Kościół św. Michała Archanioła

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Kalwaria Zebrzydowska
Miejscowość
Zebrzydowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kalwaria Zebrzydowska
Parafia
Św. Michała Archanioła
Identyfikator
DZIELO/20549
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
1599-1602
Fundator
Mikołaj Zebrzydowski
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Dzieje kościoła w Zebrzydowicach są praktycznie nieznane z tego powodu, że archiwum w 1809 roku przewieziono do biblioteki uniwersyteckiej we Lwowie i tam spłonęło podczas bombardowania w 1848 roku. Wiadomo jedynie, iż fundatorem obecnego kościoła w Zebrzydowicach był wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski, gorliwy katolik, fundator klasztoru Bonifratrów w Zebrzydowicach oraz klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej, przy której powstały kaplice drogi krzyżowej. Stanął on w miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni wzmiankowanej w aktach wizytacyjnych z czasów biskupa Jerzego Radziwiłła.

Opis

Kościół jest jednonawowy, trójprzęsłowy, z płytkimi kaplicami tworzącymi pseudotransept i jednoprzęsłowym prezbiterium zakończonym apsydą. Do prezbiterium przylegają dwa aneksy mieszące w przyziemiu zakrystię i skarbczyk, a na piętrze empory otwarte na prezbiterium. Do nawy od południa dostawiona jest kruchta. W naroża między kaplicami a nawą wstawiono dwie wieże-dzwonnice z klatkami schodowymi prowadzącymi na empory. Nawa jest rozczłonkowana płaskimi, szerokimi pilastrami toskańskimi, a nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami; prezbiterium przykryte sklepieniem kolebkowym z żebrami spływającymi na wsporniki, apsyda sklepieniem parasolowatym. Prezbiterium ujęte dwiema głębokimi, półkoliście zamkniętymi wnękami, nad którymi parapety empor z ślepymi arkadkami z balasów jenolalkowych i łuków półkolistych. Wnętrze oświetlają wysokie i szerokie okna zamknięte półkoliście. W aneksach przy prezbiterium i w emporach znajdują się okna prostokątne. Fasada dwustrefowa, trójosiowa, ale osie i strefy wyznaczone jedynie przez okna, drzwi i nisze, zamknięta trójkątnie.
Portal prostokątnych drzwi utworzony z pary żłobkowanych, toskańskich pilastrów, podtrzymujących belkowanie z trójkątnym przyczółkiem. Fryz belkowania ozdobiony tryglifami z łezkami i metopami w kształcie rozet i talerzy, a przyczółek kostkowaniem. Nad portalem okno w głębokim rozglifieniu, w kształcie prostokąta zamkniętego półkoliście. Po bokach portalu i okna głębokie nisze ujęte od dołu i góry odcinkami gzymsu. Zewnętrzne elewacje ujęte częściowo szkarpami, częściowo lizenami. W wieżach wejścia do kościoła i na klatki schodowe oraz niewielkie okienka w klatce schodowej i prześwity zamknięte półkoliście w dzwonnicach. Dachy dwuspadowe, na wieżach czterospadowe, nad nawą, wieżami i aneksami przy prezbiterium kryte dachówką, nad prezbiterium blachą. Na dachu wieżyczka na sygnaturkę.

Zarys problematyki artystycznej

Projektantem kościoła był włoskich jezuita i architekt Gian Maria Bernardoni, autor kościołów Jezuitów w Poznaniu, Nieświeżu i Lublinie. Brał również udział w budowie kościoła Jezuitów w Krakowie w 1599 roku. Tu zapewne wykonał projekt kościoła w Zebrzydowicach oraz klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Kościół w Zebrzydowicach cechuje się prostotą, skrajną symetrią i oszczędnym detalem architektonicznym. Jest budowlą typową dla wczesnej fazy baroku w Polsce, gdzie prostota i umiar stanowiły przeciwieństwo do manierystycznego przepychu. Jej szeroka nawa jest ujęta skromnymi pilastrami i nakryta kolebkowym sklepieniem. Boczne kaplice sprawiają wrażenie transeptu, a prezbiterium ujmują dwie empory. Jak w swoich wcześniejszych realizacjach także w Zebrzydowicach Bernardoni zastosował empory.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół parafialny w Zebrzydowicach powstał z fundacji wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego. Jego projektantem był włoski jezuita i architekt Gian Maria Bernardoni. Świątynię wybudowano w latach 1599-1602. Jej proste formy są typowe dla wczesnej fazy baroku w Polsce, cechując się umiarem i prostotą w stosowaniu form architektonicznych.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Paszenda Jerzy, "Bernardoni in Polonia" , [w:] "L'architetto Gian Maria Bernardoni SJ tra l'Italia e terre dell'Europa Centro-Orientale" , red.Graciotti Sante, Kowalczyk Jerzy 1999 , s. 23-37

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Kościół św. Michała Archanioła", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-sw-michala-archaniola

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności