Św. Anna Samotrzeć oraz Ucieczka do Egiptu

Opis

Obrazy „Św. Anna Samotrzeć” oraz „Ucieczka do Egiptu” w kształcie stojących prostokątów, umieszczone w drewnianej, złoconej, fakturowanej ramie, w narożach i na bokach dekorowanej stylizowanym ornamentem; na rewersie rama prosta, niemalowana.

Na obrazie św. Anny w centrum kompozycji ukazane zostały w pozycji siedzącej na brązowej ławie: po prawej św. Anna, a po lewej Matka Boska, obie zwrócone ku sobie oraz mały Jezus stojący na kolanach matki. Święta Anna obejmuje rękami przechodzące do niej Dzieciątko. Twarz świętej okrągła, pełna o podkreślonych cieniami oczach i długim nosie. Ubrana jest w niebieską suknię oraz czerwony płaszcz zarzucony na plecy i kolana; na głowie ma biały welon i podwikę. Po lewej stronie obrazu Maria delikatnie pochyla się w stronę Dzieciątka, obiema rękami je podtrzymuje. Twarz pełna, o wyraźnych rysach, dużych oczach, długim nosie, drobnych ustach z zaznaczonym wyraźnie podbródkiem i zarumienionymi policzkami; włosy brązowe, długie, spływające na plecy. Ubrana jest w fioletową suknię oraz obszerny niebieski płaszcz. Dzieciątko zwrócone w lewo, pochylone ku św. Anne z prawą nóżką cofniętą do tyłu. Twarz okrągła o delikatnych rysach, włosy krótkie i kędzierzawe. Ubrane jest w białą i krótką sukienkę z czerwoną kokardką u szyi. W górnej części kompozycji znajduje się gołębica Ducha Świętego z rozpostartymi szeroko skrzydłami, a nad nią w otoku z obłoków Bóg Ojciec w niebieskiej sukni i czerwonym płaszczu. Poniżej, po bokach obrazu znajdują się dwie pary aniołów z kwiatami i złożonymi w geście modlitwy dłońmi. Tło jasnobrązowe.

Na odwrociu obraz „Ucieczka do Egiptu”. Po prawej stronie obrazu Maria trzymająca za lewą rękę Dzieciątko Jezus, za nimi św. Józef z osiołkiem. Matka Boska o sylwetce esowato wygiętej, zwrócona trzy czwarte w prawo; dłonie wysublimowane. Twarz o delikatnych rysach z zadartym nosem i wyraźnie podkreślonym podbródkiem. Maria ubrana jest w jasnoróżową suknię oraz obszerny niebieski płaszcz. Na głowie ma założony brązowy kapelusz owinięty biała chustą, która spływa na ramiona i pod szyję. Jezus stoi pomiędzy rodzicami, ubrany jest w krótką, białą sukienkę, przewiązaną w talii. Święty Józef zwrócony jest trzy czwarte w prawo z głową skierowaną w lewą stronę, prawą ręką przytrzymuje za uzdę osiołka, a lewą na niego wskazuje. Ubrany jest w jasnoniebieską suknię, sięgającą do połowy łydki i brązowy płaszcz zarzucony na lewe ramię. Ma rysy twarzy starszego mężczyzny z krótką i siwą brodą oraz włosami. Po lewej stronie obrazu wysokie palmy. W tle jasne, różowo-błękitne niebo. Kolorystyka jasna, pastelowa.

Zarys problematyki artystycznej

Ikonografia św. Anny Samotrzeć ukazującej św. Annę z Marią i Dzieciątkiem Jezus pojawiła się na przełomie XIII i XIV wieku w sztuce bizantyńskiej, gdzie początkowo trzy osoby święte były umieszczone w suprapozycji, tzn. jedna powyżej drugiej. Ujęcie widoczne na omawianym dziele, na którym Maria i Anna siedzą obok siebie, a Maria trzyma na kolanach Dzieciątko wykształciło się w późnym średniowieczu, w sztuce powstającej na północ od Alp. Jego genezę można wiązać z powszechnym w tym regionie dążeniem do realizmu przedstawień. Dzieciątko trzymane przez Marię i zwrócone w stronę św. Anny stanowi centrum kompozycji i zarazem postać pozostającą w kontakcie z obiema kobietami. W tym przypadku przedstawienie zostało ponadto złączone z wizerunkiem gołębicy Ducha Świętego oraz Boga Ojca.

Na odwrociu dzieła znajduje się obraz przedstawiający Ucieczkę do Egiptu, jedną ze scen życiorysu Świętej Rodziny opisaną na kartach Ewangelii św. Mateusza: „Gdy oni odjechali oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby je zgładzić». On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu; tam pozostał aż do śmierci Heroda. Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez Proroka: Z Egiptu wezwałem Syna mego” (Mt 2, 13-15).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły, ubytki w warstwie malarskiej i płótna, spękania, zabrudzenia.

Streszczenie

Obraz św. Anny Samotrzeć został wykonany w XIX wieku i przedstawia typ ikonograficzny wykształcony jeszcze w średniowieczu. Z kolei na odwrociu dzieła znajduje się obraz przedstawiający Ucieczkę do Egiptu z drugiej połowy XVIII wieku, ilustrujący jedną ze scen życiorysu Świętej Rodziny. Niestety nie są znani twórcy obrazów.

Bibliografia