Matka Boska Śnieżna, Matka Boska Harbutowicka

Dzieje zabytku

W latach sześćdziesiątych ksiądz Tadeusz Rogowiec, ówczesny proboszcz parafii w Harbutowicach, przyczynił się do przemalowania obrazu, postępując niezgodnie z zasadami konserwacji i zmieniając tym samym rysy twarzy namalowanych postaci. Ksiądz usunął również tekturową sukienkę narzuconą gipsem i w porozumieniu z doktorem Jerzym Szablowskim założył nową, metalową, dla Marii pozłacaną, dla Dzieciątka posrebrzaną, ufundowaną przez mieszkańców osiedla Kozłówka. Przymocowano ją do obrazu 63 gwoździami. W 1960 roku obraz poddano konserwacji i nie zakładano ponownie wspomnianych sukienek. Podczas czyszczenia odkryto pod farbą napis: „Intrepide quo suis hostes Hoc nomine vinces: Magna Parens Eius […] dum adsit Regina […] 1675”. W 1951 roku osłonięto obraz szybą, a w 1957 roku zmieniono tło.
W 1976 został opisany jako stary, liczący sobie ponad 300 lat, a w 1957 jako słynący z łask od ponad 200 lat i malowany we Włoszech.
W latach siedemdziesiątych XX wieku, na 300-lecie, parafia ufundowała nową ramę, którą wykonał Stanisław Ciężadlik z Mszany Dolnej.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta o zaokrąglonych górnych narożach z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Śnieżnej. Madonna przedstawiona frontalnie, w półpostaci, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku, prawą dłoń składająca na piersi. Ma owalną twarz z podłużnym nosem, drobnymi ustami i dużymi, wyraźnie zaznaczonymi oczami. Zwrócone w trzech czwartych w prawo Dzieciątko spogląda na widza, prawą rękę wyciąga przed siebie w geście błogosławieństwa, lewą dotyka dłoni Matki. Ma owalną, delikatną twarz z wąskim nosem, małymi ustami i okrągłymi oczami, otoczoną puklami jasnobrązowych włosów. Matka Boska ubrana w spływającą drobnymi, równoległymi fałdami czerwoną suknię wiązaną w pasie, lamowaną pod szyją i na rękawach złotą taśmą, biały welon oraz zarzucony na głowę niebieski płaszcz spięty klamrą i zdobiony przy brzegach rzędem pereł oraz złotą taśmą; z sześcioramienną gwiazdą na prawym ramieniu. Dzieciątko ubrane w różową sukienkę z zieloną podszewką rozciętą pod szyją, przewiązaną w pasie zieloną wstążką; na to narzucony złoty, dekorowany ornamentem roślinnym i perłami płaszcz podbity czerwienią. Na stopach ma sandały. Wokół głów obu postaci nimby, na głowach zamknięte, wychodzące przed płaszczyznę obrazu korony wycięte z blachy dekorowanej kameryzacją. Tło jednolite, złote, pokryte rytym ornamentem roślinnym. Obraz umieszczono w bogato rzeźbionej, ażurowej ramie skomponowanej z ujętego w dwa wałki zwiniętego sznura oraz szerokiej bordiury z wici utworzonej z liści akantu, spiętej u góry monogramem maryjnym.

Zarys problematyki artystycznej

Z punktu widzenia ikonograficznego obraz w ołtarzu głównym swoją genezą sięga aż do wizerunku Matki Boskiej Śnieżnej, zwanego Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Modlitwy wznoszone do Boga za pośrednictwem Marii wyobrażonej w tym wizerunku miały przyczynić się do zwycięstwa wojsk chrześcijańskich nad Turkami w 1571 roku w bitwie pod Lepanto. Sława obrazu, a co za tym idzie jego liczne kopie, szybko rozeszła się po Europie i dotarła również do Rzeczypospolitej, osiągając apogeum popularności w pierwszej ćwierci XVII wieku. Miało to związek również z kontrreformacją oraz rozwojem idei przedmurza chrześcijaństwa. Jedna z pierwszych rzymskich kopii obrazu trafiła do kościoła krakowskich dominikanów, kolejna do katedry wawelskiej, wiele innych zachowało się w posiadaniu bractw i kościołów w związku z rozpowszechnieniem nabożeństwa różańcowego.
Marian Kornecki w pracy o adaptacjach i rozpowszechnieniu wizerunków Matki Boskiej Śnieżnej na terenie Rzeczypospolitej wyróżnił kilka wariantów ikonograficznych tego przedstawienia. Niestety dopasowanie harbutowickiego obrazu do któregoś z nich nie jest możliwe. Warto jednak zwrócić uwagę na charakterystyczną dla tego typu przedstawieniowego gwiazdę umieszczoną na prawym ramieniu Marii.
Obraz uważany jest za cudowny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Bobeł Franciszek, Kościół w Harbutowicach pod wezwaniem Najświętszego Imienia Maryi, Kraków 2003, s. 79-81
http://parafiaharbutowice.pl/zarys-historyczny
Kornecki Marian, Matka Boska Polska. Adaptacja i rozpowszechnienie typu ikonograficznego obrazu Matki Boskiej Śnieżnej od XVI do XVIII wieku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. 6, Między wschodem a Zachodem, cz. 3, Kultura artystyczna, red. Tadeusz Chrzanowski, Lublin 1992, s. 365-398.

Streszczenie

Obraz Matki Bożej w kościele parafialnym w Harbutowicach umieszczony w ołtarzu głównym jest otoczony kultem i ozdobiony koronami. Ikonograficznie naśladuje słynący cudami obraz Matki Boskiej Śnieżnej, zwany Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Wizerunek ten silnie związany jest z nabożeństwem różańcowym, a na terenie Rzeczypospolitej reprezentowany był przez liczne kopie, niektóre przywiezione bezpośrednio z Rzymu. Niestety pochodzenie i atrybucja harbutowickiego obrazu są nieznane.

Bibliografia