Pomnik Józefa Gawin Niesiołowskiego

Dzieje zabytku

Pomnik ufundowany przez żonę Józefa Gawina Niesiołowiskiego – Annę z Barów Przychockich.

Opis

Pomnik w kształcie stojącego prostopadłościanu, umieszczony na niskim cokole, z belkowaniem. Zwieńczenie w formie trójkątnego przyczółka z płaskorzeźbą uskrzydlonej klepsydry pośrodku, flankowane motywem jaskółczego ogona. W polu środkowym pomnika widoczna nisza flankowana motywem odwróconych płonących pochodni. W niej rzeźba przedstawiająca w profilu klęczącą przy urnie kobietę, ubraną w togę i płaszcz zarzucony na głowę, okrywający plecy i częściowo urnę. Twarz pełna, z długim nosem, gęstymi, kręconymi włosami do ramion. Urna w typie greckiej amfory pokryta dołem liśćmi akantu na przemian z pięciopłatowymi kwiatami, góra fryzem z wicią roślinną. Nad płaskorzeźbą inskrycpcja: "D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / Józefowi Gawin / Niesiołowskiemu Dziedzicowi Dóbr Siercza i Klasna w Wieku lat 46. dnia 19. Marca 1824. r(oku) zmarłemu / Czuła Żona; / Anna z Barów Przychockich Niesiołowska; w dowód niewygasłey Pamięci i Żalu; ten Pomnik z proźbą / o westchnie za Dusze Jego / złożyła."

Zarys problematyki artystycznej

Nagrobek Niesiołowskiego prezentuje popularny w okresie klasycyzmu (druga połowa XVIII–1 połowa XIX wieku) typ w kształcie steli ze zwieńczeniem w postaci trójkątnego przyczółka ujętego po bokach akroterionami (motywami jaskółczych ogonów) – przyjmującymi różne kształty elementami (muszlami, wolutami lub palmetami) wywodzącymi się ze sztuki etruskiej i rzymskiej. Ten typ steli popularny był w sztuce Krakowa (nagrobek Stadnickich w kościele Kapucynów), nieraz wzbogacony motywem zwróconych ku dołowi płonących pochodni – symbolu śmierci (nagrobek Alojzego Leichmana w kościele Kapucynów). Postać klęczącej kobiety-żałobnicy, ubranej w długie, miękko modelowane szaty, wspartej na urnie w geście rozpaczy należał do tradycyjnych motywów sepulkralnych w dobie klasycyzmu i romantyzmu o genezie rzymskiej (projekt nagrobka Antoniny z Czackich Krasińskiej autorstwa rzymskiego rzeźbiarza Francesco Laboureura w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie; nagrobek Stanisława Sołtyka autorstwa Francesca Pozziego w kościele Dominikanów w Krakowie). Ukazywane w ten sposób kobiety często stanowiły istotny, jeśli nie jedyny element pomników nagrobnych na cmentarzach w Krakowie, Lwowie i Wilnie. Zapewne ten sam rzeźbiarz – być może dzierżawca łomów czarnego marmuru w Dębniku – wykonał figurę kobiety na nagrobku Józefa i Teresy ze Skotnickich Konopków w kościele parafialnym w Modlnicy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Nagrobek Józefa Gawin Niesiołowskiego w kościele parafialnym w Wieliczce należy do typowych dzieł okresu klasycyzmu i romantyzmu (powstał po 1824 roku), w którym nieznany dotychczas rzeźbiarz wykorzystał obecne w sztuce europejskiej i polskiej motywy antycznej steli z akroterionami oraz pochylonej nad urną kobiety-żałobnicy. Identyczną postać wyrzeźbił, być może ten sam artysta, w nagrobku Józef i Teresy ze Skotnickich Konopków w kościele parafialnym w Modlnicy.

Bibliografia