Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Oświęcim
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Wniebowzięcia NMP
Miejsce przechowywania
prezbiterium kościoła
Identyfikator
DZIELO/24500
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
ołtarz główny
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku, 1865 i 1892 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i snycerskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Nastawę ołtarza głównego do farnego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Oświęcimiu wykonano w drugiej połowie XVIII wieku. W wyniku pożaru kościoła w 1863 roku zaistniałą konieczność jej przerobienia w 1865 roku oraz w latach 1892-1893. Do retabulum zapewne przynależały dwie późnobarokowe figury Apostołów Piotra i Pawła, które po przekształceniach nastawy umieszczono na osobnych konsolach na przeciw siebie na ścianach prezbiterium. Na początku XXI wieku wstawiono nowy stipes ołtarzowy wykonany z granitu i dekorowany złoconą, metalową aplikacją z motywem krzyża.

Opis

Dwukondygnacyjny, jednoosiowy ołtarz ze zwieńczeniem uzyskał strukturę architektoniczną. Stipes ołtarzowy wykonano w formie granitowego prostopadłościanu z mensą. Na mensie na osi ołtarza ustawiono tabernakulum z tronem wystawienia. Tabernakulum otrzymało kształt drewnianej skrzynki obitej blachą z drzwiczkami w formie stojącego prostokąta, z sześcioma kwaterami przedstawiającymi sceny z Pisma Świętego. Całość zamknięto silnie wysuniętym gzymsem wypukłym od frontu. Tron wystawienia utworzono w formie baldachimu ozdobionego lambrekinem z chwostami. Ujmują go spływy wolutowe z podwieszoną tkaniną, dekorowane liśćmi akantu. W przestrzeni zaplecka tronu umieszczono w promienistej glorii medalion z chrystogramem "IHS". Nastawa została ustawiona na wysokim cokole, zwieńczonym profilowanym gzymsem z wyodrębnionymi dwoma wspornikami skierowanymi do wewnątrz. Retabulum ujmuje zwrócona na zewnątrz opilastrowana para filarów, przed którymi stoi para kolumn o kapitelach kompozytowych dźwigających pełne belkowanie wyłamane na ich osi. W polu centralnym znajduje się nisza w kształcie stojącego prostokąta zwieńczonego przerwanym prostokątnie łukiem półkolistym, nadwieszonym. Niszę obramienia profilowana rama. W jej wnętrzu znajduje się obraz Wniebowzięcia Najświętsze Marii Panny w drewnianych sukienkach wotywnych. Druga kondygnacja ujęta została dwiema parami zwróconych na zewnątrz pilastrów o trzonach przechodzących w spływy wolutowe. Pilastry dźwigają gzyms wyłamany na ich osi, który w części centralnej przyjmuje kształt spłaszczonego łuku. W polu umieszczono obraz z przedstawieniem Michała Archanioła w formie stojącego prostokąta o wklęsłych, dłuższych krawędziach oraz krótszych o kształcie łuku półkolistego nadwieszonego. Nastawa zakończona została okiem Opatrzności Bożej w glorii promienistej. Na cokole przed podporami ustawiono cztery figury adorujących aniołów. Ramę w polu środkowym udekorowano ornamentem roślinnym. W górnych przyłuczach umieszczono figury puttów na obłokach. Fryz został ozdobiony kwiatowymi girlandami. Centralnie na osi na gzymsie zawieszono kartusz z monogramem Marii w polu. Na zewnętrznych krawędziach belkowania pierwszej kondygnacji siedzą dwie figury aniołów, a na spływach wolutowych cztery putta. W trzonach pilastrów drugiej kondygnacji widoczne są zwisy z ornamentem kwiatowym podwieszonym na wstążce. W polu centralnym na dole umieszczono dwa wieńce, a u góry dwie uskrzydlone główki anielskie. Na belkowaniu znajdują się dwa putta na obłokach. Struktura nastawy została polichromowana w kolorze kości słoniowej, natomiast kolumny, pilastry, profile i ornamentyka zostały wyzłocone, a obłoki posrebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Pomimo późniejszych przekształceń nastawa ołtarza głównego zachowała swój późnobarokowy charakter. Stąd też widoczne nas dążność do przełamania płaszczyzny, do efektów kulisowo-malarskich z mocnym podkreśleniem zwielokrotnionego belkowania, ożywionego obecnością znajdujących się tam przedstawień aniołów i ornamentów. Stąd też można w nastawie można dostrzec nurty, które w połowie XVIII wieku zainicjował Kacper Barzanka, Francesco Placidi i ich naśladowcy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 25;
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 401-404.

Streszczenie

Nastawę ołtarza głównego do farnego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Oświęcimiu wykonano w drugiej połowie XVIII wieku. W wyniku pożaru kościoła w 1863 roku zaistniałą konieczność jej przerobienia w 1865 roku oraz w latach 1892-1893. Pomimo późniejszych przekształceń nastawa zachowała swój późnobarokowy charakter.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/wniebowziecia-najswietszej-marii-panny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności