Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Kocmyrzów-Luborzyca
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Podwyższenia Krzyża Świętego
Identyfikator
DZIELO/12533
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza ćwierć XV wieku, przed 1433 rokiem
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Pierwotny drewniany kościół powstał z fundacji biskupa Iwona Odrowąża. Obecny murowany wybudowano w pierwszej ćwierci XV wieku, a przed 1433 rokiem. Około 1470 roku był wzmiankowany w źródłach jako kościół wymurowany z cegły przez proboszcza Mikołaja, kanonika krakowskiego, syna Hinczy lub Hinczki. Ów proboszcz został wspomniany w dokumencie biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca w 1422 roku. Sklepienie sieciowe jest datowane na przełom XV i XVI wieku. W XV lub XVI wieku dobudowano trójboczny aneks do prezbiterium. Na murze zakrystii znajduje się data 1579. Do prezbiterium dobudowano w 1742 roku kaplicę Ogrojcową ze skarbcem na piętrze. Kruchty od południa i zachodu są neogotyckie. W latach 1906-1911 dawną zakrystię przerobiono na kaplicę św. Franciszka i dobudowano do niej kruchtą.

Opis

Kościół jest zlokalizowany na wzgórzu, w centrum wsi. Murowany z cegły, w wątku polskim, z zendrówką. Kościół jest orientowany, założony na planie prostokąta, jednonawowy, trójprzęsłowy, z dobudowanymi kruchtami od zachodu i południa. Prezbiterium oddzielone od nawy łukiem tęczowym, dwuprzęsłowe na planie prostokąta, zamknięte prostą ścianą, z dwukondygnacyjną przybudówką zakończoną trójbocznie. Nawa została przykryta sklepieniem sieciowym. Ściana południowa nawy przepruta trzema prostokątnymi oknami, zamkniętymi łukiem ostrym. Okna w nawie i prezbiterium dwudzielne, z sześcioma mniejszymi kwaterami. Przybudówka przy prezbiterium na parterze mieści zakrystię, a na piętrze składzik. Kruchta południowa sklepiona kolebką. Z kruchty do nawy prowadzi ostrołukowy, kamienny portal o dwóch archiwoltach. Kruchta zachodnia, obecnie kaplica św. Franciszka, sklepiona spłaszczoną, ukrytą kopułą na pendentywach. Ściana zachodnia kruchty przepruta dwoma ostrołukowymi oknami i ponad nimi okrągłym oknem. Od południa ostrołukowe wejście. Kościół o zróżnicowanej wysokości nawy i prezbiterium. Ściany opięte szkarpami. Na jednej trzeciej wysokości ścian oraz w zwieńczeniu nawy i prezbiterium profilowany gzyms. Od zachodu wklęsło-wypukły szczyt. Nawa, prezbiterium i dwie kruchty przykryte dachem dwuspadowym. Nad drugim przęsłem prezbiterium wieżyczka na sygnaturkę na planie ośmioboku, z profilowanym gzymsem i latarnią, zwieńczoną hełmem z kulą i krzyżem. Wejście do kościoła od południa i zachodu. Okna nawy i prezbiterium z kamiennym obramieniem. Nad wejściem do kruchty południowej formowany w cegle ostry łuk. Analogiczny łuk nad oknami w ścianie zachodniej i nad blendą w ścianie północnej. W przybudówce do prezbiterium dwie kondygnacje okien zamkniętych łukiem ostrym. W ścianie frontowej prostokątne wejście, a nad nim półkoliście zamknięta wnęka z grupą Ukrzyżowania.


Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Obecnie trwają prace remontowe przey elewacji i fundamentach kościoła.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Domański Roman, "Zarys dziejów ziemi luborzyckiej", Kraków 2002

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-podwyzszenia-krzyza-swietego-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności