Św. Sebastian

Dzieje zabytku

Ołtarz św. Joachima i św. Anny wraz z drugim, bliźniaczym ołtarzem bocznym św. Józefa, powstał na początku XVIII wieku, przed 1728 rokiem. Oba dzieła zostały wymienione w protokole wizytacji kanonicznej biskupa Michała Kunickiego z tego roku jako „nowo wzniesione”. W tekście wizytacji podano ich usytuowanie oraz wezwania „ołtarz w nawie po prawej stronie nowo wzniesiony św. Józefa, w którym brakuje portatylu (...) 3-ci po lewej stronie, takiej samej struktury jak św. Józefa, w którym główny obraz św. Joachima i Anny”. Ołtarze te zastąpiły najprawdopodobniej starsze nastawy, które wcześniej znajdowały się w kościele. Wiadomo, że już przed 1633 rokiem, w kościele były zlokalizowane trzy ołtarze – główny oraz dwa boczne, których wezwania nie są niestety znane. Omawiany obraz, choć współczesny nastawie, w której został umieszczony, nie został namalowany z przeznaczeniem dla tego ołtarza. Jego pochodzenie nie jest znane. W październiku 1994 roku ołtarz św. Józefa wraz ołtarzem św. Joachima i św. Anny (w tym omawiany obraz) zostały zdemontowane i przewiezione do pracowni konserwatora dzieł sztuki Filipa Kowalczyka w Krakowie. Prace renowacyjne, trwające do maja 1995 roku, zostały sfinansowane ze spadku, jaki paczółtowicka parafia otrzymała po parafianinie Tadeuszu Mazurze.

Opis

Obraz w kształcie pionowego owalu przedstawia św. Sebastiana w chwili męczeństwa. Postać świętego ukazana od połowy ud, w ujęciu trzy czwarte, zwrócona w prawo. Święty przedstawiony na tle pnia drzewa, ręce skrępowane z tyłu, tors nagi, przebity dwiema strzałami, głowa pochylona do dołu. Twarz postaci młodzieńcza, o delikatnych rysach, pozbawiona zarostu. Włosy świętego jasnobrązowe, lekko falowane, miękko okalające twarz. Oczy zamknięte. Głowa otoczona nimbem. Wokół bioder postaci luźno udrapowana czerwona tkanina odsłaniająca uda. Prawe udo przebite strzałą. Na dalszym planie przedstawione obłoki na tle błękitnego nieba. Kolorystyka obrazu ciepła, stonowana. Dzieło ujmuje złocona rama zdobiona motywem kampanul oraz akantowych wolut.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz św. Joachima i św. Anny oraz bliźniaczy ołtarz św. Józefa zostały wykonane na jedno zamówienie, w tym samym czasie i warsztacie snycerskim. Powstały na początku XVIII wieku, jak już wspomniano wcześniej, przed 1728 rokiem. Niestety omawiany obraz św. Sebastiana nie został wymieniony w tekście wspomnianej wyżej wizytacji biskupa Kunickiego, nie wiadomo zatem, czy od początku znajdował się w zwieńczeniu tego ołtarza. Badania przeprowadzone podczas konserwacji nastawy wykazały, że został w niewiadomym czasie przycięty i dostosowany do wymiarów otworu w zwieńczeniu ołtarza, w którym obecnie się znajduje. Nie jest znany autor dzieła. Pod względem formalnym wydaje się ono być współczesne ołtarzowi św. Joachima i św. Anny tj. powstało zapewne w pierwszej połowie XVIII wieku. Oba obrazy, tytułowy oraz w zwieńczeniu omawianego ołtarza, zdaniem Małkowskiej-Holcerowej to dzieła sztuki cechowej, wykonane przez dwóch różnych artystów o podobnym poziomie umiejętności artystycznych. Ich autorzy zapewne posłużyli się gotowymi wzorami graficznymi. W przypadku omawianego obrazu za wzór posłużyć mogła rycina Paulusa Pontiusa (1603-1658) wykonana według obrazu przedstawiającego św. Sebastiana autorstwa flamandzkiego malarza Gérarda Seghersa (1591-1651). Przedstawiony na obrazie w zwieńczeniu ołtarza św. Sebastian żył w IV wieku. Według legendy był oficerem gwardii cesarza Dioklecjana, którego za wyznawanie wiary w Chrystusa umęczono, przywiązując go do drzewa (lub słupa) i zabito, przeszywając strzałami. W sztuce jest najczęściej przedstawiany jako młody, obnażony mężczyzna przywiązany do pnia drzewa z ciałem przeszytym strzałami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W latach 1994-1995 obraz razem z ołtarzem był poddany konserwacji przez Filipa Kowalczyka w Krakowie.

Streszczenie

Ołtarz św. Joachima i św. Anny oraz bliźniaczy ołtarz św. Józefa zostały wykonane na jedno zamówienie, w tym samym czasie i warsztacie snycerskim. Powstały na początku XVIII wieku, przed 1728 rokiem. Obraz przedstawiający św. Sebastiana to dzieło o nieustalonym autorstwie i dziejach. Ostatnie badania konserwatorskie wykazały, że obraz nie był pierwotnie przeznaczony do nastawy, w której obecnie się znajduje. Pod względem formalnym dzieło wydaje się być współczesne ołtarzowi św. Joachima i św. Anny. Przedstawiony na obrazie św. Sebastian żył w IV wieku. Według legendy był oficerem gwardii cesarza Dioklecjana, którego za wyznawanie wiary w Chrystusa umęczono, przywiązując go do drzewa (lub słupa) i zabito, przeszywając strzałami. W sztuce jest najczęściej przedstawiany jako młody, obnażony mężczyzna przywiązany do pnia drzewa z ciałem przeszytym strzałami. Tak też ukazano go na omawianym obrazie w zwieńczeniu ołtarza św. Joachima i św. Anny.

Bibliografia