Nie zachowały się żadne dokumenty świadczące o czasie powstania, czy dokładnym wyglądzie dawnej polichromii zdobiącej ściany kościoła św. Jakuba w Myślenicach. W inwentarzu sporządzonym w 2010 roku znajduje się natomiast informacja, że „zdaniem starszych ludzi […] wcześniejsza polichromia była skromna. Prezbiterium pomalowane na niebiesko, a na nim umieszczone złote gwiazdki. Sufit w nawie głównej pomalowany był na biało – z wyjątkiem rozety nad żyrandolem. Wokół stropu niebieski pas. Kilka postaci aniołów w różnych miejscach na ścianach”. Zmiany nastąpiły w 1970 roku, jak wspomina w kronice parafialnej ksiądz Józef Bylica: „w kościółku na Stradomiu rozpoczyna się remont, który został zatwierdzony przez Najprzewielebniejszą Kurię i Wydział Konserwacji Zabytków w Krakowie”. W ramach przeprowadzonych prac m.in. do zakrystii została doprowadzona woda miejska, wewnątrz kościoła natomiast oczyszczono wszystkie ołtarze a ich stopnie oraz podstawę ambony odlano z betonu, natomiast ze ścian „zbito stare tynki i nałożono nowe”. W 1971 roku została wykonana polichromia według projektu profesora krakowskiej ASP, Józefa Nykla, który nadzorował wspomniane prace. Część dekoracji uległa jednak zniszczeniu podczas montażu nowego chóru w 1981 roku. Ubytek ten wypełnił projekt malowidła autorstwa Mariana Szczepaniaka z Krakowa, który zatwierdził profesor Nykiel, a jego realizacji podjęli się Jan Majda i Z. Bednarz.
Polichromia obejmuje powierzchnie sklepień i ścian prezbiterium oraz korpusu nawowego. W partii sklepień przybiera formę ulistnionych wici roślinnych w kolorze żółtym z kolorowymi kwiatkami, na tłach w kolorach niebieskim, fioletowym czy zielonym. Polichromia ścian prezbiterium jest dwustrefowa – w dolnej partii, do wysokości okien, na monochromatycznych tłach w kolorze m.in. brązu czy granatu znajdują się sceny figuralne – na południowo-wschodniej ścianie jest Pieta, na południowej – Wieczerza w Emaus z siedzącym przy stole Jezusem pomiędzy dwoma uczniami. Pozostałą powierzchnię ścian zajmują sceny ukazane na białym tle. Na ścianie północnej Ukrzyżowanie, gdzie Jezus jest przedstawiony na krzyżu w formie Drzewa Życia, po lewej stronie stoi Matka Boska, po prawej św. Jan Ewangelista. Na południowej ścianie został ukazany Chrystus Zmartwychwstały na tle promienistej glorii. Postaci charakteryzują smukłe, schematycznie opracowane sylwetki, drapowania szat – syntetyzm, natomiast kolorystyka utrzymana jest w odcieniach pastelowych.
Józef Nykiel, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, to przede wszystkim konserwator dzieł sztuki, badacz oraz artysta. Jego dorobek obejmuje głównie liczne realizacje w zakresie konserwacji malarstwa ściennego (m.in. polichromie Jana Matejki w kościele NMP w Krakowie, czy Stanisława Wyspiańskiego w kościele Franciszkanów w Krakowie), sztalugowego oraz polichromowanej rzeźby drewnianej.
W wykonanej w 1971 roku polichromii dominuje tematyka chrystologiczna. Sceny przedstawiają m.in. takie tematy, jak Ukrzyżowanie, Pieta, Zmartwychwstanie czy Wieczerza w Emaus. Dla artysty niewątpliwie duże znaczenie w projektowaniu polichromii odegrał charakter przestrzeni kościoła. Józef Nykiel starał się zapewne dostosować cechy stylowe czy ikonografię malowideł do gotyckiej struktury wnętrza, tak by w pewnym stopniu nawiązywały one do średniowiecznych dekoracji ściennych. Według powyższej koncepcji sklepienia kościoła św. Jakuba pokrywa stylizowana ornamentyka roślinna, a w scenach figuralnych pojawiają się wątki charakterystyczne dla ikonografii plastyki średniowiecza. Przykładem tego jest przedstawienie krzyża Jezusa w scenie Ukrzyżowania, jako Drzewa Życia. Krzyż przybiera formę pnia z gałęziami pokrytymi sękami, liśćmi i owocami, często rozpoznać w nim można palmę lub krzew winnej latorośli. Teologiczne znaczenie tego motywu odnosi się przede wszystkim do licznych starotestamentalnych prefiguracji Jezusa, jaką jest m.in. rajskie drzewo mianowicie, jak pisał Ireneusz z Lyonu w II wieku: „to przekroczenie, które zostało popełnione przy pomocy drzewa, zostało usunięte przez posłuszeństwo, przez które posłuszny Bogu Syn Człowieczy przybity został do drzewa odrzucając poznanie zła, a wprowadzając poznanie dobra”. Ikonograficzny wątek Drzewa Życia w sztuce średniowiecznej rozpowszechnił się przede wszystkim pod wpływem pism św. Bonawentury, który za pomocą Drzewa Życia zobrazował w sposób metaforyczny historię Jezusa. Przykładami średniowiecznych przedstawień Drzewa Życia są m.in. freski w klasztorze Augustianów w Roudnicy nad Labem (ok. 1360) oraz w kościele Santa Croce we Florencji autorstwa Taddeo Gaddiego (ok. 1360), czy tzw. krucyfiks gałęziowy w kościele św. Jakuba w Toruniu (koniec XIV w.).
Dobry.
Justyna SPRUTTA, Krzyż mistyczny jako Drzewo Życia w sztuce średniowiecza, Studia Gnesnensia Tom XXIX (2015), s. 329–338.
Polichromia w kościele św. Jakuba w Myślenicach została wykonana w 1971 roku przez Józefa Nykla. Cechy stylowe oraz ikonografia malowideł nawiązują do plastyki i wątków tematycznych sztuki średniowiecznej.
Paulina Chełmecka, "Polichromia ścienna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-scienna-23