Męczeństwo św. Sebastiana

Dzieje zabytku

Obraz przedstawiający męczeństwo św. Sebastiana był darem, jaki ksiądz Piotr Strzelichowski (1836-1903) otrzymał 12 sierpnia 1869 z okazji swoich prymicji od Emilii z Szumlańskich, żony Konstantego Jaxy-Dobka (1806-1866), właścicielki posiadłości w Paczółtowicach. Ksiądz Strzelichowski przekazał następnie obraz kościołowi w Paczółtowicach.

Opis

Obraz w kształcie leżącego prostokąta w profilowanej i złoconej ramie przedstawia scenę męczeństwa św. Sebastiana. W centrum kompozycji św. Sebastian został ukazany w pozie półleżącej, w ujęciu trzy czwarte z ciałem zwróconym w lewo. Tułów świętego wsparty na łokciach, głowa uniesiona do góry i odchylona do tyłu, ukazana z profilu. Oczy zamknięte, usta lekko rozchylone z widocznym grymasem bólu. Lewa noga postaci zgięta w kolanie i wysunięta do przodu, prawa również zgięta, ułożona na posadzce. Święty został przedstawiony jako młody, ciemnowłosy mężczyzna z odsłoniętym torsem. Wokół bioder luźno udrapowana zielono-czerwona tkanina. W ciele Sebastiana tkwią strzały: w lewym ramieniu, pod prawym obojczykiem, w lewym udzie i łydce oraz w prawym udzie. Z ran spływają krople jasnoczerwonej krwi. Tło ciemne, nieokreślone, z zarysem architektury w odcieniach brązów oraz złamanych czerni.

Zarys problematyki artystycznej

Monografiści świątyni paczółtowickiej ksiądz Piotr Strzelichowski, a za nim Teresa Małkowska-Holerowa określają obraz jako barokowy. Jak już wspomniano, do kościoła w Paczółtowicach trafił jako dar dla Strzelichowskiego z okazji jego prymicji w 1869 roku. Niestety o wcześniejszych losach obrazu ani o jego autorze nic nie wiadomo. Temat dzieła oraz poza i ujęcie postaci z ciałem świętego przedstawionym w śmiałym skrócie perspektywicznym z ukazanymi na pierwszym planie stopami postaci przywodzą na myśl twórczość „caravaggionistów” tj. barokowych malarzy, którzy kontynuowali lub naśladowali twórczość Caravaggia (Michelangelo Merisi da Caravaggio, 1571-1610). Jednak obecnie dostrzegalna warstwa malarska dzieła pochodzi niewątpliwie z XIX wieku. Być może całkowicie przemalowano starszy obraz albo powtórzono kompozycję z XVII wieku. Przeprowadzenie badań konserwatorskich pozwoliłoby wyjaśnić tę kwestię. Przedstawiony na obrazie św. Sebastian żył w IV wieku. Według legendy był oficerem gwardii cesarza Dioklecjana, który poniósł męczeńską śmierć za wyznawanie wiary w Chrystusa. Sebastiana przywiązano do drzewa lub słupa i zabito, strzelając doń z łuku. W sztuce jest najczęściej przedstawiany jako młody, obnażony mężczyzna przywiązany do pnia drzewa z ciałem przeszytym strzałami. Paczółtowicki obraz wydaje się ukazywać moment bezpośrednio po egzekucji. Nie przedstawiono na nim oprawców ani drzewa, przy którym umęczono świętego a jedynie postać konającego Sebastiana.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Płótno odkształcone, warstwa malarska spękana.

Streszczenie

Omawiany obraz był darem, jaki ksiądz Piotr Strzelichowski (1836-1903) otrzymał 12 sierpnia 1869 z okazji swoich prymicji od Emilii z Szumlańskich, żony Konstantego Jaxy-Dobka (1806-1866), właścicielki posiadłości w Paczółtowicach. Strzelichowski przekazał następnie obraz na wyposażenie świątyni paczółtowickiej. O wcześniejszych dziejach obiektu ani o jego autorze nic nie wiadomo. Temat obrazu oraz poza i ujęcie postaci przywodzą na myśl twórczość „caravaggionistów” tj. barokowych malarzy, którzy kontynuowali lub naśladowali twórczość Caravaggia (1571-1610). Jednak obecnie dostrzegalna warstwa malarska dzieła pochodzi niewątpliwie z XIX wieku. Być może całkowicie przemalowano starszy obraz albo powtórzono kompozycję z XVII wieku. Święty Sebastian to męczennik rzymski umęczony za czasów cesarza Dioklecjana przez rozstrzelanie strzałami.

Bibliografia