Rodzina Najświętszej Marii Panny (Święta Rodzina ze św. Anną i św. Joachimem)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Inwałd
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny południowo–wschodni
Identyfikator
DZIELO/13494
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
przełom XVIII i XIX wieku
Technika i materiał
olej na płótnie naklejonym na deskę
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 160 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta wklęsłego u dołu, zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym z uskokiem, z uszakami po bokach. W lewej części obrazu ukazana jest siedząca Maria zwrócona w lewo. Ubrana jest w różową suknię, niebieski płaszcz i białą chustę na głowie. Prawą rękę trzyma na piersi, lewą obejmuje siedzące na jej kolanach Dzieciątko okryte białą szatą. Obok niej, w prawej części obrazu siedzi skierowana do niej św. Anna ubrana w czerwona i zieloną suknię, brązowy płaszcz i brązową chustę na głowie. Pochylona kobieta obiema rękami ujmuje Dzieciątko. Za św. Anną stoi nachylony św. Józef, ubrany w niebieską suknię i brązowy płaszcz. W dłoni trzyma lilię. Na pierwszym planie, po lewej stronie kompozycji siedzi spoglądając na Dzieciatko św. Joachim. Mężczyzna ma na sobie białą suknię i czerwony płaszcz, w prawej ręce trzyma laskę. Głowy Marii, Jezusa i sw. Anny okalają nimby, natomiast św. Józefa i św. Joachima aureole. U dołu obrazu widoczna jest posadzka, natomiast w tle rozświetlone niebo z promieniami słonecznymi oraz rozchodzące się obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi w prawym, górnym rogu.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz w ołtarzu bocznym w kościele pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Inwałdzie przedstawia temat nazywany w sztuce wizerunkiem Rodziny Marii. Poza głównymi postaciami tworzącymi Świętą Rodzinę – Matką Boską, Dzieciątkiem Jezus i św. Józefem – ukazane zostały sylwetki rodziców Marii – św. Anny i św. Joachima.
W sztukach plastycznych pojawiały się także znacznie bardziej rozbudowane wersje tego tematu, gdzie obok wspomnianych postaci występują pozostali krewni Matki Boskiej, np. kolejni małżonkowie św. Anny (Kleofas i Salomas) oraz przyrodnie siostry Marii – Maria Kleofasowa i Salome wraz z mężami i potomstwem. Pojawiały się także sceny ukazujące jeszcze szerszą grupę krewnych, gdzie obok św. Elżbiety, jej rodziców, męża oraz syna ukazywani byli inni spowinowaceni.
Podstawą kształtowania się w sztukach plastycznych od XV wieku wspomnianego tematu były zarówno źródła biblijne (Mk 15,40; Mt 27,56; Mt 13,55; J 19,25; J 2,12; Dz 1,13; Ga 1,19) apokryficzne (ProEwJk, PsMt), jak i legendarne („Złota Legenda” Jakuba de Voragine, czy „Vita Jesu Christi” Ludolfa z Saksonii). Wątek ten stanowił także odpowiednik tematu drzewa Jessego zawierającego genealogię rodziny Jezusa.
Za podstawę przedstawień Rodziny Marii uważane są średniowieczne wizerunki Św. Anny Samotrzeć ukazujące świętą wraz z małymi Marią i Jezusem. U schyłku epoki uległy one przekształceniu, prezentując obydwie kobiety siedzące na ławie i trzymające Dzieciątko. Ten typ stał się podstawą do rozbudowywania sceny o kolejne postaci krewnych. Najczęściej do wspomnianych trzech osób dołączali małżonkowie kobiet – św. Józef i św. Joachim. W XVI wieku wizerunki Rodziny Najświętszej Marii Panny zyskały formułę zbliżającą je do świeckich portretów rodzinnych. W epoce baroku jednak przywrócono im wyraz metafizyczny, sakralny, gdzie, jak w przypadku prezentowanego obrazu w kościele w Inwałdzie, postaciom osadzonym w bliżej nieokreślonej przestrzeni towarzyszą wyłaniające się spośród obłoków sylwetki anielskie. Przedstawione na obrazie kobiety dzieli widoczna różnica wieku zaakcentowana opracowaniem rysów ich twarzy. Dodatkowo Marię można rozpoznać po typowym dla niej układzie kolorystycznym szat (czerwień i błękit). Św. Józefa Oblubieńca natomiast wyróżnia trzymany w dłoni kwiat białej lilii – symbol czystości i negacji faktu biologicznego ojcostwa Jezusa.
Zastosowane w obrazie zestawienia kolorystyczne i ich zróżnicowane natężenie, sposób modelownia postaci oraz draperii nasuwa skojarzenia z malarstwem charakterystycznym dla niewielkich ośrodków prowincjonalnych schyłku XVIII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, krakelury, zabrudzenia.

Literatura

- Szewczyk Aleksandra, Rodzina NMP [w:] Encyklopedia katolicka, red. Gigilewicz Edward, t. 17, Lublin 2012, sp. 194-196.

- Ziomecka Anna, Pracownia wrocławskiego Mistrza św. Rodziny i jej związki z Czechami [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, Warszawa 1978, s. 387-402.

Streszczenie

Obraz stanowi przykład rozbudowanej wersji przedstawienia Świętej Rodziny, wzbogaconej o postaci rodziców Najświętszej Marii Panny. Tego typu przedstawienia od epoki średniowiecza stanowią główny sposób ikonograficznego ukazania osób spokrewnionych, bądź spowinowaconych z Jezusem i Marią.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Rodzina Najświętszej Marii Panny (Święta Rodzina ze św. Anną i św. Joachimem)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/rodzina-najswietszej-marii-panny-swieta-rodzina-ze-sw-anna-i-sw-joachimem

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności