Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Na podstawie źródeł archiwalnych nie jest możliwe zrekonstruowanie historii tabernakulum. Dopiero w aktach wizytacji z 1663 roku wspomniane jest cyborium w ołtarzu głównym. Należy przypuszczać, że dzieło powstało równocześnie z ołtarzem, w którym się znalazło, około połowy XVII wieku. W 1969 roku tabernakulum zostało uszkodzone mechanicznie podczas włamania do kościoła. W 2001 roku jego konserwację przeprowadzili Adam Kruk i Juliusz Kacper.

Opis

Tabernakulum w formie centralnego kościoła z kopułą. Całość na wysokim profilowanym cokole, flankującym właściwe Sakramentarium, z drzwiczkami w kształcie stojącego prostokąta, ozdobionymi płyciną z uszakami w górnych narożnikach, ujętymi od góry nadwieszonym prostokątnym profilowanym obramieniem. Na cokole cztery pary kolumn korynckich ustawionych uskokowo, flankujących centralną arkadę zakończoną łukiem półkolistym. Kolumny dźwigają belkowanie z wydatnym przełamującym się gzymsem, zwieńczone trójkątnym profilowanym przyczółkiem. Ponad kolumnami, ustawione na profilowanych impostach dekoracyjne szyszki. Kopuła z pionowymi podziałami, ozdobionymi ornamentem małżowinowym, zwieńczona latarnią z przeźroczami w postaci półkolistych arkad i kopułką. Całość zwieńczona krzyżem o ramionach zakończonych trójliściem.
Górna część tabernakulum wraz z kopułą otwierana drzwiczkami dwuskrzydłowymi, łamanymi, dwuelementowymi. Wewnątrz na ścianach podziały architektoniczne zaznaczone korynckimi pilastrami wspierającymi belkowanie, ustawionymi na wysokich cokołach. W części środkowej pilastry dźwigają belkowanie z przełamującym się gzymsem i zwieńczeniem trójkątnym przerwanym, ozdobionym motywem złożonym z ornamentu małżowinowego. W polu tympanonu i belkowania rozeta inkrustowana bursztynem, ujęta ramą w kształcie sześcioboku. Na ścianach wewnętrznych obrazki relikwiarzowe, w profilowanych ramach, oszklone. W środkowym przedstawienie św. Katarzyny Sieneńskiej z aniołami, nad nim owalne pole wpisane w oktagon z owalną kasztą obwiedzione kwiatami i glorią promienistą, w kwiatach wydrukowane słowa: "AGNUS OMBRA DE [...]". Na dwóch lewych ściankach tkany wizerunek Matki Boskiej Krakowskiej z podpisem: " IMAGO M. MIRACVLOSA B(EATAE) V(IRGINIS) M(ARIAE) / IN ECCLESIA CARMELITA/NVM CRACOVIE IN ARENIS" oraz relikwie w owalnej kaszcie obwiedzionej abstrakcyjnym, symetrycznym wzorem wykonanym z metalowych blaszek. Na ściankach z prawej strony owalne przedstawienie św. Katarzyny Aleksandryjskiej otoczone stylizowanymi wiciami z blaszek i relikwiami wielu świętych opisanych na banderolach oraz przedstawienie Ecce Homo z podpisem "ECCE HOMO" i monogramem imienia Jezus (u góry) i maryjsnym (u dołu). Podniebie kopuły wypełnione perspektywicznymi kasetonami ozdobionymi ornamentem małżowinowym. Struktura tabernakulum w kolorze ciemnobrązowym, pola arkady, płyciny i pola wewnętrzne jasnobeżowe, pola kasetonów niebieskie, kolumny, pilastry, profilowania i ornamenty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Tabernakulum w kształcie centralnej świątyni w kościele w Rudawie jest dziełem unikatowym w Małopolsce, ale nie jedynym. Zbliżone formalnie są tabernakula znajdujące się w kościołach w Starym Sączu, Muszynie i Krośnie. Tabernakulum w Rudawie jest bez wątpienia inspirowane ryciną włoskiego architekta Giovanniego Battisty Montana w trzeciej księdze jego słynnego traktatu. W Polsce traktat włoskiego architekta był dobrze znany. Przywołana rycina posłużyła Giovanniemu Battiście Gisleniemu na wykonanie projektu castrum doloris dla Zygmunta III. Najokazalszym z dzieł inspirowanych ową ryciną był ołtarz główny w kościele Karmelitów bosych we Lwowie. Być może Gisleni zaprojektował również rudawskie tabernakulum.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

dobry; pęknięta szyba jednego z obrazków relikwiarzowych.

Literatura

Rudnica Ewa, Inwentarz kościoła parafialnego p.w. Wszystkich Świętych w Rudawie, praca licencjacka napisana w Instytucie Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie pod kierunkiem dr. Józefa Skrabskiego, Kraków 2011.

Streszczenie

Tabernakulum w ołtarzu głównym w kościele w Rudawie najprawdopodobniej powstało równocześnie z ołtarzem, w którym się znalazło, około połowy XVII wieku. Pierwowzorem unikatowego dzieła była rycina włoskiego architekta Giovanniego Battisty Montany. Jego projektantem mógł być architekt Giovanni Battista Gisleni.