polichromia ścienna

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Wieprz
Miejscowość
Nidek
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
Kościół
Św. Szymona i św. Judy Tadeusza
Miejsce przechowywania
wnętrze kościoła
Identyfikator
DZIELO/24660
Kategoria
polichromia ścienna
Ilość
1
Czas powstania
koniec XIX wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
techniki olejne
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Polichromia z końca XIX wieku zastąpiła wcześniejszą dekorację figuralną z połowy XVII wieku, której fragmenty zachowały się za ołtarzami bocznymi. Za lewym ołtarzem m.in. widoczny jest fragment z przedstawieniem św. Mikołaja.

Opis

Dekoracją malarską pokryto fasety, stropy w nawie i prezbiterium, a także ich ściany oraz przestrzeń przedsionka pod wieżą. Ściany prezbiterium, nawy i przedsionka artykułowano za pomocą malowanych pilastrów o korynckich głowicach ustawionych na wysokich postumentach, podtrzymujących belkowanie. Pomiędzy pilastrami wprowadzono malowane czworoboczne płyciny o wklęsłych narożach z polem pokrytym marmoryzacją. Wąską fasetę podstropową ozdobiono fryzem z rytmicznie powtarzającym się motywem liścia palmetowego. Strop w prezbiterium i nawie uzyskał architektoniczne obramienie sceny centralnej ujętej w prostokątne pole o zaokrąglonych narożach, utworzone z iluzjonistycznie malowanych listew i zawieszonych pomiędzy nimi girland liściastych. W prezbiterium wyobrażono Trójcę Świętą, a w nawie Koronację Marii obwiedzioną tajemnicami różańcowymi w medalionach. Trójcę Świętą ukazano na obłokach na niebieskim tle. Majestatyczny Bóg Ojciec został ukazany w trzech czwartych w lewo jako siwobrody starzec o bujnych siwych włosach. W prawej ręce trzyma złote berło, lewą zaś odsuwa do siebie. Bóg Ojciec stopy wspiera o niebieski glob wyłaniający się z obłoków poniżej. Jego twarz charakteryzuje jasna karnacja, szeroko otwarte oczy, wydatny nos i usta. Głowę otacza długa, siwa broda i podobne włosy. Ubrany jest w mocno drapowaną białą tunikę i narzucony na nią rozwiany, złocisty płaszcz obszyty dekoracyjną bortą, spięty klamrą na lewym ramieniu. Obok Boga Ojca z lewej strony siedzi Chrystus, który obie, skrzyżowane nogi wspiera na globie. Zbawiciel prawą ręką podtrzymuje oparty o ramię drewniany krzyż, lewą zaś ma odsuniętą od siebie z gestem wskazującym na Ojca. Jezus został przedstawiony w trzech czwartych w prawo. Jest to dojrzały mężczyzna o pociągłej twarzy okolonej brązowymi, długimi włosami spływającymi na ramiona oraz brodą. Ma jasną karnację, prosty nos i wydatne usta. Nagi tors okrywa bladoszkarłatny płaszcz odsłaniający obie stopy Na dłoniach i stopach widoczne są rany po gwoździach. Głowę Jezusa okala świetlisty nimb. Powyżej obu postaci na tle rozjaśnionego nieba unosi się gołębica Ducha Świętego w promienistym otoku. Koronację Marii otoczoną przez owalne medaliony ze scenami różańcowymi namalowano w polu dekoracyjnego, wydłużonego czworobocznego panneau o narożach utworzonych z roślinnego ornamentu powtórzonego symetrycznie na dłuższych bokach w środku. W centrum czworoboku o zaokrąglonych narożach obwiedzionych motywem różańca przedstawiono klęczącą na obłokach Marię przed koronującą ją Trójcą Świętą. Madonna jako młoda dziewczyna ujęta została w profilu w lewo. Lewą rękę ma przyłożoną do piersi, prawą zaś podaje synowi. Jej owalna twarz ma jasną karnację o wydatnym nosie i ustach. Głowę otaczają brązowe włosy spływające na