Stygmatyzacja św. Franciszka

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Rzyki
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Jakuba Apostoła
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza głównego
Identyfikator
DZIELO/24202
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
XVIII wiek
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie trapezu o wklęsłych ramionach i podstawie oraz ściętych narożach dolnych, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym, ujęty profilowaną, złoconą ramą zawiera scenę stygmatyzacji św. Franciszka z Asyżu. Ukazany pośrodku kompozycji święty klęczy zwrócony w trzech czwartych w prawo. Odchyloną do tyłu głowę charakteryzują owalna twarz o wyrazistych rysach i krótkim zaroście oraz tonsura. Święty ubrany jest w habit franciszkański przewiązany szarym sznurem. Na dłoniach rozłożonych na boki rąk, prawym boku tułowia oraz ubranej w sandał stopie lewej nogi widoczne są rany. Święty Franciszek ukazany jest na tle pejzażu. W lewym, górnym rogu kompozycji na tle błękitnego nieba unosi się krucyfiks ujęty promienistą glorią. Od pięciu ran ukrzyżowanego Jezusa biegną czerwone promienie w kierunku dłoni, boku i stóp św. Franciszka. Poniżej znajduje się grota, w której widoczna jest w półpostaci sylwetka spoglądającego na św. Franciszka brata Leona w lewej ręce trzymającego krzyż, prawą osłaniającego oczy. U stóp Franciszka, po lewej stronie leży czaszka ze wspartą na niej otwartą księgą. W głębi, po prawej stronie, pośród drzew widoczna jest bryła kościoła.

Zarys problematyki artystycznej

Jednym z najczęściej stosowanych przedstawień ikonograficznych św. Franciszka z Asyżu jest scena stygmatyzacji, czyli pojawienia się ran odpowiadających ranom Jezusa, zadanym mu podczas śmierci na krzyżu. Stanowią one wyraz szczególnego związku z Bogiem. Według biografa, Tomasza z Celano, wydarzenie to dokonało się dwa lata przed śmiercią świętego, w sierpniu 1224 roku na górze Alwernii podczas czterdziestodniowego postu. Szczególnie rozważanym przez Franciszka wątkiem z życia Jezusa była jego męka i śmierć oraz przekonanie, iż jego przeznaczeniem jest współcierpienie. Podczas gorliwej modlitwy święty „ujrzał w widzeniu rozciągniętego nad sobą Serafina, wiszącego na krzyżu, […]. Widząc to, Franciszek zdumiał się gwałtownie, a gdy nie umiał wytłumaczyć, co by znaczyło to widzenie, wtargnęła mu w serce radość pomieszana z żałością. […] nagle objawiło mu je w nim samym odczucie bólu [...]. Natychmiast bowiem na jego rękach i nogach zaczęły jawić się znaki gwoździ, jak to na krótko przedtem widział u Męża ukrzyżowanego, ponad sobą w powietrzu. Jego ręce i nogi wyglądały przebite gwoździami w samym środku; główki gwoździ były widoczne na wewnętrznej stronie rąk i na wierzchniej stronie nóg, a ich ostre końce były na stronie odwrotnej... Zaś prawy bok, jakby przebity lancą, miał na sobie czerwoną bliznę, która często broczyła i spryskiwała tunikę oraz spodnie świętą krwią”. W tym często obrazowanym w malarstwie sakralnym wątku ukazywano św. Franciszka w sytuacji głębokiego, wręcz ekstatycznego ożywienia i poruszenia przejawiającego się odchyleniem sylwetki, bądź uniesieniem rozłożonych rąk, jak m.in. na trzynastowiecznym fresku Giotta w bazylice w Asyżu, płótnach El Greca z 1590 roku czy Alfonsa Cano z lat 1657-1659. W podobny sposób święty został ukazany na obrazie w zwieńczeniu ołtarza bocznego w kościele Rzykach. Uwagę zwraca także postać mnicha ukazanego nieco w głębi, po lewej stronie kompozycji, rozpoznawana jako brat Leon, domniemany świadek omawianego wydarzenia. Pojawił się on m.in. już we wspomnianej scenie namalowanej przez Giotta. Najczęściej ukazywany jest z księgą Ewangelii. Obecność naocznego świadka – współbrata zakonnego, podczas najważniejszego w życiu św. Franciszka wydarzenia podkreśla prawdziwość stygmatyzacji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

W zwieńczeniu wykonanego najprawdopodobniej w XVIII wieku retabulum ołtarza głównego w kościele parafialnym w Rzykach znajduje się scena Stygmantyzacji św. Franciszka z Asyżu. Temat ten stanowi jeden z najczęściej wystepujących w ikonografii świętego motywów.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Stygmatyzacja św. Franciszka", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/stygmatyzacja-sw-franciszka-7

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności