Św. Antoni Padewski

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Głębowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Matki Boskiej Szkaplerznej
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/13083
Kategoria
obraz
Dookreślenie zabytku
obraz św. Antoniego Padewskiego
Ilość
1
Czas powstania
przed 1748 rokiem
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 114 cm
wysokość – 183 cm
Inne wymiary – pole obrazowe: wys.: 137 szer.: 98
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Obraz zapewne jest tożsamy z wizerunkiem zdobiącym ołtarz św. Antoniego w kaplicy bocznej kościoła, wzmiankowany obok ołtarza św. Barbary przez wizytatora biskupiego w 1748 roku. Obiekt poddano konserwacji w latach siedemdziesiątych XX wieku.

Opis

Pole obrazowe uzyskało formę stojącego prostokąta zamkniętego trójbocznie. Obraz ujmuje złocona i profilowana gipsowa rama z motywem roślinnym. Na wizerunku przedstawiono frontalnie stojącego św. Antoniego Padewskiego ukazanego w dwóch trzecich. Święty lewym ramieniem podtrzymuje stojące na stole Dzieciątko Jezus, a w prawej ręce ma kwiat lilii. Antoni został ujęty w trzech czwartych w lewo. Ma jasną karnację, długi pełny nos, duże oczy i wydatne usta. Na głowie widoczna jest tonsura wycięta w brązowych, krótkich włosach. Ubrany jest w brązowy habit franciszkański, przewiązany w pasie białym sznurem, przy którym wisi różaniec. Podtrzymywane nagie Dzieciątko Jezus stoi na stole przykrytym czerwoną tkaniną. Mały Jezus został ujęty w trzech czwartych w prawo. Prawą dłoń unosi w geście błogosławieństwa, w lewej natomiast trzyma niewielki niebieski glob ze złotym krzyżykiem. Ciało Zbawiciela ma jasną karnację. Twarz jest okrągła o różowych, pucułowatych policzkach. Jezus ma prosty nos, wydatne usta oraz szeroko otwarte ciemne oczy. Jego głowę otaczają krótkie, jasnobrązowe, kędzierzawe włosy. Fragment prawego biodra zasłania biała chusta opadająca z ramion małego Jezusa na lewą rękę św. Antoniego. Głowy obu postaci otaczają złote nimby. Obok Dzieciątka na stole leżą ułożone jedna na drugą dwie zamknięte księgi w ciemnych, jednolitych oprawach.

Zarys problematyki artystycznej

Głębowickie przedstawienie św. Antoniego Padewskiego (1195-1231) reprezentuje najbardziej popularny wizerunek świętego z Padwy, ukazywanego w towarzystwie Dzieciątka Jezus oraz z lilią w ręce jako atrybutem czystości. Obecność Jezusa nawiązuje do legendy św. Antoniego, mówiącej o wizji Dzieciątka Jezus, które mu się ukazało na otwartej księdze w celi, gdy rozważał Pismo Święte. Ten sposób przedstawienia świętego był bardzo popularny w Polsce od XVII do pierwszej połowy XX wieku, zwłaszcza w środowisku zakonów franciszkańskich. Postać św. Antoniego, a zwłaszcza sposób wyobrażenia Dzieciątka Jezus z charakterystycznym układem chusty zakrywającej jego biodra oraz obecność stołu z księgami nawiązuje do kompozycji autorstwa Franciszka Lekszyckiego (zm. 1668), powtórzonej parokrotnie przez niego samego na obrazach u bernardynów w Krakowie, Kalwarii Zebrzydowskiej, Przeworsku i Opatowie. Następnie powtarzany był przez innych artystów (np. Malarz Mateusz, „Św. Antoni Padewski”, 1664, Warszawa, kościół Franciszkanów; Karol Stopler, „Św. Antoni Padewski”, 1881, klasztor Benedyktynek w Staniątkach). Badacze twórczości Lekszyckiego (np. Batowski) sugerowali, iż taki układ postaci może mieć włoską proweniencję. Należy podkreślić, że obraz powstał w dobrym warsztacie małopolskim, zaś jego twórcę szczególnie intrygował modelunek światłocieniowy, co można zauważyć w sposobie malowania źrenic obu postaci.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

M. Walicki, W. Tomkiewicz, A. Ryszkiewicz, Malarstwo Polskie. Manieryzm-barok, Warszawa 1971, s. 370-371, il. 140, s. 371-372, il. 142;
K. Zimmermanns, Antonius von Padua, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 5, Ikonographie der Heiligen. Aaron bis Crescentianus von Rom, Hrsg. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 220-225;
W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1995, s. 318-319;
B. Krasnowolski, Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, Kraków 1999, s. 330.

Streszczenie

Obraz św. Antoniego Padewskiego zapewne pochodzi z bocznego ołtarza wzmiankowanego w 1748 roku. Ten sposób przedstawienia świętego był bardzo popularny w Polsce od XVII do pierwszej połowy XX wieku, zwłaszcza w środowisku zakonów franciszkańskich. Postać św. Antoniego na obrazie, a zwłaszcza sposób wyobrażenia Dzieciątka Jezus nawiązuje do kompozycji autorstwa Franciszka Lekszyckiego (zm. 1668), powtórzonej parokrotnie przez niego samego na obrazach u bernardynów w Krakowie, Kalwarii Zebrzydowskiej, Przeworsku i Opatowie.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

AV 35, k. 407 (s. 722)

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Św. Antoni Padewski", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-antoni-padewski-13

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności