Lawaterz
Zdjęcie nr 1: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 2: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 3: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 4: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 5: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 6: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 7: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 8: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 9: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.
Zdjęcie nr 10: Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.

Lawaterz

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Tagi
barok sztuka XVII wieku
Miejsce przechowywania
kościół, tzw. stara zakrystia
Identyfikator
DZIELO/04793
Kategoria
lawaterz
Ilość
1
Czas powstania
1696 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
wapień polichromowany
Wymiary podstawowe
szerokość – 140 cm
wysokość – 320 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Lawetarz został wykonany z polichromowanego wapienia na zachodniej ścianie tzw. starej zakrystii, będącej niegdyś królewskim oratorium. Fundatorem lawetarza był proboszcz niepołomicki ksiądz Tomasz Oliński (1689-1712) w 1696 roku, o czym świadczy treść inskrypcji.

Opis

Kamienny lawetarz został osadzony na cokole, którego front zdobi putto trzymające w ręce kartusz herbowy z nieczytelnym godłem. Pod kartuszem widoczna jest czworoboczna wnęka. Nad cokołem znajduje się nisza konchowa z konchą wypełnioną muszlą, ujęta jońskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, którego fryz ozdobiono główkami aniołków. Archiwolta ponad konchą została na środku przewiązana wolutowym kluczem. Z kolei w przyłuczu konchy znalazły się dwie rozety. Kapitele pilastrów flankujące niszę dodatkowo dekorowane są podwieszonymi girlandami, zaś ich trzony wydłużonymi płycinami. Architraw i gzyms zdobione są kostkowaniem. Na belkowaniu widnieje inskrypcja: „T(HOMAS) O(LINSKI) P(LEBANUS) N(IEPOLOMICENSIS) / A(NNO) D(OMINI) 1696”. Całość wieńczy figura diakona ubranego w białą albę i pomarańczową dalmatykę. W lewej ręce trzyma zamkniętą księgę. Prawa ręka uniesiona na wysokości pasa jest uszkodzona.

Zarys problematyki artystycznej

Lawetarz wywodzi się ze średniowiecznych piscini (lavatorium), będącej rodzajem niższy umieszczanej obok ołtarza, w której znajdowała się woda do umycia rąk po zakończeniu mszy świętej, po Komunii Świętej. W następnych wiekach lawetarze budowano w zakrystiach kościołów, nadając im formę architektoniczną. Centralna część niepołomickiego lawetarza przywodzi na myśl nieznacznie wcześniejsze, podobne dzieła z eksponowaną w centrum wnęką konchową z konchą w kształcie muszli, zachowane w nawie krakowskiego kościoła Matki Boskiej Śnieżnej z pracowni Bartolommea Berrecciego z trzeciej ćwierci XVI wieku i w kruchcie kościoła Świętego Krzyża w Krakowie z 1581 roku. W tym ostatnim przypadku pojawił się kartusz z godłem Szpitalników Świętego Ducha. Niepołomicki lawetarz jest jednak bardziej rozbudowany i dekoracyjny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Widoczne są liczne ubytki substacji, zarówno w partii architektonicznej, jak i rzeźbiarskiej. Utłuczona w dolnej części postać anioła trzymającego kartusz. Brak anioła po drugiej stronie. Figurze w zwieńczeniu brakuje prawej dłoni. Polichromia całości jest zniszczona i zatarta.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 52.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 3. Kościoły i klasztory śródmieścia 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1978, s. 49, il. 243, s. 23, il. 244.
R. Róg, Kościół w Niepołomicach, Kraków 1998.

