Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz powstał około połowy XVIII wieku wraz z ołtarzem głównym w kręgu działającego w Krakowie i w Małopolsce Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776). Twórcą nastawy był anonimowy "pomocnik Lehnera".

Opis

Obraz uzyskał formę stojącego prostokąta o zaokrąglonych narożach i wklęsłych bokach. U góry zamyka go łuk odcinkowy nadwieszony z uskokiem. W centrum kompozycji wyobrażono w kontrapoście całopostaciowe przedstawienie św. Andrzeja. Apostoł jest zwrócony do widza frontalnie z głową ujętą w trzech czwartych w prawo. Lewą ręką podtrzymuje stojący za nim drewniany krzyż w kształcie litery "X", prawą zaś ma uniesioną i wyciągniętą w bok. Jest to starszy mężczyzna z twarzą o jasnej karnacji z rumianymi policzkami, okoloną krótkim zarostem i podobnymi włosami. Charakteryzują ją wydatny nos i usta oraz spojrzenie skierowane w prawą stronę. Andrzej ubrany jest w niebieską tunikę z białą podszewką sięgającą kolan i przewiązaną czerwoną szarfą. Tunika odsłania ramiona i fragment torsu. Ma także na sobie czerwony płaszcz, który osuwa się z tyłu postaci, a jego lewa poła widoczna jest z przodu z prawej strony. Święty został ukazany na tle górzystego pejzażu z linią horyzontu sięgającą jednej drugiej wysokości. Z jego prawej strony rośnie roślina o lancetowatym kwiecie, a z lewej widać fragment miejskich obwarowań. Poniżej rośliny przy nogach apostoła leży otwarta księga na tle zwiniętych sieci rybackich, a z prawej strony sznur nawinięty na kołowrót. Ponad św. Andrzejem rozpościera się błękitne niebo z parą uskrzydlonych główek anielskich o pucołowatych rumianych policzkach i kędzierzawych, krótkich włosach.

Zarys problematyki artystycznej

Kompozycja ze św. Andrzejem Apostołem w Osieku nawiązuje do popularnego wzoru graficznego powstałego w oparciu o powszechnie znaną rzeźbę św. Andrzej Apostoła z bazyliki św. Piotra w Rzymie, stojącą w jednej z niszy w filarach pod kopułą. Wykonał ją w latach 1629-1633 flamandzki rzeźbiarz czynny w Rzymie, François Duquesnoy, zwany il Fiammingo (1594-1643), inspirując się projektem Berniniego. Dzieło François'a Duquesnoy'a było znane w Europie, gdyż spopularyzował je miedzioryt Cornelisa Gallego z lat 1640-1677, ukazujący rzymską rzeźbę w lustrzanym odbiciu, co powtórzono w Osieku. Podobieństwo kompozycyjne obu przedstawień wydaje się oczywiste, aczkolwiek malarz pracujący dla Osieka wzbogacił swoje przedstawienie o pejzaż i atrybuty apostoła leżące u jego stóp - sieć rybacką i otwartą księgę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację obrazu wraz z ołtarzem przeprowadzono w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 23;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 5;
J. Żmudziński, Relikwiarz św. Andrzeja, [w:] Święto Baroku. Sztuka w służbie prymasa Michała Stefana Radziejowskiego (1645-1705), Warszawa 2009, s. 270;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1028.

Streszczenie

Obraz powstał około połowy XVIII wieku wraz z ołtarzem głównym w kręgu działającego w Krakowie i w Małopolsce Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776). Kompozycja dzieła nawiązuje do popularnego wzoru graficznego powstałego w oparciu o powszechnie znaną rzeźbę św. Andrzeja Apostoła z bazyliki św. Piotra w Rzymie, stojącą w jednej z niszy w filarach pod kopułą, wykonanej w latach 1629-1633 przez flamandzkiego rzeźbiarza czynnego w Rzymie, François'a Duquesnoy'a, zwanego il Fiammingo (1594-1643), inspirowaną projektem Berniniego.