Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz w 1691 roku został ofiarowany do kościoła św. Anny przez Macieja Kazimierza Tretera, doktora Akademii Krakowskiej. Był odnawiany w 1912 roku przez J. Kaczmarczyka i konserwowany w 1945 roku przez R. Kozłowskiego.

Opis

Na brązowym tle, z kolumną w lewej części kompozycji i lekko rozjaśnionymi obłokami, ukazany św. Jan Kanty klęczący przed siedzącą w chmurach Matką Boską z Dzieciątkiem i stojącym przed klęcznikiem aniołem. Święty spoczywa na klęczniku z otwartą księgą, ukazany jest w trzech czwartych, zwrócony w swoją lewą stronę, lewą ręką złożoną na piersi, a z prawą lekko uniesioną, z otwartą dłonią skierowaną w stronę Matki Boskiej. Jego twarz jest pociągła, oczy wydatne, uniesione w kierunku Marii. Jego nos jest długi, czoło wysokie, głowa okolona krótkimi, brązowymi włosami, a twarz krótką brodą z krótkimi wąsami. Wokół głowy aplikowana gloria z promieni o zróżnicowanej długości. Święty jest ubrany w długą uniwersytecką togę z białym plastronem. Maria ukazana frontalnie, w pozycji siedzącej, trzyma na kolanach stojące Dzieciątko. Jej twarz jest łagodna, oczy migdałowate, nos wydatny, usta drobne, włosy długie, brązowe, opadające na plecy. Ubrana w różową suknię i niebieski płaszcz okrywający ramiona i kolana. Jezus przedstawiony jest w trzech czwartych, niemal nagi, okryty z przodu i tyłu białą tkaniną, o twarzy okrągłej, z krótkimi włosami i pulchnej dziecięcej sylwecie. Nad głowami Marii i Jezusa utworzone ze złoconych promieni korony. Przed świętym stoi anioł, ukazany niemalże od tyłu, w pozycji stojącej, z lekko zgiętą lewą nogą. Ubrany jest w czerwoną, rozwianą, drobno marszczoną suknię, z głową zwróconą w kierunku świętego, z prawą ręką uniesioną, wskazuje palcem na Matkę Boską z Dzieciątkiem. Z obu stron Matki Boskiej uskrzydlone głowy aniołów wyłaniające się z obłoków. Obraz utrzymany w ciemnej tonacji kolorystycznej, z silnymi rozświetlonymi akcentami brązów, czerni, czerwieni i błękitów. Na odwrocie blachy wyryta inskrypcja: „Poninski 1778”.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przypisany Franciszkowi Lekszyckiemu na podstawie podobieństwa do innego dzieła o tym samym tytule w kościele parafialnym w Borku (Wielkopolska) ufundowanego przez Macieja Kazimierza Tretera. Obraz w Borku atrybuowano Franciszkowi Lekszyckiemu w oparciu o podobieństwa formalne z jego znanymi dziełami. Malarz ten wykonał jeszcze jeden obraz z przedstawieniem krakowskiego świętego do klasztoru Pijarów w Warszawie. Dzieło w krakowskim kościele należy do licznego grona wizerunków akcentujących dar żarliwej modlitwy i kontemplacji świętego klęczącego przed wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego lub Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pierwowzorem wizerunków, w których klęczącemu Janowi z Kęt ukazuje się Matka Boska z Dzieciątkiem, była rycina z oficyny rzymskiego drukarza Jacopo Laura wydana w 1601 roku, a powtórzona przez kolońskiego miedziorytnika i drukarza Petera Overadta w latach 1605-1606. Już wówczas kult zasłużonego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego sięgał poza granice Rzeczypospolitej. Autor dzieła w krakowskim kościele nie wykorzystał owych rycin, choć mógł je znać, ale bezpośredniego pierwowzoru graficznego nie udało się dotychczas odnaleźć. Nie jest wykluczone, iż autor nawiązał do wcześniejszych wizerunków świętego wiszących w pobliżu jego grobu. W czasie procesu kanonizacyjnego w latach 1666-1668 odnotowano aż 17 wizerunków Sługi Bożego.

Streszczenie

Obraz przypisany Franciszkowi Lekszyckiemu na podstawie podobieństwa do innego dzieła o tym samym tytule w kościele parafialnym w Borku (Wielkopolska) ufundowanego przez Macieja Kazimierza Tretera. Obraz w Borku atrybuowano Franciszkowi Lekszyckiemu w oparciu o podobieństwa formalne z jego znanymi dziełami. Malarz ten wykonał jeszcze jeden obraz z przedstawieniem krakowskiego świętego do klasztoru Pijarów w Warszawie. Dzieło w krakowskim kościele należy do licznego grona wizerunków akcentujących dar żarliwej modlitwy i kontemplacji świętego klęczącego przed wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego lub Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pierwowzorem wizerunków, w których klęczącemu Janowi z Kęt ukazuje się Matka Boska z Dzieciątkiem, była rycina z oficyny rzymskiego drukarza Jacopo Laura wydana w 1601 roku, a powtórzona przez kolońskiego miedziorytnika i drukarza Petera Overadta w latach 1605-1606. Już wówczas kult zasłużonego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego sięgał poza granice Rzeczypospolitej. Autor dzieła w krakowskim kościele nie wykorzystał owych rycin, choć mógł je znać, ale bezpośredniego pierwowzoru graficznego nie udało się dotychczas odnaleźć. Nie jest wykluczone, iż autor nawiązał do wcześniejszych wizerunków świętego wiszących w pobliżu jego grobu. W czasie procesu kanonizacyjnego w latach 1666-1668 odnotowano aż 17 wizerunków Sługi Bożego.