Matka Boska z Dzieciątkiem ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską

Dzieje zabytku

Autor obrazu jest nieznany. Dzieło powstało zapewne w pierwszej połowie XIX wieku.

Opis

Obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz św. Dominika i św. Katarzynę ze Sieny, w kształcie stojącego prostokąta, ujęty jest w drewniane złocone ramy. Maria z Dzieciątkiem znajduje się w centrum przedstawienia, poniżej po jej prawej stronie widoczny jest św. Dominik, a po lewej św. Katarzyna Sieneńska. Matka Boża ukazana jest frontalnie, siedzi na obłokach, jej stopy nikną w białych chmurach. Prawą rękę ma ugiętą, a w niej różaniec, który podaje św. Dominikowi. Lewą ręką podtrzymuje Dzieciątko Jezus, które stoi na jej udzie. Maryja ma ciemne włosy, przechyla głowę lekko w prawo i patrzy w dół na zakonnika. Kobieta ma delikatne rysy twarzy, wąskie usta i jasną cerę. Ubrana jest w różową szatę z długimi rękawami, a na nią ma narzucony długi powłóczysty płaszcz o niebieskiej barwie. Na materiale płaszcza otaczającym głowę znajduje się złota korona z trzema gwiazdami. Okala ją świetlisty nimb. Jezus jest wyprostowany, ukazany jako kilkuletnie dziecko. Prawą ręką błogosławi świętym klęczącym poniżej, a w lewej dłoni trzyma różaniec, który podaje św. Katarzynie Sieneńskiej. Na główce dziecka widoczne są jasne, krótkie włosy, jego głowę otacza nimb. Ma owalną twarz, o łagodnych rysach i jasnej cerze. Ubrany jest w białą tunikę, z długimi rękawami, sięgającą gołych stóp. Postaci Maryi i Jezusa okala wieniec z uskrzydlonych główek anielskich. Święty Dominik klęczy po prawej stronie obrazu, ukazany jest od tyłu, zwrócony w trzech czwartych do środka kompozycji. Ręce wznosi do góry, lewą dłonią przyjmuje złoty różaniec od Marii. Głowę unosi do góry, patrząc na Matkę Boską. Na jego głowie widoczne są krótkie włosy z tonsurą. Twarz widoczna jest jedynie z profilu, nie ma zarostu, Ubrany jest w biały habit i szkaplerz, na które narzucony jest długi czarny płaszcz z kapturem na plecach. Święta Katarzyna Sieneńska widoczna jest w lewej części obrazu, klęczy zwrócona do wewnątrz kompozycji, w stronę Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pochyla się, patrzy w dół i wyciąga ręce przed siebie, w stronę złotego różańca, który podaje jej Jezus. Ubrana jest w biały habit, czarny płaszcz i welon w tym samym kolorze, pod którym jest biała podwika. Na głowie ma koronę cierniową. Pomiędzy postaciami świętych, na nieokreślonym podłożu, u dołu obrazu, leżą dwie czerwone róże. Tło obrazu stanowi niebo, wypełnione delikatnymi chmurami.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz z kościoła parafialnego w Ryczowie ukazuje Matkę Boską z Jezusem, którzy przekazują różańce przedstawicielowi i przedstawicielce zakonu dominikańskiego. Jest to wizerunek w typie Matki Bożej Różańcowej. W XVII i XVIII wieku podobne przedstawienia ukazujące postaci świętych dominikańskich, połączyły oba skrzydła zakonu w kulcie różańca. Z czasem typ ikonograficzny Matki Bożej Różańcowej przekazującej różańce świętym, rozpowszechnił się w innych zakonach propagujących kult różańcowy, najpierw u jezuitów, później też franciszkanów. Wobec tych działań protestował zakon kaznodziejski oraz stolica apostolska. Po zakazie papieskim z drugiej połowy XVII wieku, nie można było przedstawiać świętych jezuickich i franciszkańskich na obrazach z Matką Boską Różańcową. Postać św. Dominika możemy rozpoznać głównie poprzez habit dominikański i to, że to właśnie on był ukazywany na tego typu wizerunkach różańcowych jako założyciel zgromadzenia. Z tym przedstawieniem łączy się też legenda dotycząca wizji, jakiej miał doświadczyć dominikanin, mianowicie zobaczył Matkę Boską, która podając mu sznur paciorków, nakazała odmawiać na nim modlitwy różańcowe. Święty Dominik postąpił zgodnie z poleceniem i miał rozpowszechniać modlitwę różańcową. Świętą Katarzynę Sieneńską można rozpoznać dzięki habitowi dominikańskiemu oraz atrybutowi - koronie cierniowej, która jest związana z wizją, jaką miała mieć święta. Kobieta miała zobaczyć Jezusa podającego jej dwie korony, ze złota i cierniową, ona w swej skromności wybrała tę pełną kolców. Święci ukazani są jakby nie widzieli siebie nawzajem i nie mieli świadomości wspólnego przeżywania przedstawionej sceny. Każde z osobna doświadcza tej chwili objawienia w samotności. Przedstawienia różańcowe ze świętymi dominikańskimi, powstawały w Polsce od XVII do XIX wieku.

Patrząc na łagodność w ukazaniu rysów twarzy, delikatnie fałdowane szaty i stonowaną kolorystykę, można przybliżyć okres powstania tego obrazu na ćwierć XIX wieku. Obraz ryczowski nie ma dużych walorów artystycznych. Jest dosyć schematyczny, inspirowany nowożytnymi dziełami, zwłaszcza pod względem kompozycji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, powierzchnia jest lekko zabrudzona.

Literatura

K. S. Moisan, Matka Boska Różańcowa, [w:] Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Maryja orędowniczka wiernych., red. ks. J. St. Pasierb, t. II, Warszawa 1987, 44-94.

K. S. Moisan, Ikonografia maryjna w polskiej
sztuce XIX wieku, Studia Theologica Varsaviensia, t. 27, nr 2, 1989, s. 129-147.

Bibliografia