Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz z końca XVII wieku zapewne pochodzi z wcześniejszego, drewnianego kościoła z XVI wieku.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym, ujęty w profilowaną, bejcowaną ramę. W centrum kompozycji wyobrażono siedzące na wspólnej ławie Matkę Boską i św. Annę, pomiędzy którymi znajduje się Dzieciątko Jezus. Ława została zaopatrzona w dwa wolutowe podłokietniki. Siedzącą Marię ujęto w trzech czwartych w prawo. Madonna prawą ręką trzyma srebrny talerz z winnym gronem. Ma pociągłą twarz z wydatnym nosem i ustami oraz spojrzeniem skierowanym w stronę widza. Brązowe włosy ma upięte w koka oplecionego sznurem pereł. Maria ubrana jest w bladoróżową suknię lamowaną pod szyją taśmą z naśladowaniem kameryzacji. Na szyi widoczny jest sznur pereł. Na ramionach narzucony ma ciemnoniebieski płaszcz podbity jasna ochrą, na którym znajduje się biała chusta dekorowana po bokach złotym obszyciem. Wokół głowy Matki Boskiej widoczny jest świetlisty nimb. Na jej kolanach stoi w rozkroku mały Jezus, który lewą rękę wyciąga w stronę św. Anny, a prawą bierze winne grono z talerza trzymanego przez matkę. Dzieciątko ujęte w trzech czwartych ma nieznacznie podniesioną głowę. Jego twarz jest owalna o jasnej karnacji. Głowę Jezusa okalają krótkie brązowe włosy odsłaniające fragment prawego ucha oraz świetlisty nimb. Zbawiciel ma ubraną na sobie przeźroczystą tunikę odsłaniającą bose stopy. Siedząca obok św. Anna ujęta została w trzech czwartych w lewo. Prawą ręką obejmuje Jezusa za ramię, lewą zaś ma wyciągniętą w jego stronę. Anna ma owalną twarz o jasnej karnacji z wydatnym nosem i wargami. Na głowie ma białą chustę oraz podwikę. Anna ubrana jest w zieloną suknię oraz narzucony na ramiona czerwony płaszcz podbity jasną ochrą. Także jej głowę okala świetlisty nimb. Pomiędzy głowami obu niewiast widnieje gołębica Ducha Świętego w świetlistym otoku. Powyżej z obłoków wyłania się w półpostaci Bóg Ojciec. Prawą ręką udziela błogosławieństwa, natomiast lewą podtrzymuje niebieski glob ze złotym krzyżykiem. Jest to starszy mężczyzna o pociągłej twarzy okolonej siwą brodą i włosami. Jego twarz charakteryzuje się wydatnym nosem i ustami. W głębi widoczne są dwie półkoliste arkady z uproszczonymi sekwencjami pejzażowymi.

Zarys problematyki artystycznej

Do kompozycji wizerunku Św. Anny Samotrzeć wykorzystano typ ikonograficzny, który został wypracowany w malarstwie małopolskim na przełomie XV i XVI wieku w oparciu o przedstawienia Rodziny Marii. Był on niezwykle popularny w dobie baroku, o czym świadczą np. obrazy z tym samym tematem w krakowskich kościołach św. Marka z początku XVII wieku oraz obraz w ołtarzu głównym kościoła św. Anny z lat 1699-1703 autorstwa Jerzego Eleutera Szymonowicza-Siemiginowskiego, czy też obraz na zasuwie w ołtarzu głównym w kościele parafialnym św. Andrzeja Apostoła w Gilowicach z 1706 roku. Cechy formalne obrazu w Przeciszowie wskazują, iż jest to praca powstała w miejscowym warsztacie malarskim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwacje przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku. Widoczne są mocne późniejsze przemalowania.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 79, il. 360;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 3. Kościoły i klasztory śródmieścia 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1978, s. 37, il. 355;
J.H. Emminghaus, Anna Selbdritt, Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 5, Ikonographie der Helligen. Aaron bis Crescentianus von Rom, Hrsg. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 185-190;
Sz. Tracz, Niebiański splendor. Opowieść o drewnianym kościele Św. Andrzeja apostoła z 1. poł. XVI w. w Gilowicach, Kraków-Gilowice 2007, s. 78-79, il. s. 55;
M. Kurzej, Depingere fas est. Sebastian Piskorski jako konceptor i prowizor, Kraków 2018, s. 116-119, il. 152.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem św. Anny Samotrzeć, będący dziełem lokalnego twórcy z końca XVII wieku, zapewne pochodzi z wcześniejszego, drewnianego kościoła z XVI wieku.