Matka Boska z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem został przeniesiony do dzisiejszego kościoła z poprzedniego, zabytkowego, jest to zatem jeden z najstarszych elementów wyposażenia obecnej świątyni. Dzieło ma obecnie znajdować się w kaplicy Matki Bożej Pocieszenia. Literatura i źródła dotyczące tego dzieła wskazują na czas jego powstania w XVI lub w połowie XVIII wieku. Jednak obraz wykazuje cechy charakterystyczne dla początku XVII wieku. W 1845 roku przeprowadzono renowację dzieła z inicjatywy ówczesnego proboszcza, ks. Jana Biedrończyka. Powodem odnowienia był ściemniały werniks.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta. Kolorystyka dzieła jest bardzo ciemna, ze względu na ściemniały werniks. W centralnej części znajduje się Matka Boska trzymająca Dzieciątko Jezus na prawym ramieniu, postacie stykają się twarzami. Kobieta ukazana jest w półpostaci, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z lekko pochyloną głową, skierowaną w stronę dziecka. Prawą dłonią podtrzymuje jego plecy, a lewą wyciąga w stronę syna. Włosy ma ciemne, upięte na karku. Ubrana jest w brązową suknię, na której ma granatowy płaszcz zdobiony złoconymi ornamentami roślinnymi. Dzieciątko skierowane w trzech czwartych w kierunku matki, z głową podniesioną do góry, patrzy na nią. Włosy ma ciemno brązowe. Ubrany jest w brunatną szatę przepasaną na biodrach. Po obu stronach Matki Boskiej ukazani są dwaj aniołowie podtrzymujący nad jej głową koronę. Ich postaci są lekko pochylone w stronę Marii, mają ugięte nogi. Każdy z nich jedną ręką podtrzymuje koronę, a w drugiej trzyma kwiat lilii. Obaj noszą czerwone tuniki, obwiązane sznurkami w talii. Obraz umieszczony jest w złoconej, podwójnej ramie, wewnętrzna jest profilowana, a zewnętrzna dekorowana ornamentem z liści akantu.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety nieznany jest twórca tego dzieła. W literaturze wskazano, że obraz miał być wykonany w połowie XVIII wieku, choć pojawiają się też informacje o powstaniu w XVI stuleciu. Natomiast cechy stylistyczne dzieła, sposób ukazania postaci i dekoracja wskazują na początek XVII wieku. Maryja i Dzieciątko mają pełne, rumiane policzki, a Jezus jest podkreślony modelunek ciała. Artysta użył silnego światłocienia do przedstawienia modelunku postaci i ich szat. Jednocześnie na płaszczu Marii widoczne są stemplowane ornamenty kwiatów lilii, które wykorzystywano do dekoracji szat postaci na obrazach tablicowych w XV i XVI wieku. Datowanie obrazu można przybliżyć na podstawie podobieństwa do obrazu Matki Boskiej Myślenickiej z kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myślenicach. Został on wykonany w latach 1611-1624. Możliwe, że obraz ryczowski nawiązuje do myślenickiego. Wskazywałyby na to kompozycja obu dzieł, przede wszystkim upozowanie postaci, gesty oraz mimika.

Kaplica, w której przebywa obraz otrzymała wezwanie Matki Boskiej Pocieszenia, mimo to dzieło namalowane jest w typie ikonograficznym określanym jako Eleusa, czyli Matka Boska Czuła. Maryja przytula do twarzy Dzieciątko Jezus. Między postaciami widoczna jest bliska więź, podkreślająca czułą relację matki i syna. Postaci zdają się patrzeć na siebie, oczy kobiety wydają się pełne miłości, ale też nieobecne i zamyślone, jakby była świadoma przyszłości swego syna. Na obrazie widoczne są też elementy często towarzyszące wizerunkom maryjnym w postaci aniołków nakładających koronę na głowę Maryi i trzymających kwiaty lilii, jako symbolu Matki Boskiej, wskazujący na czystość i dziewicze macierzyństwo.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Powierzchnia obrazu mocno zabrudzona i ściemniały werniks.

Literatura

M. Szczypczyk, Kościół parafialny, [w:] Ryczów. Z dziejów wsi i parafii, red. D. Fryc-Piętak, A. Rybarczyk, M. Szczypczyk, Wadowice 2002, s. 89-103.

J. Sprutta, Ikona maryjna typu Eleusa, Salvatoris Mater, r. 2008, t. 10, nr 1, s. 105-124.

K. S. Moisan, Matka Boska Różańcowa, [w:] Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Maryja orędowniczka wiernych., red. ks. J. St. Pasierb, t. II, Warszawa 1987, 44-94.

J. Wyszyńska, Konserwacja obrazu Matka Boska Myślenicka, [w:] Sztuka XVII wieku w Polsce, red. T. Hrankowska, Kraków 1994, s. 143-154.

Bibliografia