Matka Boska Różańcowa

Dzieje zabytku

Obraz powstał w XIX wieku podczas powtórnego urządzania kaplicy Morsztynów. Jest wzorowany na obrazie z ołtarza Matki Boskiej Różańcowej. Został przemalowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej Różańcowej. Kompozycja sceny zamyka się w trójkącie. Jej szczyt stanowi siedząca na obłoku Matka Boska, której ciało jest przedstawione w skręcie. Maria spogląda na klęczącego po lewej stronie św. Dominika i wyciągniętą w jego stronę prawą ręką podaje mu różaniec. Lewą ręką przytrzymuje Dzieciątko, które ma lewą nogę wystawioną przed prawą i obiema rękami podaje różaniec św. Katarzynie, zwracając głowę w jej stronę. Maria ubrana jest w białą suknię i niebieski płaszcz, który zakrywa jej nogi i rozwiewa się za plecami; na głowie ma jasnobrązową chustę. Dzieciątko jest przewiązane w pasie białą tkaniną. Klęcząca po prawej stronie św. Katarzyna jest również pokazana w skręcie, wzrok wznosi do góry, ręce składa na piersi, przytrzymując otrzymywany różaniec. Jest ubrana w biało-czarny habit. Za nią stoi postać kobieca trzymająca w ręce otwartą księgę, ubrana w obszerny, okrywający ją całą biały płaszcz oraz nakrycie głowy. Przed św. Katarzyną leży otwarta księga. Klęczący po przeciwnej stronie kompozycji św. Dominik jest zwrócony niemal profilem. Patrzy na Dzieciątko, obiema rękami przytrzymuje przekazywany przez Marię różaniec. Za nim mężczyzna w czerwonej czapce, przed nim leży pies z pochodnią w pysku. Scena rozgrywa się na tle ciemnych, skłębionych chmur, tuż nad horyzontem widać fragment niebieskiego nieba.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz wzorowany na płótnie znajdującym się dawniej na zasuwie ołtarza Matki Boskiej Różańcowej, którego obecność związana była z istnieniem przy kościele św. Klemensa Bractwa Matki Boskiej Różańcowej. Obraz o tej tematyce odnosił się jednoznacznie do patronatu zakonu dominikanów nad ołtarzem – na zasuwie obu ołtarzy znajduje się wizerunek Marii wręczającej różańce św. Dominikowi i św. Katarzynie Sieneńskiej.
Wizerunki Matki Boskiej Różańcowej pojawiły się w sztuce w okresie rozpowszechniania się ustalonej formy modlitwy. Pierwsze bractwo różańcowe powstało przy klasztorze dominikańskim w Kolonii w końcu XV wieku, a św. Dominika uznano po latach za pierwszego krzewiciela różańca maryjnego. Powstające coraz powszechniej bractwa różańcowe i potrzeba istnienia osobnych, brackich ołtarzy, spowodowała pojawienie się na terenie Niemiec pierwszych obrazów różańcowych, które do Rzeczypospolitej przywędrowały w pierwszej połowie XVI wieku. W XVII wieku wykształciła się specyficzna grupa przedstawień, w których Matka Boska przekazuje różaniec klęczącym przed nią św. Dominikowi – założycielowi zakonu dominikańskiego oraz św. Katarzynie Sieneńskiej – najbardziej czczonej świętej dominikańskiej. Ta wersja sceny ukazuje na jednym płótnie wybitnych przedstawicieli męskiej i żeńskiej gałęzi zakonu kaznodziejskiego i łączy je z kultem różańca. Formuła ikonograficzna została zaczerpnięta ze sztuki włoskiej. Za obraz, który stał się wzorem dla wielu uznaje się przedstawienie pędzla Giovanniego Selvi Sassoferata powstałe około 1683 roku, przechowywane w kościele Santa Sabina w Rzymie. W Polsce obrazy w tym typie można spotkać również w ołtarzach w Wiślicy, Kobylinie, czy Krasnym.
Obraz wykorzystuje barokową kompozycję, lecz został namalowany zgodnie z dziewiętnastowieczną tendencją do upraszczania form i gładkiego wykańczania powierzchni malarskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przemalowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem Matki Boskiej wręczającej różańce św. Dominikowi oraz św. Katarzynie Sieneńskiej powstał w XIX wieku. Był wzorowany na znajdującym się w tym samym kościele obrazie o tej samej tematyce, który wykonano do ołtarza Matki Boskiej Różańcowej. Oba wykorzystują barokową kompozycję, lecz są namalowane zgodnie z dziewiętnastowieczną tendencją wprowadzania uproszczonych, gładko oddanych form.

Bibliografia