzaju przedstawienia popularyzowano za pomocą wzorów graficznych, np. "Modląca się pod krzyżem św. Maria Magdalena" Hendricka Goltziusa (1558-1617) z roku 1602 lub grafika o tym samym temacie Antoin`a Dieu (1662-1727) z 1728 roku. Warto tu także wspomnieć o bardzo zbliżonej realizacji tego tematu z drugiej połowy XVII wieku w zwieńczeniu ołtarza głównego w niedalekich Głębowicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na początku XX wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462;
M. Anstatt-Janssen, Maria Magdalena, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 7, Ikonographie der Helligen. Innozenz bis Melchisedech, Hrsg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 516-541;
Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, van Dycka i Jordaensa 1608-1678, red. G.B. Mazur, Warszawa 2007, s. 34-35, il. s. 35.

Streszczenie

Obraz z drugiej połowie XIX wieku "Św. Maria Magdalena u stóp ukrzyżowanego Chrystusa" ma charakter dewocyjny. W jego kompozycji widać echa grafik niderlandzkich z XVII i XVIII wieku.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Ukrzyżowanie z Marią Magdaleną", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ukrzyzowanie-z-maria-magdalena

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności