Modlitwa w Ogrójcu

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kaplica za kontrołtarzem
Identyfikator
DZIELO/23887
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza połowa XIX wieku
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 137 cm
wysokość – 216 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 196 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz powstał najprawdopodbniej w pierwszej połowie XIX wieku. Pierwotnie stanowił zapewne element wyposażenia jednego z ołtarzy kościoła, na co wskazuje kształt kompozycji zamkniętej półkolistym łukiem nadwieszonym.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujętego prostą, drewnianą, polichromowaną ramą, z przedstawieniem Modlitwy w Ogrójcu. Zamkniętą od góry łukiem półkolistym kompozycję charakteryzuje dwustrefowy układ planów. Na pierwszym, w dolnej partii obrazu, ukazani są trzej śpiący apostołowie – od lewej wsparty plecami o skałę św. Piotr charakteryzujący się krótkimi siwymi włosami i zarostem, ubrany w niebieską suknię i jasnobrązowy płaszcz, trzymający miecz. Pośrodku znajduje się św. Jakub Starszy, który śpi, wspierając głowę na złożonych na tej samej skale rękach. Charakteryzują go krótkie, brązowe włosy z lekką łysiną oraz krótki zarost. Ubrany jest w jasnoniebieską suknię i czerwony płaszcz. Po prawej stronie siedzi zwrócony profilem w lewo św. Jan Ewangelista z wyciągniętą przed siebie lewą nogą. Głowę wspiera na podtrzymywanym prawą ręką pniu ściętego drzewa. Charakteryzuje go młodzieńcza twarz oraz półdługie blond włosy dołem mocno skręcone w pukle. Wyżej, drugą część kompozycji zajmuje usytuowana pośrodku sylwetka omdlewającego Jezusa zwróconego na wprost. Ubrany jest w czerwoną suknię i ciemnoniebieski płaszcz. Przechyloną na lewe ramię głowę podtrzymuje unoszący się z tyłu anioł ubrany w długie, białe, rozwiane szaty. Pozostałe dwa anioły pochylone, przyklękają po obydwu stronach Jezusa, składając ręce w geście modlitewnym lub wznosząc je do góry. Pośrodku stoi kielich, w tle na rozświetlonym niebie, ujętym łukiem ciemnych obłoków widoczne są zarysy sylwetek trzech unoszących się aniołów, dwóch smukłych drzew, krzewu oraz niewielkiej skały.

Zarys problematyki artystycznej

Wydarzenia w ogrodzie oliwnym, zwanym Getsemani, rozegrały się tuż po spożyciu przez Jezusa ostatniej wieczerzy wraz ze swoimi uczniami. W miejsce udał się Jezus z trójką najbliższych mu uczniów – św. Piotrem, św. Jakubem Starszym i św. Janem Ewangelistą, którzy byli także świadkami przemienienia na górze Tabor. Przedstawienia modlitwy w Ogrójcu są obecne w plastyce chrześcijańskiej już w IV wieku, jednak największy ich rozkwit przypada na XIV stulecie, kiedy w sztuce zachodnioeuropejskiej licznie powstawały cykle pasyjne. Dopiero w XVI wieku wizerunek modlącego się w ogrodzie oliwnym Jezusa stał się samodzielnym tematem pasyjnym. Ukształtował się wówczas sposób obrazowania sceny polegający na umieszczeniu na pierwszym planie grupy śpiących apostołów, na drugim modlącego się Jezusa, w głębi natomiast ukazana jest nadciągająca z Judaszem grupa żołnierzy. Nocną porę rozgrywających się wydarzeń umownie akcentowano znakiem księżyca i gwiazd na błękitnym niebie oraz trzymanymi przez żołdaków pochodniami. Dopiero w okresie XVII wieku malarskie przedstawienia Modlitwy w Ogrójcu noszą znamiona nokturnu, czyli sceny nocnej. Mrok, z którym często kontrastuje nadprzyrodzona jasność, podkreślał zatem w ikonografii pasyjnej dramaturgię.
Kompozycję malowidła w kościele Reformatów w Kętach wyróżnia sposób ukazania sceny modlitwy. Jezus, omdlewający nad stojącym pośrodku kielichem, zdaje się być adorowany wraz z symbolem swej męki przez grupę aniołów. Nietypowym dla tego rodzaju przedstawień zabiegiem jest wyraźny podział kompozycji na strefę ziemską – z grupą śpiących apostołów oraz niebiańską z wspomnianą sceną adoracji, której tło stanowi łuk ciemnych obłoków rozświetlonych mistycznym blaskiem nieba ze szkicowo zarysowanymi sylwetkami aniołów. Prezentowany, strefowy układ kompozycyjny zdaje się nawiązywać w pewnym stopniu do sposobu przedstawiania scen Przemienienia Pańskiego jaki wykształcił się w pracowni Rafaela (ok. 1520), chętnie naśladowanego przez szereg późniejszych twórców, także polskich, w szczególności Szymona Czechowicza (1763, kościół Misjonarzy w Lublinie). W omawianej kompozycji uwagę przykuwa także postać św. Jana Ewangelisty wspierającego się na pniu ściętego drzewa. Nasuwa to pewne skojarzenia z serią czterech przedstawieniem „Modlitwy w Ogrójcu” Domenikosa Theotokopulosa zwanego el Greco (dwa z lat 1600-1605, 1610 oraz z końca XVI wieku), gdzie grupę śpiących apostołów otaczają konary ściętych drzew. Hiszpański artysta zastosował również podobny dwustrefowy układ kompozycji. Obraz „Modlitwa w Ogrójcu” w kościele Reformatów w Kętach tworzy ciąg narracyjny wraz z pozostałymi dwoma, znajdującymi się w kaplicy za kontrołtarzem wielkoformatowymi płótnami przedstawiającymi Drogę na Kalwarię oraz Opłakiwanie stanowiąc tym samym dopełnienie sceny Ukrzyżowania umieszczonej w ołtarzu głównym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Obraz „Modlitwa w Ogrójcu” w kościele Reformatów w Kętach tworzy ciąg narracyjny wraz z pozostałymi dwoma, znajdującymi się w kaplicy za kontrołtarzem wielkoformatowymi płótnami przedstawiającymi Drogę na Kalwarię oraz Opłakiwanie stanowiąc tym samym dopełnienie sceny Ukrzyżowania umieszczonej w ołtarzu głównym. Płótno powstało prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Modlitwa w Ogrójcu", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/modlitwa-w-ogrojcu-2

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności