Matka Boska Śnieżna

Dzieje zabytku

Obraz namalował nieznany artysta przed 1634 rokiem, kiedy to biskup Tomasz Oborski konsekrował nowy ołtarz wraz z obrazem. Od 1658 roku wizerunek znajdował się pod opieką Bractwa Różańcowego. Następnie obraz przeniesiono do nowej świątyni, wybudowanej w latach 1774-1775, gdzie umieszczono go w ołtarzu Matki Boskiej Różańcowej, konsekrowanym w 1776 roku przez biskupa pomocniczego Franciszka Potkańskiego. Ołtarz ten prawdopodobnie powstał w warsztacie kieżmarskiego artysty Johanna Feega. Jest wykonany w stylu spiskiego rokoka, który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Około połowy XIX wieku obraz odnowił Sebastian Stolarski. Nowe korony dla Matki Boskiej i Dzieciątka wykonał nieznany z nazwiska rzeźbiarz z Polanki (koło Myślenic).

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami, przedstawiający Matkę Boską Śnieżną. Maria ukazana półpostaciowo, zwrócona trzy czwarte w lewo, ze skrzyżowanymi dłońmi, z Dzieciątkiem Jezus na lewym przedramieniu. Twarz podłużna, z prostym i długim nosem, o drobnych ustach i dużych oczach. Ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami oraz ciemnogranatowy płaszcz zarzucony na głowę i ramiona ze złotą lamówką i gwiazdą na prawym ramieniu. W dłoniach Maria trzyma białą chusteczkę. Dzieciątko zwrócone jest w trzech czwartych w prawo, głowę ma lekko odchyloną do tyłu, w lewej dłoni trzyma jabłko królewskie, a prawą czyni gest błogosławieństwa. Twarz zaokrąglona, o delikatnych, dziecięcych rysach. Włosy krótkie, brązowe i kręcone. Ubrane jest w długą, jasnoróżową tunikę, z długimi, szerokimi rękawami oraz ze złoconymi lamówkami. Nogi okryte są jasnobrązowym płaszczem, a na stopach ma założone niebieskie sandały. Karnacje jasne, podkreślone światłocieniem. Tło jednolite, ciemnobrązowe. Na głowach nakładane, płaskorzeźbione, złocone zamknięte korony, a wokół głów 12 płaskorzeźbionych, złoconych gwiazd. Kolorystyka ciemna, stonowana, o wąskiej gamie barwnej i miękkim modelunku. Rama drewniana, profilowana i złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Kompozycja omawianego dzieła wywodzi się od obrazu „Salus Populi Romani” z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Historia rzymskiego wizerunku związana jest z bitwą pod Lepanto, która rozegrała się 7 października 1571 pomiędzy siłami państw chrześcijańskich a imperium otomańskim. Jej wynik był z trwogą oczekiwany w wielu krajach Europy. Papież Pius V zarządził w tej intencji odprawienie błagalnych procesji różańcowych, wnoszących o protekcję do Matki Boskiej w obronie chrześcijaństwa. W Rzymie, wspomniany wizerunek z bazyliki Santa Maria Maggiore obnoszony był w uroczystej procesji. Po odniesionym zwycięstwie pod Lepanto został otoczony szczególnym kultem i rozpowszechniony w licznych kopiach, które wkrótce trafiły również do Polski. W związku z cudem, jaki wydarzył się podczas budowy bazyliki obraz nazwano Matką Boską Śnieżną. Jedna z pierwszych kopii obrazu, sprowadzona prawdopodobnie przez kardynała Bernarda Maciejowskiego około 1600 roku, podobnie jak jej pierwowzór, niebawem odegrała kluczową rolę w publicznych procesjach i modlitwach o zwycięstwo nad siłami tureckimi (bitwa pod Chocimiem, 1621). Rozpowszechnienie tego wizerunku ułatwiły postanowienia Soboru Trydenckiego, otwierającego drogę do nowych form życia religijnego. Wizerunek jest silnie związany z nabożeństwem różańcowym, propagowanym przez licznie utworzone na terenie Rzeczypospolitej bractwa, również w Zakliczynie od 1658 roku. Warto zwrócić uwagę na charakterystyczną chusteczkę, którą Maria trzyma w dłoniach. Motyw ten, symbolizujący macierzyńską opiekę, został zaczerpnięty z rzymskiego pierwowzoru.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Spękania warstwy malarskiej, ściemnienie powierzchni.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Śnieżnej został namalowany przed 1634 rokiem. Od 1658 roku wizerunek znajdował się pod opieką Bractwa Różańcowego. Następnie obraz przeniesiono do nowej świątyni, wybudowanej w latach 1774-1775, gdzie umieszczono go w ołtarzu Matki Boskiej Różańcowej. Kompozycja dzieła wywodzi się od obrazu „Salus Populi Romani” z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. W związku z cudem, jaki wydarzył się podczas budowy bazyliki wizerunek nazwano Matką Boską Śnieżną.

Bibliografia