Św. Jan Nepomucen

Dzieje zabytku

Obraz św. Jana Nepomucena powstał w drugiej połowie XVIII wieku. Najpewniej został wykonany przez Kazimierza Mołodzińskiego. Jego wielkość wskazuje na to, że mógł pierwotnie znajdować się w polu głównym któregoś z ołtarzy.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem falistym, z wyciętym półkolem w dolnym boku. W centrum kompozycji św. Jan Nepomucen ukazany w całej postaci, zwrócony w trzech czwartych w prawo, w kontrapoście. W prawej, ugiętej ręce trzyma język w glorii promienistej, na kciuku ma zawieszone dwa klucze, zaś lewą dłonią wskazuje na nie. Twarz ma pociągłą, o wystających kościach policzkowych, migdałowatych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną puszystą brodą oraz falowanymi włosami sięgającymi ramion. Wokół głowy ma glorię gwiaździstą i nimb. Ubrany jest w czarną sutannę, białą komżę lamowaną koronką oraz almucję. Święty stoi przed stołem nakrytym niebieską tkaniną z frędzlą, na nim znajduje się krucyfiks i otwarta księga. Nad nim, na tle obłoków unosi się putto trzymające wieniec laurowy i liść palmy. Postać ukazana we wnętrzu, z widocznym w prawej części obrazu filarem owiniętym zieloną draperią. Obraz ujęty profilowaną ramą dekorowaną po bokach rocaille'm.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz św. Jana Nepomucena jest bardzo zbliżony do dzieł Kazimierza Mołodzińskiego. Począwszy od sposobu malowania postaci świętego z charakterystycznie oddaną pozą i gestami dłoni, przez modelunek tkaniny, obficie drapowanej, z wyodrębnioną ugiętą nogą, i znamiennie malowaną koronką (kratka i cęgi), po typ twarzy, św. Jan Nepomucen jest szczególnie podobny do postaci na obrazach z kościoła św. Marka w Krakowie (św. Wentura, Wybitni przedstawiciele Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty, Trzech męczenników zakonu Fratres de Poenitentia Beatorum Martyrum), przypisywanych Mołodzińskiemu. Sposób malowania aniołka odpowiada również postaciom dziecięcym wykonywanym przez tego malarza (putta, Dzieciątko Jezus). Sama kompozycja obrazu z całopostaciowym wizerunkiem świętego stojącego przed stołem z filarem i tkaniną, z obłokami w tle, pojawiała się już w innych dziełach Mołodzińskiego, np. wizerunkach św. Antoniego Padewskiego (kościół karmelitów na Piasku, Kraków), św. Jana Kantego (kościół parafialny w Kijach). Podsumowując, sposób malowania obrazu i podobieństwo do dzieł Kazimierza Mołodzińskiego, pozwala mu przypisać wykonanie wizerunku św. Jana Nepomucena z Raciborowic.
Całopostaciowy wizerunek świętego wskazuje na reprezentacyjny charakter dzieła. Kompozycja obrazu z przedstawieniem świętego przed stolikiem, z filarem i draperią w tle oraz nadlatującym puttem z liściem palmy i wieńcem laurowym stanowi swojego rodzaju schemat formalny charakterystyczny dla malarstwa XVIII wieku.
Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Przyjmuje się, że powodem jego śmierci była odmowa ujawnienia tajemnicy spowiedzi królewskiej małżonki, do której złamania zmuszał świętego król Wacław IV. Zginął zrzucony z mostu Karola w Pradze do rzeki Wełtawy. Święty na omawianym obrazie ma w dłoni język i klucze stanowiące symbol tajemnicy spowiedzi. Natomiast nadlatujący aniołek trzyma symbole męczeńskiej śmierci (palma) i zwycięstwa (wieniec).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przetarcia powierzchni obrazu, spękania, zabrudzenia.

Streszczenie

Obraz św. Jana Nepomucena powstał w drugiej połowie XVIII wieku i mógł pierwotnie znajdować się w polu głównym któregoś z ołtarzy. Najpewniej został wykonany przez Kazimierza Mołodzińskiego. Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Święty na omawianym obrazie trzyma w dłoni język i klucze stanowiące symbol tajemnicy spowiedzi, której zachowanie było powodem jego męczeńskiej śmierci.

Bibliografia