plecy. Maria ubrana jest w lamowany złotą taśmą niebieski połaszcz oraz fragmentarycznie widoczną czerwoną suknię. Przed nią siedzi Chrystus, a za nim Bóg Ojciec. Pomiędzy nimi widać w jasnym otoku gołębicę Ducha Świętego. Jezus został ujęty w profilu w prawo. Prawą ręką unosi wraz Ojcem złotą koronę nad głową matki. Lewą zaś wspartą na kolanie trzyma jej prawą dłoń. Chrystus ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i rumianych policzkach, wydatny nos i usta. Jego głowę otaczają długie brązowe włosy spływające na plecy oraz krótki zarost. Na głowie ma złoty diadem. Ubrany jest w niebieską tunikę i czerwony, mocno wywinięty płaszcz o jasnobeżowej podszewce. Spod tuniki widać fragmenty bosych stóp wspartych na obłokach. Obok Zbawiciela fragmentarycznie widać postać Boga Ojca ujętego frontalnie. Jest to starszy mężczyzna o siwym, obfitym zaroście i włosach. Ma wydatny nos i usta, a na głowie złoty diadem w formie mitry. Postacie ujmuje złocista, migdałowa mandorla utworzona z jasnego obramienia, na którym ukazano uskrzydlone główki serafinów. Dolną część mandorli spowijają obłoki. Całość ukazano na niebieskim tle usianym gwiazdami. Wokół centralnego przedstawienia rozmieszczono czternaście owalnych medalionów różańcowych. Ich narracja rozpoczyna się na osi ponad sceną z koronacją Marii. Idąc w lewo namalowano: Zwiastowanie Marii, Nawiedzenie św. Elżbiety, Boże Narodzenie, Ofiarowanie w świątyni, Znalezienie w świątyni, Modlitwa w Ogrójcu, Biczowanie, Cierniem ukoronowanie, Niesienie krzyża, Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego i Wniebowzięcie Marii. Pomiędzy medalionami namalowano czerwone róże.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja malarska w kościele w Nidku pod względem formalnym mocno zakorzeniona jest jeszcze w klasycyzujących dziewiętnastowiecznych dekoracjach ściennych, za czym przemawia artykulacja ścian za pomocą malowanych pilastrów flankujących marmoryzowane płaszczyzny, palmetowe fryz na fasetach oraz ramowe podziały z girlandami stropu w prezbiterium. Z kolei w przedstawieniu koronacji Marii można dostrzec wpływ malarstwa, bądź wzorów pochodzących ze środowiska monachijskiego czerpiącego z rozwiązań włoskiego Quattrocenta. Natomiast zakomponowanie dekoracji stropu z centralną sceną maryjną, otoczoną medalionami z tajemnicami różańcowymi nawiązuje bezsprzecznie do podobnych kompozycji, jakie występują w polichromiach sąsiednich, drewnianych kościołach z tego samego czasu w Osieku, Grojcu i Nidku. System dekoracji oraz sposób malowania przedstawień figuralnych skłania do widzenia w autorze polichromii w Nidku malarza, który zapewne później wykonał polichromię w Polance Wielkiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Polichromia jest bardzo zabrudzona, widocznie są liczne przetarcia i ubytki warstwy malarskiej. W 2017 roku wykonano konserwację części polichromii z marmoryzacją na południowej ścianie prezbiterium.

Literatura

T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 542-543.

Streszczenie

Klasycyzująca polichromia z końca XIX wieku zastąpiła wcześniejszą dekorację figuralną z połowy XVII wieku, której fragmenty zachowały się za ołtarzami bocznymi. Za lewym ołtarzem m.in. widoczny jest fragment z przedstawieniem św. Mikołaja.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "polichromia ścienna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-scienna-24

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności