Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany z fundacji Adama Niewiarowskiego z Niewirowa, ówczesnego właścicieła dóbr Niegowici, według tradycji w 1610 roku. Odnotowano go inwentarzu kościelnym z 1693 roku: „[…] in hoc altari est Imago Assumpt[ionis] B.MV. Sumptu G. olim Adami de Niewiarów Niewiarowski depicta, [...]”. Namalowane na dole obrazu daty (słabo czytelne) informują o kolejnych renowacjach w latach: 1760, 1906 i 2008. Obraz pierwotnie był umieszczony w ołtarzu głównym pierwszego kościoła w Niegowici, następnie przeniesiono go do drugiego, drewnianego kościoła, a ostatecznie do obecnego, murowanego. W nowej świątyni dzieło początkowo znajdowało się w prowizorycznie wybudowanym około 1960 roku ołtarzu. Obecna struktura powstała w latach 1965-1966 ze stali i mosiądzu według projektu Wiktora Zina. Na zasuwie znajduje się obraz namalowany na blasze mosiężnej przedstawiający Matkę Boską Bolesną, autorstwa Zdzisława Pabisiaka (1922-2009), bliskiego współpracownika Wiktora Zina. Omawiany obraz parafianie nazywają wizerunkiem Matki Boskiej Niegowickiej i otaczają szczególnym kultem, co zanotował w kronice parafialnej proboszcz Józef Kołodziejczyk: „Największym skarbem parafii jest łaskami słynący piękny, duży obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego malarza w 1610 roku. Odpust ten [Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – 15 sierpnia] gromadził i gromadzi wielką rzeszę wiernych nie tylko z parafii, ale z całej okolicy. Ludzie wypraszali sobie liczne łaski u Matki Boskiej przed tym obrazem łaskami słynącym”. Obraz był silnie zniszczony, miał liczne zabrudzenia, pęcherze warstwy malarskiej i odspojenia płótna, dlatego też przechodził wiele konserwacji. Jedną z nich wykonał w 1906 roku artysta malarz i konserwator Władysław Pochwalski, podczas której usunął drewnianą, posrebrzaną sukienkę z 1860 roku. Obraz odsłonięty był do 1917 roku, wtedy to zawieszono na nim metalową, srebrną sukienkę „jako akt wdzięczności parafii za uratowanie kościoła w czasie inwazji [rosyjskiej]”. Sukienkę wykonał krakowski złotnik Piotr Seip według projektu krakowskiego, młodopolskiego artysty malarza, grafika, projektanta mebli, tkanin i książek – Jana Bukowskiego (1873-1943). Obie sukienki oraz srebrną różę, dar włoskiej rodziny kardynała Tarcisio Bertone zawieszono na ścianach prezbiterium, obok głównego ołtarza w 2009 roku. Kolejna konserwacja miała miejsce w 1961 roku, a ostatnia w 2008 roku, którą wykonała Kinga Kuzemczak z Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie przy pomocy włoskiego malarza Renato Tarlariniego z San Marino i przy finansowym wsparciu włoskiego przedsiębiorstwa Enrico Mangiarottiego. W tym czasie w pracowni krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej wykonano również restaurację ołtarza, sukienek, złoceń i korony.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W centrum kompozycji ukazana Matka Boska stojąca na złotym półksiężycu, w delikatnym kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z rękami złożonymi w geście modlitwy na wysokości piersi. Twarz podłużna, z zarumienionymi policzkami, z małymi ustami, długim i wąskim nosem oraz małymi oczami ze wzrokiem skierowanym wprost na widza. Maria ubrana jest w długą czerwoną suknię z długimi rękawami oraz niebieski płaszcz z czerwoną podszewką, założony na głowę i otulający całą postać. Płaszcz zdobiony jest małymi złotymi gwiazdkami, dwoma greckimi krzyżykami na ramionach oraz jednym na głowie, a także ozdobną pasmanterią na brzegach. Na stopach ma założone sandały, a na głowie koronę w typie zamkniętym podtrzymywaną przez dwa aniołki. Po bokach Marii znajdują się dwa anioły w ekspresyjnych pozach, na ugiętych kolanach podtrzymujące Matkę Boską. Ubrane są w tuniki oraz rzymskie sandały. Anioł po prawej stronie w różowej i zielonej tunice, anioł po lewej w błękitnej tunice i złotym płaszczu. Scena ukazana jest na tle szaro-żółtych obłoków. U dołu znajdują się dwie tarcze herbowe związane prawdopodobnie z właścicielami Niemirowa. Tarcza po lewej stronie kompozycji dzielona w słup, w prawym czerwonym polu godło herbu Półkozic, a w lewym także czerwonym godło herbu Gryf. Po bokach tarczy sygle słaoboczytelne „N M” (?). Tarcza po prawej stronie obrazu dzielona w słup z czerwonymi polami, na których nieczytelne godła (Rawin?) oraz sygle.

Zarys problematyki artystycznej

Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (łac. Assumptio Beatae Mariae Virginis in coelum) jest udzielonym Marii przez Boga nadprzyrodzonym przywilejem, na mocy którego po zakończeniu ziemskiego życia została wzięta do nieba z duszą i ciałem. Dogmat o Wniebowzięciu został ogłoszony dopiero 1 listopada 1950 przez papieża Piusa XII w konstytucji apostolskiej „Munificentissimus Deus”, jednak świadectwo na temat końca życia Marii pojawiało się już w pismach patrystycznych, np. w „Panarionie” Epifaniusza (IV wiek). Obok terminu „wniebowzięcie” (assumptio) stosowano także „zaśnięcie” (dormitio) oraz „przejście” (transitus). Obraz reprezentuje nowy wariant ukazywania Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jako Niewiasty Apokaliptycznej. W ten sposób Marię malował w rozbudowanych kompozycjach El Greco: w kościele San Domingo el Antiguo w Toledo (1577) lub w Museo Thyssen-Bornemiasza w Madrycie (1573-1576), a także w późniejszych, licznych wersjach Bartolomé Esteban Murillo. Obraz według tradycji ustnej powstał w 1610 roku. Data ta pokrywałaby się z czasem, w jakim właścicielem wsi był fundator obrazu (Adam Niewiarowski) w latach 1581-1629.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne sfalowanie płótna i zaciemnienie powierzchni.

Streszczenie

Obraz został namalowany z fundacji Adama Niewiarowskiego z Niewirowa, ówczesnego właścicieła dóbr Niegowici, według tradycji w 1610 roku. Pierwotnie był umieszczony w ołtarzu głównym pierwszego kościoła w Niegowici, następnie przeniesiono go do drugiego, drewnianego kościoła, a ostatecznie do obecnego, murowanego.

Bibliografia