Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz jest wzmiankowany w inwentarzu z 1928 roku, jako przynależący do ołtarza głównego.

Prawdopodobnie pierwotny wizerunek św. Józefa został przemalowany na początku XX wieku (ok. 1916-1917) przez Adama Giebułtowskiego z Oświęcimia, malarza wykonującego polichromię wnętrza kościoła.

Opis

Pole obrazowe o lekko wklęsłych bokach, podstawie i dolnych narożach, zamknięte wklęsło-wypukłym łukiem uskokowym, ujęte profilowaną, złoconą ramą, w środku przedstawienie św. Józefa. Święty został przedstawiony w ujęciu półpostaciowym, nieznacznie zwrócony w lewo, z lekko odchyloną głową w trzech czwartych skierowaną w prawo. Pociągłą twarz charakteryzują delikatne rysy i krótki, brązowy zarost. Brązowe, falowane włosy sięgają szyi, a wokół głowy aureola. Święty ubrany jest w błękitno-fioletową suknię z długimi, szerokimi rękawami. W lewej dłoni ma kwiat lilii, a prawą podtrzymuje siedzące na strugnicy Dzieciątko Jezus w trzech czwartych zwrócone w prawo. Owalną twarz charakteryzują delikatne, dziecięce rysy, a falowane, blond włosy sięgają szyi. Głowę Dzieciątka ujmuje świetlisty nimb krzyżowy, zaś sylwetkę osłania obszerny, biały płaszcz przerzucony przez lewe ramię. Lewa ręka i prawa noga Jezusa wyciągnięte są do przodu, a prawa ręka uniesiona w geście błogosławieństwa. Tuż za św. Józefem, po prawej stronie kompozycji, widoczne są wsparte o ścianę deski. Tło obrazu jest jednolite, szarobrązowe.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz w zwieńczeniu ołtarza głównego ukazuje reprezentacyjny wizerunek św. Józefa, oblubieńca Najświętszej Marii Panny (Mt 1, 16-19; Łk 1, 27) i ziemskiego opiekuna Jezusa (Łk 2, 4, 51-52). Józef był cieślą (Mt 13, 55), na co wskazują widoczne na obrazie elementy wyposażenia warsztatu (strugnica). Charakterystyczny dla XIX wieku rozwój kultu św. Józefa Robotnika przyczynił się do powstawania tego typu wizerunków świętego z narzędziami ciesielskimi bądź elementami wyposażenia warsztatu. W kontekście przedstawień ikonograficznych św. Józef ukazany jest w swej najpopularniejszej wersji – jako brodaty mężczyzna w sile wieku. Ów reprezentacyjny typ ikonograficzny przedstawień św. Józefa rozpowszechnił się w okresie nowożytnym, bazując na wizerunkach maryjnych, co miało podkreślić rolę świętego jako orędownika i pośrednika pomiędzy wiernymi a Zbawicielem. Trzymana przez Józefa biała lilia symbolizuje zaprzeczenie biologicznego ojcostwa Jezusa, akcentując jego czystość.

Intensywna kolorystyka oraz sposób modelowania postaci pozwalają wysnuć hipotezę o przemalowaniu obrazu przez Adama Giebułtowskiego, artystę tworzącego w nurcie młodopolskim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry, brak widocznych uszkodzeń struktury i warstwy malarskiej.

Literatura

Agnieszka Kuczyńska, Krzysztof Cichoń, Józef Oblubieniec. W ikonografii [w:] Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin 2000, kol. 153-156.
Tajemnice kościoła, "Oświęcimska gmina", nr 5, 2009, s. 13.

Streszczenie

Reprezentacyjne przedstawienie św. Józefa Oblubieńca wieńczące ołtarz główny stanowi przykład dziewiętnastowiecznej wersji ikonograficznej świętego, na której ukształtowanie wpłynęła ówczesna religijność.