Matka Boska przekazująca szkaplerz św. Szymonowi Stockowi

Dzieje zabytku

Obraz znajduje się we wczesnobarokowym ołtarzu Matki Boskiej Szkaplerznej. Na jego zasuwie jest obraz św. Józefa z małym Jezusem i św. Janem Chrzcicielem, w zwieńczeniu wizerunek św. Katarzyny Aleksandryjskiej, a po bokach figury św. Barbary i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Obraz Matki Boskiej Szkaplerznej zastąpił wcześniejszy wizerunek Matki Boskiej, wymieniony w wizytacji biskupiej z 1729 roku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej przekazującej szkaplerz św. Szymonowi Stockowi. Kompozycja dwustrefowa, w dolnej, po lewej stronie św. Szymon Stock ukazany w pozycji klęczącej, zwrócony w stronę Matki Boskiej z wyciągniętymi przed siebie rękami, którymi odbiera od Marii szkaplerz. Twarz podłużna, szczupła, okolona brodą, z tonsurą, nad nią okrągły i biały nimb. Ubrany jest w biały habit i brązowy płaszcz. U jego nóg leży otwarta księga. W górnej strefie, po prawej stronie Matka Boska siedząca na obłokach, lewą ręką podtrzymująca siedzące na jej kolanach Dzieciątko, prawą przekazująca szkaplerz św. Szymonowi. Maria ma podłużną twarz z długim nosem, drobnymi ustami i na wpółprzymkniętymi oczami. Ubrana jest w czerwoną suknię, niebieski płaszcz i biały welon oraz otwartą koronę na głowie, a wokół niej złoty nimb promienisty. Dzieciątko ukazane jest w pozycji siedzącej, zwrócone trzy czwarte w prawo, prawą ręką czyniące gest błogosławieństwa. Twarz o rysach małego dziecka, okolona jasnymi i kędzierzawymi włosami. Wokół głowy ma biały, krzyżowy nimb wpisany w okręg. Dzieciątko ubrane jest w białą sukienkę z krótkimi rękawami. W prawym dolnym narożu obrazu znajduje się czyściec wypełniony duszami wołającymi o pomoc, po lewej skalny pejzaż z miastem w oddali. Tło w dolnej części ciemnoniebieskie, pochmurne, w górnej części żółto-złote z pięcioma uskrzydlonymi główkami aniołków. Rama drewniana, złocona, ozdobiona ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. W prawym dolnym rogu sygnatura "M(arian) Szczurowski".

Zarys problematyki artystycznej

Kult Matki Boskiej Szkaplerznej w kościele w Zembrzycach sięga jeszcze 1666 roku, kiedy 8 sierpnia zostało założone tutaj Bractwo św. Szkaplerza zrzeszające zarówno włościan, jak i osoby szlachetnie urodzone. Obraz został wstawiony do ołtarza w XIX wieku. Być może zastąpił wcześniejsze przedstawienie Matki Boskiej Szkaplerznej. Ukazana scena jest ilustracją tradycji zakonu karmelitańskiego, według której w nocy z 15 na 16 lipca 1251 Matka Boska ukazała się św. Szymonowi Stockowi w klasztorze Karmelitów w Cambridge, trzymając w dłoniach szkaplerz i przekazując karmelicie informacje o przywilejach, jakich doznają ci, którzy będą go nosić. Późniejsza tradycja uzupełniła wizję o gest przekazania szkaplerza świętemu. Formułę tę przejęła również sztuka, w której scena ta zaczęła być ukazywana samodzielnie od XVI wieku. Ten typ przedstawienia rozpowszechnił się zwłaszcza w okresie baroku, ale był również bardzo popularny w XIX wieku. Obraz Matki Boskiej Szkaplerznej w ołtarzu brackim w Zembrzycach został umieszczony zgodnie z zaleceniami dotyczącymi wyglądu brackiego ołtarza, wydanymi w 1650 roku (szesnaście lat później powstaje bractwo w Zembrzycach) w książce „Skarb karmelitański”: „bractwo ma być postanowione przy pewnym ołtarzu, abo też w kaplicy na to zgotowaney. Na ołtarzu bractwa bądź w kościele bądź w kaplicy będącym będzie obraz Naświętszey Panny podaiącey Szkaplerz sw. Błogosławionemu Szymonowi, iako w historiey piszą y maluią”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, drobne spękania warstwy malarskiej.

Streszczenie

Kult Matki Boskiej Szkaplerznej w kościele w Zembrzycach sięga jeszcze 1666 roku, kiedy 8 sierpnia zostało założone tutaj Bractwo św. Szkaplerza. Obraz został wstawiony do ołtarza w XIX wieku. Być może zastąpił wcześniejsze przedstawienie Matki Boskiej Szkaplerznej. Ukazana scena jest ilustracją tradycji zakonu karmelitańskiego, według której w nocy z 15 na 16 lipca 1251 Matka Boska ukazała się św. Szymonowi Stockowi w klasztorze Karmelitów w Cambridge, trzymając w dłoniach szkaplerz i przekazując karmelicie informacje o przywilejach, jakich doznają ci, którzy będą go nosić.

Bibliografia