Streszczenie

Kamienny, bogato rzeźbiony lawetarz w Niepołomicach powstał z fundacji proboszcza księdza Tomasza Olińskiego w 1696 roku. W swojej formie kontynuuje podobne, wcześniejsze realizacje znane z krakowskich kościołów Matki Boskiej Śnieżnej i Świętego Krzyża.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Pełnoplastyczna rzeźba przedstawia Chrystusa Zmartwychwstałego, stojącego w lekkim kontrapoście, z ciężarem ciała wspartym na lewej nodze, która depcze węża trzymającego w paszczy jabłko. Zbawiciel prawą nogę lekko ugina w kolanie opierając ją na ludzkiej czaszce. Chrystus w lewej ręce trzyma złotą laskę krzyżową z podwieszoną chorągwią, prawą zaś unosi w geście błogosławieństwa. Ma owalną twarz z prostym nosem, z uniesionymi ku górze brązowymi oczami i jasnoróżowymi ustami. Jego głowę okalają długie, brązowe włosy opadające na ramiona w lekkich lokach oraz krótka, brązowa broda. Zmartwychwstały ubrany jest w złocony płaszcz ze srebrną podszewką, odsłaniający prawe ramię, przerzucony z przodu przez lewą rękę i opadający miękkimi fałdami zakrywając prawy bok postaci. Karnacja ciała jest bladoróżowa. Na dłoniach, boku oraz stopach widoczne są czerwone rany po gwoździach i lancy.
rzeźba
Chrystus Zmartwychwstały
Zdjęcie nr 1: Dzwonnica murowana z cegły, tynkowana. Zbudowana na rzucie kwadratu, na cokole, trójkondygnacyjna, zwieńczona blaszanym hełmem z ażurową wieżyczką i iglicą. Od wschodu wejście, zamknięte łukiem półkolistym, w kamiennym, profilowanym obramieniu. Nad nim kamienna tarcza z herbem Lis. W najwyższej kondygnacji duże ostrołukowe otwory dzwonne, wyżej, pod okapem małe owalne.
dzwonnica
Dzwonnica
Zdjęcie nr 1: Płyta w formie stojącego prostokąta. W górnej części ryty monogram IHS z krzyżem. W polu inskrypcja „Adamo Kołaczkowski / Bonorum Cameralium Ann(o) 9 Praefecto / Die 24. Decembris 1824 A(nn)o vitae 54 / non tam aetate quam maerore / propter culpas aliorum consumpto / addicti amici posuere. / Quisquis es superior disce / quam durum piaesse aliis / Defuncto autem aeternam / precare requiem.” U dołu płyty ryta czaszka ze skrzyżowanymi piszczelami.
płyta nagrobna
Epitafium Adama Kołaczkowskiego
Zdjęcie nr 1: Kamienna chrzcielnica osadzona na wysokim cokole na planie kwadratu, z profilowanym, wielostopniowym trzonem, dekorowanym puklowaniem, liśćmi akantu i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Czara puklowana, ozdobiona kartuszem z godłem herbowym Jastrzębiec od frontu oraz kartuszem z godłem herbowym Gryf po przeciwnej stronie, po bokach dwa bukraniony. Chrzcielnica polichromowana w kolorze czerwonym ze złoconymi detalami. Drewniana pokrywa w formie podstawy dekorowanej perełkowaniem i żłobkami, zwieńczona klasycystycznym wazonem zdobionym girlandami, zakończonym kwiatem. Chrzcielnica umieszczona w niszy drewnianej oprawy filara arkady tęczowej. Nadbudowa jest architektoniczna, dwukondygnacyjna ze zwieńczeniem. Pierwsza kondygnacja z niszą ujętą dwustrefowym cokołem, zakończonym profilowanym gzymsem dekorowanym żłobkami, zakończonym kartuszem, flankowana kwiatowymi zwisami. Druga kondygnacja z płyciną ujętą pilastrami ozdobionymi kwiatowymi zwisami, zakończonymi gzymsem przechodzącym w woluty, na których znajdują się uskrzydlone główki anielskie. W niszy na rzeźbionym fragmencie skały, flankowanym dwoma drzewami, grupa rzeźbiarska Chrztu Chrystusa. Nad nią na łuku gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Zwieńczenie w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujętego spływami wolutowymi dekorowanymi akantem, zakończone gzymsem i baldachimem. W polu, na obłoku rzeźbiona półpostać Boga Ojca z nimbem trójkątnym i promienistym wokół głowy. Baldachim na planie półkola, w formie niepełnego belkowania, na nim cztery kabłąki podtrzymujące cokół, na którym znajduje się klasycystyczny wazon. Oprawa polichromowana w kolorze seledynowym, ze złoconymi profilami i ornamentyką.
chrzcielnica
Chrzcielnica w architektonicznej obudowie
Zdjęcie nr 1: Pełnoplastyczna figura Chrystusa Ukrzyżowanego umieszczona jest na belce tęczowej. Chrystus został ukazany na krzyżu w dużym zwisie na wyprężonych ramionach, tworzących kształt litery „V”. Jego korpus jest wydłużony i esowato wygięty z silnym zaznaczeniem modelunku anatomicznego. Nogi zostały lekko zgięte w kolanach i nieznacznie odchylone w bok, zaś stopy skrzyżowane i przybite jednym gwoździem do krzyża. Wyeksponowano muskulaturę kończyn, żebra i ranę w boku. Głowa Zbawiciela opada na prawe ramię. Jego twarz jest podłużna, z długim, prostym nosem, o zamkniętych oczach i otwartych ustach w grymasie bólu. Otacza ją gęsta, kręcona broda oraz długie, ciemne włosy opadające lokami na oba ramiona. Na głowie widoczna jest cierniowa korona o długich kolcach. Biodra Zbawiciela zostały przepasane długim perizonium sięgającym kolan. Jest ono na środku drapowane za pomocą misowych fałd układających się poprzecznie, zaś po bokach zostało wywinięte za pomocą dwóch festonów opadających kaskadowo wzdłuż ud. Ponad głową Chrystusa umieszczony jest złocony titulus o kształtach barokowych w formie kartusza z napisem „INRI”.Rzeźba jest polichromowana, a perizonium srebrzone z zastosowaniem laserunków.
rzeźba
Chrystus na krzyżu
Zdjęcie nr 1: Płaskorzeźbione przedstawienie Chrystusa Zmartwychwstałego ukazanego w całej postaci, w trzech czwartych w prawo, w wykroku, z prawą nogą zgiętą w kolanie. W prawej, uniesionej ręce trzyma chorągiew z białym krzyżem na czerwonym tle, lewa uniesiona do góry w geście błogosławieństwa. Twarz owalna, pociągła, z migdałowatymi oczami i prostym nosem, okolona falowaną brodą i włosami sięgającymi ramion. Chrystus przez biodra ma przewiązane krótkie, obficie fałdowane perizonium, z rozwianym na lewym boku fragmentem. Pod szyją ma zapięty płaszcz rozwiany z tyłu postaci. Ciało krępe, muskularne, z podkreślonymi mięśniami klatki piersiowej. Postać umieszczona na profilowanym postumencie z tablicą z inskrypcją „EGO SVM RESVR/RECTIO ET VITA / IOAN(NES) CAP(UT) XI”.
płaskorzeźba
Chrystus Zmartwychwstały

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po tagach

Zdjęcie nr 1: Lawaterz przyścienny, wsparty na wysokim cokole, którego przód zdobi prostokątna płycina o ściętych ćwierćkoliście narożach. Na cokole misa prostokątna, puklowana. Nad nią wklęsły zaplecek z pojemnikiem na wodę, ujęty profilowanymi spływami, zakończony półkoliście. Zaplecek zwieńczony profilowanym gzymsem w kształcie łuku odcinkowego, nadwieszonego, przechodzącego pośrodku w zawinięte do środka woluty rozłożystym liściem. Pojemnik na wodę okrągły, dołem wybrzuszony, w górnej części profilowany z pokrywą z kulą.
lawaterz

lawaterz

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Lawaterz", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/lawaterz-1

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności