Matka Boska Śnieżna, Emmanuel

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Zabierzów
Miejscowość
Bolechowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Bolechowice
Parafia
Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła
Miejsce przechowywania
magazyn pod wieżą
Identyfikator
DZIELO/00845
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
druga tercja XVII wieku
Technika i materiał
olej na płótnie, drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone
Wymiary podstawowe
szerokość – 114 cm
wysokość – 157 cm
głębokość – 21 cm
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

W 1899 roku feretron został przerobiony: odrestaurowano obrazy i odzłocono ramy. Prace kosztowały 41 złotych. Na powierzchni obrazów czytelne partie prawdopodobnie w tym czasie przemalowane po formie.

Opis

Feretron dwustronny, z podstawą prostopadłościenną, wyciętą od dołu, z otworami na drążki. Na podstawie obrazy z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Dzieciątka w typie Emmanuela ujęte drewnianą ramą. Po bokach i od góry ażurowe obramienia utworzone ze splotu ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. W zwieńczeniu kartusz z owalnym polem z reprodukcjami „Tondo Doni" Michała Anioła i na odwrociu „Madonna z Księgą" Rafaela Santi.
Matka Boska z Dzieciątkiem w typie Matki Boskiej Śnieżnej została ukazana w trzech czwartych, z Dzieciątkiem na lewym ramieniu i skrzyżowanymi dłońmi, w lewej trzyma białą chustę. Maria ma pociągłą twarz o wyrazistych rysach: oczy migdałowate, nos prosty, szeroki, usta niewielkie. Jest ubrana w białą suknię lamowaną pod szyją złotą taśmą; granatowy płaszcz z brązową podszewką okrywający głowę i ramiona, z krzyżem równoramiennym na wysokości czoła i sześcioramienną gwiazdą na prawym boku. Dzieciątko zwrócone w prawą stronę, prawą rączkę unosi w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma zamkniętą księgę. Okrągłą twarz o ostrych rysach okalają pukle ciemnych włosów. Dzieciątko ubrane w jasnożółtą sukienkę obwiedzioną pod szyją złotą taśmą i brązowy płaszcz otulający nogi, na stopach sandały. Wokół głów postaci żółte, okrągłe nimby. Tło obrazu jednolite, ciemnobrązowe.
Na drugim obrazie przedstawiono Dzieciątko Jezus w typie Emmanuela stojące na hierogramie IHS . Ukazane frontalnie, z prawą ręką uniesioną w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma glob ziemski zwieńczony krzyżem(jabłko królewskie). Twarz Dzieciątka o mało zindywidualizowanych, nieco „postarzonych” rysach, okrągłej twarzy, z wyraźnie zaznaczonym małym podbródkiem okalają jasne, falowane włosy, wokół głowy jasny nimb. Tunika czerwona, lamowana pod szyją i przy rękawach złotą taśmą, przepasana białą szarfą, której końce rozwiewają się przy prawym biodrze oraz granatowy, rozwiany płaszcz widoczny za plecami. Postać jest ukazana na żółtym tle otoczonym z trzech stron ciemnymi obłokami i z uskrzydlonymi główkami aniołków: dwie symetrycznie po obu stronach Dzieciątka i dwie na dole.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie Marii ikonograficznie swoją genezą sięga aż do wizerunku Matki Boskiej Śnieżnej, zwanego Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. To przedstawienie zostało uznane za cudowne po zwycięskiej dla chrześcijan bitwie z Turkami pod Lepanto w 1571 roku, o które modlono się pod rzymskim wizerunkiem Marii. Sława obrazu, a co za tym idzie jego liczne kopie, szybko rozeszła się po Europie i dotarła również do Rzeczypospolitej, zyskując szczyt popularności w pierwszej ćwierci XVII, co wiązało się także z falą kontrreformacji oraz ideą przedmurza chrześcijaństwa. Jedna z pierwszych rzymskich kopii obrazu trafiła do kościoła krakowskich dominikanów, kolejna do katedry wawelskiej, wiele innych zachowało się w posiadaniu bractw i kościołów w związku z rozpowszechnieniem nabożeństwa różańcowego.
Marian Kornecki w pracy o adaptacjach i rozpowszechnieniu wizerunków Matki Boskiej Śnieżnej na terenie Rzeczypospolitej wyróżnił kilka wariantów ikonograficznych. Wizerunek w feretronie bolechowickiego kościoła jest wzorowany na wczesnym, bo datowanym na koniec XVI wieku przedstawieniu Matki Boskiej Śnieżnej fundacji Bernarda Maciejowskiego przeznaczonym do katedry wawelskiej, do kaplicy pod tym samym wezwaniem, od którego różni się charakterystycznymi, umieszczonymi na płaszczu gwiazdkami oraz brakiem główek anielskich w tle.
Ukazany na odwrociu feretronu Emmanuel to typ przedstawienia Chrystusa w wieku dziecięcym. Nazwa czerpie z tekstu proroctwa Izajasza, które spełniło się dzięki narodzeniu Chrystusa. Słowo „Emmanuel” oznacza z hebrajskiego „Bóg z nami”. Jest to również temat popularny w ikonografii wschodniej, gdzie symbolizuje dojrzałość duchową.
Wzór, na którym oparto przedstawienie feretronu jest bardzo powszechny, podobny pojawił się w grafikach Hieronima Wierixa, artysty czynnego w XVI i pierwszej ćwierci XVII wieku oraz w dziełach Łukasza Cranacha Starszego, gdzie Dzieciątko ukazane jest jako Odkupiciel stoi na sarkofagu z jabłkiem królewskim w lewej dłoni, prawą czyniąc gest błogosławieństwa.
Rama oraz umieszczone w niej przedstawienia tworzą stylowo spójną całość, wykorzystując siedemnastowieczne ornamenty oraz sposób obrazowania. Dolną granicę datowania stanowi czas pojawienia się w Krakowie ornamentu małżowinowo-chrząstkowego około 1630 roku. Obrazy można zatem datować na drugą tercję XVII wieku. Elementy niderlandzkie w przedstawieniu Emmanuela mogą wynikać z wpływu grafiki.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Brak rzeźbionej główki aniołka w zwieńczeniu. Rama przemalowana farbą imitującą złoto. Obrazy zachowane dobrym stanie.

Streszczenie

Wizerunek Matki Boskiej Śnieżnej należy do grupy przedstawień tego rodzaju zależnych od obrazu ofiarowanego do katedry wawelskiej przez biskupa Bernarda Maciejowskiego, datowanego na koniec XVI wieku. Przedstawiony z drugiej strony Emmanuel, Chrystus w wieku dziecięcym, jest ukazany w sposób bardzo typowy dla tego tematu, trudno zatem wskazać bezpośredni wzór graficzny.

Bibliografia

Kornecki Marian , "Matka Boska Polska. Adaptacja i rozpowszechnienie typu ikonograficznego obrazu Matki Boskiej Śnieżnej od XVI do XVIII wieku" , [w:] "Między Wschodem a Zachodem, cz. 3: Kultura artystyczna" , red.Chrzanowski Tadeusz , Lublin 1992 , s. 365-398
Mauquoy-Hendrickx Marie , "Les estampes des Wierix, vol. 1", Bruxelles 1978
Thomas Wagner, "Immanuel" , [w:] "www.bibelwissenschaft.de"

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Matka Boska Śnieżna, Emmanuel", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-sniezna-emmanuel

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności