Kościół św. Marka

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kraków Centrum
Parafia
Św. Marka
Identyfikator
DZIELO/25070
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
1. ćwierć XIV wieku - prezbiterium około 1400 - korpus 1. połowa XVII wieku - barokowa nawa i prezbiterium
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Kościół św. Marka należał do Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty Błogosławionych Męczenników Santa Maria de Metrio, zwanych w Krakowie tradycyjnie "Markami". Zakon powstał we włoskim Benewencie, a założył go król Sycylii Wilhelm w 1169 roku w celu opieki nad chorymi pielgrzymami wracającymi z Jerozolimy. Na IV soborze Lateraneńskim nadano im te samą regułę, którą posługiwali się kanonicy regularni św. Augustyna i przeniesiono do Rzymu, gdzie osadzono przy kościele Santa Maria de Metrio. Do Krakowa kanoników sprowadził Bolesław Wstydliwy w 1257 roku. Około 1300 roku lub w pierwszej ćwierci XIV wieku wzniesiono prezbiterium zamknięte trójbocznie. Przed 1397 roku wzniesiono korpus złożony z dwóch naw w układzie halowym (nawy równej wysokości) i wybudowano na nim dach. W pierwszej połowie XVI wieku wybudowano zakrystię, kaplicę św. Zofii i kaplice w części południowo-wschodniej. W 1528 i 1589 roku świątynia była niszczona przez pożary. Gruntowną przebudowę kościoła przeprowadzono po pożarze w 1594 roku, zapewne w pierwszej połowie XVII wieku w duchu wczesnego baroku. Jednym z fundatorów przebudowy był mieszczanin i rajca Walenty Merkiel. Nawę podzielono na trzy części, wzniesiono nowe sklepienia oraz empory. W 1617 roku murator Krzysztof Żelazko odbudował wieżę-dzwonnicę i znajdującą się obok niej kruchtę. Wówczas powstał obecny klasztor. Około 1700 roku wzniesiono dwa portale w prezbiterium do zakrystii i kaplicy. Gruntowną modernizację wnętrza przeprowadzono w drugiej połowie XVIII wieku. Na początku XIX wieku kościół z klasztorem został przejęty przez rząd austriacki z przeznaczeniem na pomieszczenie księży emerytów (1807) przeniesionych ze szpitala św. Ducha. Kościół odnowiono w latach 1894-1896 staraniem rektora Domu Księży Emerytów księdza Wawrzyńca Centta z funduszy Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. Ponownie był restaurowany w latach 1972-1974 i w ostatnich dziesięciu latach.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół św. Marka jest dziełem wielofazowym. Najstarszą częścią jest prezbiterium zamknięte trójbocznie. Przy jego budowie mogli wziąć udział muratorzy czynni przy budowie kościoła Mariackiego (konsekrowanego w 1320 roku). Kształt prezbiterium z wielobocznym zamknięciem może nawiązywać do architektury franciszkańskiej (kościoły Klarysek w Starym Sączu, Franciszkanów w Starym i Nowym Sączu) lub nawiązywać do kościołów we Frydmanie i Łapszach Wyżnych. Korpus z dwiema nawami rozdzielonymi dwoma filarami jest z kolei przykładem rozwiązania popularnego w Europie Środkowej. Takie wnętrza na terenie Polski są łączone z fundacjami króla Kazimierza Wielkiego w latach pięćdziesiątych XIV wieku (kościoły w Niepołomicach, Stopnicy i Szydłowie).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół św. Marka należał do Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty Błogosławionych Męczenników Santa Maria de Metrio, zwanych w Krakowie tradycyjnie "Markami". Zakon powstał we włoskim Benewencie, a założył go król Sycylii Wilhelm w 1169 roku w celu opieki nad chorymi pielgrzymami wracającymi z Jerozolimy. Na IV soborze laterańskim zatwierdzono zakon jako kanoników regularnych i przeniesiono do Rzymu, gdzie osadzono przy kościele Santa Maria de Metrio. Do Krakowa kanoników sprowadził Bolesław Wstydliwy w 1257 roku. Około 1300 roku lub w pierwszej ćwierci XIV wieku wzniesiono prezbiterium zamknięte trójbocznie. Przed 1397 roku wzniesiono korpus złożony z dwóch naw w układzie halowym (nawy równej wysokości) i dach nad nim. W pierwszej połowie XVI wieku wybudowano zakrystię, kaplicę św. Zofii i kaplice w części południowo-wschodniej. Gruntowną przebudowę kościoła przeprowadzono w pierwszej połowie XVII wieku w duchu wczesnego baroku. Nawę podzielono na trzy, wzniesiono nowe sklepienia oraz empory. Wówczas powstały części obecnego klasztoru.

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Kościół św. Marka", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-sw-marka

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności