Śmierć św. Karola Boromeusza

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Miejsce przechowywania
kościół, kaplica św. Karola Boromeusza (Lubomirskich)
Identyfikator
DZIELO/04814
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
Olej na płótnie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz Śmierć św. Karola Boromeusza przynależy do cyklu wizerunków z życia św. Karola Boromeusza, umieszczonych w polach bocznych kaplicy Lubomirskich w Niepołomicach. Dzieło znajduje się w arkadzie ściany ołtarzowej. Obrazy zasłaniają starsze malowidła ścienne, przez Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego uznane zostały za część pierwotnej dekoracji wnętrza kaplicy. Krystyna Sinko-Popielowa ich powstanie połączyła z restauracją kaplicy w 1738 roku oraz powstaniem nastawy ołtarzowej. Michał Kurzej odrzucił tę datację z racji występowania w ołtarzu kaplicy i na obrazach ornamentu rocaille. Integralną cześć z obrazem stanowią inskrypcje, łacińska umieszczona na archiwolcie wnęki i wierszowana polska znajdująca się pod obrazem na dolnej krawędzi niszy.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta zamkniętego łukiem pełnym. Na tle schematycznie malowanych żółtoszarych obłoków oraz promieni padajacych z prawego, górnego rogu ukazano umierającego św. Karola Boromeusza. Jeden z promieni wyraźnie oświetla Boromeusza. Święty został przedstawiony klęcząc w całej postaci, zwrócony w trzech czwartych w prawo. Ma omdlałe ramiona oraz opuszczoną głowę na piersi. Jego twarz jest owalna z dużym zakrzywionym nosem, zamkniętymi oczami i wąskimi ustami. Ubrany jest w strój kardynalski, purpurową sutannę, mucet i piuskę oraz białą komżę. U jego stóp leży kapelusz kardynalski oraz ukośnie ułożony krzyż arcybiskupi. Po prawej stronie ukazano stół nakryty tkaniną w kolorze ciemnozgniłej zieleni. Na nim leży otwarta księga na środku której widnieje drewniany krucyfiks.
Ponad obrazem na łuku archiwolty widnieje czerwony napis łaciński: Beati mortui qui in Domino meriantur [powinno być - moriuntur] Apocal[ypssis]. Cap[ut]: 14 vers[us].13. Na dolnej krawędzi arkady umieszczono czerwony napis polski: Klęczące prawie życie, świętego Karola / więc klęczący umiera łaska Boska woła.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie śmierci św. Karola Boromeusza stosunkowo rzadko występuje w jego ikonografii. Wydaje się, że malarz pracujący nad cyklem w Niepołomicach w tym przypadku posłużył się własną inwencją, łącząc dwie popularne kompozycję, reprezentacyjne ujęcie stojącej postaci św. Karola z krzyżem w ręce (np. grafika Francesca Aquila według Pietra Nellego Św. Karol Boromeusz, około 1724-1728, którą posłużył się do ilustracji tego samego tematu Szymon Czechowicz około 1745 roku w krakowskiej bazylice Mariackiej), z modlitwą św. Karola Boromeusza przed krucyfiksem (np. miedzioryt Św. Karol Boromeusz w otoczeniu budowli ufundowanych przez niego lub wzniesionych z jego inicjatywy C. Laurentiego z 1676 roku lub Modlący się przed krucyfiksem św. Karol Boromeusz anonimowego malarza w ołtarzu bocznym w drewnianym kościele św. Andrzeja w Osieku z drugiej połowy wieku XVII).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

K. Sinko-Popielowa, Kościół w Niepołomicach, "Rocznik Krakowski, 30, 1938, s. 106;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 51;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 24, il. 385.
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 415;
K. Smith, F. Tschochner, Karl Borromäus, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 7, Ikonographie der Heiligen. Innozenz bis Melchisedech, herges. W. Braunffels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1994, kol. 273-275;
R. Róg, Kościół w Niepołomicach, Kraków 1998, s. 61;
P. Krasny, Święty Karol Boromeusz a sztuka, [w:] Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach, red. P. Krasny, M. Kurzej, Kraków 2013, s. 22 il. 5;
M. Kurzej, Kaplica św. Karola Boromeusza przy kościele w Niepołomicach, [w:] Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach, red. P. Krasny, M. Kurzej, Kraków 2013, s. 68-69;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 714, il. 339a-339b.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem śmierci św. Karola Boromeusza przynależy do cyklu wizerunków z legendą tego świętego z trzeciej ćwierci XVIII wieku, umieszczonych w polach bocznych każdej ze ścian kaplicy Lubomirskich w Niepołomicach. Jest to dzieło lokalnego malarza o przeciętnych zdolnościach artystycznych, co widać także w pozostałych obrazach cyklu. Przedstawienie śmierci św. Karola Boromeusza stosunkowo rzadko występuje w jego ikonografii. Wydaje się, że malarz pracujący nad cyklem w Niepołomicach w tym przypadku posłużył się własną inwencją, łącząc dwie popularne kompozycję, reprezentacyjne ujęcie stojącej postaci św. Karola z krzyżem w ręce z modlitwą św. Karola Boromeusza przed krucyfiksem.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Śmierć św. Karola Boromeusza", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/smierc-sw-karola-boromeusza

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności