Płyta nagrobna Jakuba Gierałtowskiego

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Głębowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Matki Boskiej Szkaplerznej
Miejsce przechowywania
filar bramy wjazdowej, od strony zachodniej
Identyfikator
DZIELO/12930
Kategoria
płyta nagrobna
Ilość
1
Czas powstania
1546 rok
Fundator
Rodzina Gierałtowskich
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
piaskowiec, cięty, kuty, fakturowany
Wymiary podstawowe
szerokość – 93 cm
wysokość – 188 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Płyta pierwotnie znajdowała się we wnętrzu kościoła, następnie za sprawą Tytusa Dunina ze Skrzynna (1892-1939), herbu Łabędź, kolatora kościoła została w 1854 roku wmurowana w filar bramy ogrodzenia kościelnego. Upamiętnia Jakuba Gierałtowskiego (zm. 1546) herbu Orla II (inaczej Sasowskie), sędziego księstw zatorskiego i oświęcimskiego, budowniczego pałacu głębowickiego, być może przedstawiciela ruchu protestanckiego na tym terenie.

Opis

Płyta ma kształt stojącego prostokąta z wydatnym obramieniem, okalającym płaskorzeźbioną postać mężczyzny z odkrytą głową spoczywającą na poduszce. Twarz zmarłego okala zarost. Ma na sobie założoną renesansową zbroję rycerską. W prawej ręce trzyma tarczę z mało czytelnym herbem Orla II (Sasowskie, Szasoroskie), a w lewej miecz ostrzem skierowanym ku dołowi. Na obramieniu częściowo zatarta inskrypcja „HIC IACET GENEROSVS IACOBVS S[A]SOVIVS M[...] [AN]NO [...] 15[46]”.

Zarys problematyki artystycznej

Płyta nagrobna Jakuba Gierałtowskiego w Głębowicach stanowi najstarszy przykład tego rodzaju upamiętnienia poza Krakowem na terenie Małopolski. Zabytek reprezentuje lokalny warsztat o bardzo przeciętnych możliwościach artystycznych, mocno jeszcze zakorzeniony w średniowiecznej tradycji wyobrażenia osoby zmarłej, która leży z głową wspartą na poduszce, mimo że w tym czasie popularne były już w Polsce przedstawienia w typie sansovinowskim. Prostokątny kształt płyty wywodzi się wprost od nakrycia grobu, w którym składano ciało zmarłego. Już w średniowieczu zatarł się związek z miejscem pochówku, stąd też płyta mogła być umieszczona w posadzce, a później na ścianie. Wydaje się, że płyta w Głębowicach nie posiadała architektonicznego obramienia charakterystycznego dla renesansowych nagrobków. Stanowi zatem rzadki przykład tego rodzaju rozwiązania, które było niezwykle popularne na niedalekim Śląsku. Jako przykład można przywołać tu dwie płyty nagrobne na Śląsku Cieszyńskim powtarzające układ postaci znany z Głębowic, ale bez poduszki pod głową. Pierwszy stanowi płyta nagrobna Zygmunta Wyszkoty z Wodnika z 1568 roku w kościele w Kończycach Małych, drugi zaś płyta Czela z Czechowic z końca XVI wieku w kościele w Lesznej Górnej. Na terenie Małopolski jako analogiczne rozwiązanie, aczkolwiek odmiennie potraktowane, można wskazać płytę Elżbiety Pisarskiej zmarłej w 1578 roku w kościele w Rudawie. Wzoru dla obu płyt należy szukać na Śląsku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny – liczne przetarcia i ubytki kamienia.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462; Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Województwo katowickie, z. 3 Miasto i powiat cieszyński, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1953, s. 87, il. 227; s. 95, il. 228;
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 252, 259.

Streszczenie

Płyta nagrobna Jakuba Gierałtowskiego w Głębowicach powstała w 1546 roku. Zabytek reprezentuje lokalny warsztat o bardzo przeciętnych możliwościach artystycznych, mocno jeszcze zakorzeniony w średniowiecznej tradycji wyobrażenia osoby zmarłej, która leży z głową wspartą na poduszce. Wyraźnie widać tutaj oddziaływanie niedalekiego Śląska, gdzie tego rodzaju formy upamiętnienia osób zmarłych były bardzo popularne.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Płyta nagrobna Jakuba Gierałtowskiego", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/plyta-nagrobna-jakuba-gieraltowskiego

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności