Skawinki

Opis topograficzny

Wieś Skawinki jest położona w północno-zachodniej części Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego, nad potokiem o takiej samej nazwie (czasem określanym jako Skawinka Cedrońska), który bierze swój początek ze źródeł na jednym z pobliskich wzniesień – górze Chełm (603 m n.p.m.). Miejscowość ma układ południkowy, a jej zabudowa jest skupiona wzdłuż drogi biegnącej kotliną od Brodów w kierunku Palczy. W sąsiedztwie znajdują się liczne, choć niewysokie szczyty, jak Lanckorońska Góra (550 m n.p.m.), Groby (547 m n.p.m.) i Strońska Góra (508 m n.p.m.). Skawinki graniczą z Lanckoroną, Budzowem, Stryszowem oraz Palczą.

Streszczenie dziejów

Skawinki lokowano w 1359 roku na prawie niemieckim jako wieś królewską, należącą później do klucza majątkowego starostwa lanckorońskiego. W XVI wieku powierzchnia osady wynosiła 25 łanów frankońskich, a zasiedlał ją sołtys, sześciu zarębników i zagrodników, dwóch komorników i rzemieślnik. W latach 1670 i 1699 mieszkańcy Skawinek zaangażowali się w bunty skierowane przeciwko dzierżawcom królewszczyzny. Tuż przed pierwszym rozbiorem Polski w okolicy doszło do starć konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi. Od 1777 roku część zlikwidowanej tenuty należała do rodziny de Montléart. W połowie XIX wieku we wsi istniał folwark dworski w rękach Jana Fuchsa z Białej. Skawinki zamieszkiwało wówczas około 700 osób w ponad 100 domach. W 1898 roku uruchomiono jednoklasową szkołę ludową. Front pierwszej wojny światowej ominął miejscowość. Właścicielem części wsi został Ziemski Bank Kredytowy z siedzibą we Lwowie, który zajął również Izdebnickie Zakłady Przemysłowe skonfiskowane Habsburgom. W 1929 roku dwór w Skawinkach nabyła rodzina Grzybowskich z Warszawy. Po reformie samorządowej z 1933 roku wieś zdegradowano do gromady pod przewodnictwem sołtysa, wcielając ją do gminy w Stryszowie. W czasie kolejnego konfliktu zbrojnego wieś włączono do Generalnego Gubernatorstwa. Zakazano nauki w języku polskim, a na chłopów nałożono przymusowe kontyngenty żywności. W okolicy działał oddział Armii Krajowej i jednostka Batalionów Chłopskich. W okresie Polski Ludowej miejscowość przynależała do Gromadzkiej Rady Narodowej z siedzibą w Lanckoronie. W latach sześćdziesiątych XX wieku osadę przyłączono do sieci elektrycznej i telefonicznej. Funkcjonowała już biblioteka, klubokawiarnia, ochotnicza straż pożarna, szkółka przysposobienia rolniczego, Klub Młodego Rolnika, Związek Młodzieży Wiejskiej. Po 1989 roku przy nowym budynku szkoły powstały sala gimnastyczna, pracownia komputerowa i świetlica.

Dzieje miejscowości

Początki Skawinek sięgają połowy XIV wieku, kiedy w 1359 roku król Kazimierz Wielki założył wieś na tzw. surowym korzeniu. Zasadźcą wyznaczono niejakiego Johanna de Scrona, Niemca przybyłego ze Śląska w celu kolonizacji zachodnich rubieży ziemi krakowskiej. Jan otrzymał sołectwo razem z polami uprawnymi oraz jurysdykcję nad przyszłymi osadnikami, a także las w pobliżu Lanckorony i możliwość swobodnego połowu ryb w Skawince. Powierzchnia wsi nie przekraczała 25 łanów frankońskich (ok. 625 ha), na których przed 1400 rokiem stały już 32 domy. Okoliczna rzeka rozgraniczała południowe tereny Królestwa Polskiego od księstwa oświęcimsko-zatorskiego, pozostającego lennem czeskim aż do 1462 roku. Przed końcem XIV stulecia miejscowość weszła w skład królewszczyzny lanckorońskiej, dzierżonej przez starostów niegrodowych (zw. tenutariuszami). Pod rządami marszałka wielkiego koronnego Zbigniewa z Brzezia herbu Zadora w 1408 roku doszło do sporu przed sądem wyższym prawa niemieckiego obradującym na zamku wawelskim między lokalnym sołtysem a niejaką Gertrudą, żoną Filipa ze Skawinek. Potomkowie i wnukowie Zbigniewa trzymali klucz lanckoroński do początku XVI wieku, kiedy Przecław (Krzesław) odsprzedał dzierżawę Mikołajowi Jordanowi z Zakliczyna herbu Trąby. W latach 1515-1522 władzę na terenie królewszczyzny sprawował Spytek z Jarosławia, kasztelan krakowski i zaufany stronnik Zygmunta Starego. Kolejnym tenutariuszem został ochmistrz dworu Bony Sforzy, Mikołaj Wolski, którego syn Zygmunt zwiększył liczbę wsi należących do starostwa z 16 do 22 oraz znacznie przyczynił się do rozwoju wołoskiego osadnictwa, ściągając kolonizatorów z Karpat i Bukowiny. W lustracji dóbr monarszych z 1564 roku zapisano, że w Skawinkach było sześciu zarębników oddających po trzy kapłony daniny. Sołtys posiadał karczmę i młyn (działający w sąsiedztwie dwóch „kół” zamkowych zwanych Przytulińskim i Łańskim). W pierwszym rejestrze poborowym województwa krakowskiego z 1581 roku odnotowano dwóch kmieci z trzema prętami ziemi (ok. 600 ha), sześciu zagrodników z rolą, dwóch komorników bez bydła i jednego rzemieślnika. Powyższe wyliczenia sugerują, że miejscowość należała do grupy najmniejszych i najsłabiej zaludnionych osad w regionie.

W 1590 roku starostą lanckorońskim mianowano Mikołaja Zebrzydowskiego, wojewodę lubelskiego i fundatora klasztoru Bernardynów z kaplicami Męki Pańskiej oraz inicjatora rokoszu przeciwko Zygmuntowi III Wazie z 1606 roku. Na czas rządów jego wnuka Michała przypadł trudny okres potopu szwedzkiego. Po śmierci Michała Zebrzydowskiego w 1667 roku tenuta trafiła pod kuratelę jego żony Marianny ze Stadnickich. Chcąc powetować sobie straty wywołane okupacją szwedzką i utrzymywaniem stacjonujących zimą wojsk koronnych, zwiększyła ona wymiar pańszczyzny do trzech dni pracy z własnym zaprzęgiem lub czterech pieszo. Ponadto chłopów obowiązywały uciążliwa „powaba” (doraźna pomoc w czasie żniw), „oprawa” (przędzenie lnu na potrzeby zamku), wyrąb drzew w rozległych kompleksach lasów pańskich czy podróże z beczkami soli z Wieliczki na Śląsk. W listopadzie 1669 roku kmiecie postanowili zwrócić się ze skargą do sądu referendarskiego orzekającego w kwestiach poddanych tenuty, lecz uzyskali jedynie odroczenie sprawy. Tymczasem w regionie już wrzało, głównie z inicjatywy nieformalnego przywódcy buntu, zubożałego szlachcica Stanisława Wierzbięty, a także dzięki zaangażowaniu kilku innych kmieci, w tym Klimunta Czarnego ze Skawicy, Macieja Augustynka „Worownika” i Marcina Kufla z Sidziny, którzy otrzymali od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego glejt z potwierdzeniem nienaruszalności praw spisanych w 1646 roku. 28 lutego 1670 doszło do wielkiej manifestacji chłopskiej na rynku lanckorońskim i wypowiedzenia posłuszeństwa Mariannie Stadnickiej. Wieści szybko rozeszły się po innych miejscowościach starostwa, doprowadzając do sabotażu prac na pańskich polach oraz przy dworskich browarach i gorzelniach. Aby zakończyć powstanie, władze stopniowo aresztowały przywódców zrywu, wydając stosunkowo lekkie wyroki. Nie obyło się jednak bez wysokich kar pieniężnych – opuszczone dni miały kosztować buntowników aż 10 tysięcy złotych, a zaległe czynsze i opłaty wyniosły niecałe 8 tysięcy złotych. Ostatecznie osiągnięto sądowne porozumienie w wymiarze tygodniowej pańszczyzny, skracając ją do połowy dnia dla komorników, półtora dnia dla kmieci oraz dwóch dni dla zagrodników i chałupników. Od robocizny można było się wykupić niedużymi kwotami: 12 groszy (kmiecie), 6 groszy (zarębnicy), 4 grosze (komornicy) oraz 3 grosze (chałupnicy). W 1699 roku wybuchł kolejny zryw, gdyż mimo orzeczeń sądu referendarskiego sprzed 30 lat, kmieci nadal gnębiła wadliwie funkcjonująca administracja wojskowa (najbardziej dawała się odczuć hiberna na pozbawione żołdu, zdemoralizowane jednostki jazdy konnej). Tym razem przywództwo nad buntem objął Jakub Śmietana ze Skawicy, według Andrzeja Komonieckiego, autora „Dziejopisu żywieckiego”, człowiek „dosyć dostatni i nauczony”, który „piwo i gorzałkę do starostwa ważył się wozić” wbrew pańskiemu monopolowi propinacyjnemu. Strajk dotknął niemal wszystkie gałęzie lokalnej gospodarki, począwszy od wysiewu zbóż bez zastosowania nawozów, przez niesprzątanie siana z pól i łąk po niezbieranie jarzyn z ogrodów folwarcznych. Co więcej, w lasach samowolnie wyrębywano drzewa pod wyrób gontów i wypał węgla na własny użytek, spławiając je rzekami z pominięciem drewna dworskiego. Na koniec odmówiono płacenia czynszów i uiszczenia daniny z owiec, przeznaczając świadczenia na potrzeby gromad wiejskich. Po próbie spacyfikowania buntowników przez oddział hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego sprawa ponownie trafiła przed grono referendarzy. W obliczu braku jednoznacznego werdyktu sędziów Śmietana postanowił udać się z poselstwem do Augusta II, przebywającego wówczas w Dreźnie. Monarcha wysłuchał próśb i błagań, obiecując napomnieć starostę Słuszkę do respektowania dawnych przywilejów kmieci. Uradowani chłopi powrócili wprost do Krakowa, prosząc o wpisanie królewskiego glejtu do akt grodzkich. Ku zaskoczeniu Jakuba Śmietany i jego kompanów, kilka dni później sytuacja odmieniła się całkowicie. Władca cofnął swe słowa, ogłaszając stan sprzed konfliktu oraz nakazując poddanym tenuty wywiązywanie się ze wszystkich obowiązków względem dzierżawców majątku. Kmiecie nie zamierzali ustąpić, odmawiając płacenia podatków przypadających na dzień św. Jana Chrzciciela (24 czerwca). Rozpalone emocje szybko ostudziło pojmanie Śmietany w 1700 roku. Przywódcę buntu przetransportowano do zamku lanckorońskiego, po czym ścięto na rynku miejskim.

W XVIII stuleciu folwarkiem w Skawinkach administrowały rodziny: Dynarskich (1711), Pawłowskich (1716), Strzeszowskich (1734), Dąbrowskich (1739), Górnickich (1744) oraz Modelskich (1764). Tuż przed pierwszym rozbiorem Polski w 1772 roku na terenie królewszczyzny toczyły się walki między konfederatami barskimi a wojskami rosyjskimi. Idący od strony Palczy i Harbutowic oddział carski pod wodzą Aleksandra Suworowa w liczbie ponad 4 tysięcy żołnierzy starł się z Polakami, którymi kierował Francuz, Charles François Dumouriez. W obliczu ogromnej przewagi przeciwnika konfederaci musieli ustąpić (300 zabitych pochowano w pobliskim lesie zwanym do dziś „Grobami”). W kolejnym roku województwo krakowskie po Wisłę znalazło się już w zaborze austriackim. Po śmierci ostatniego starosty Józefa Wielopolskiego rząd cesarski przejął dobra tenuty, a następnie wystawił je na licytację. W 1777 roku włości za ponad 460 tysięcy złotych zakupiła księżna kurlandzka i żmudzka Franciszka Krasińska, przekazując je swej córce Marii Krystynie, zamężnej najpierw z księciem Sabaudii Karolem de Carignan, a od 1800 roku związanej z francuskim arystokratą Juliuszem Maksymilianem de Montléart. W Skawinkach istniało wówczas 90 domostw, zamieszkiwanych przez około 550 osób.

Pierwsza połowa XIX stulecia to w regionie okres klęsk żywiołowych, nieurodzaju i epidemii. Najpierw w 1806 roku chłopi wcieleni do wojska austriackiego na okres kampanii napoleońskich przynieśli z frontu cholerę i tyfus. Następnie w 1813 roku wystąpiły słoty, doprowadzając do powodzi na okolicznych rzeczkach. Kolejnym tragicznym wstrząsem dla Galicji Zachodniej była rabacja z 1846 roku (szczęśliwie rozruchy ominęły wieś), po czym przyszły ciężkie lata zarazy. W Skawinkach funkcjonował wtedy obszar dworski ulokowany w przysiółku zwanym Zadziele. Na kompleks składało się łącznie dziesięć obiektów: siedem położonych przy głównym budynku mieszkalnym oraz trzy na tzw. Dzialiku, służące do wypasu i hodowli owiec. W 1873 roku część dóbr nabył Jan Fuchs z Białej, utrzymując karbowego, który nadzorował robotników najemnych oraz polowego doglądającego pozostałych pracowników folwarcznych. W 1889 roku Skawinki liczyły 719 osób i 122 domy. Ludność zaliczano do etnograficznej grupy Podgórzan, z charakterystycznym strojem – niebieskimi sukmanami obszytymi czerwonymi taśmami oraz kapeluszami bądź czapkami w typie „tynieckim”. Miejscowość stanowiła już własność arcyksięcia żywieckiego Rainera Habsburga, twórcy słynnej fabryki nalewek i likierów w pobliskim Izdebniku. Wieś uznawano za przedmieście Lanckorony, połączone z nią drogą biegnącą dalej do Suchej. W dobie autonomii galicyjskiej powstawały samorządy gminne z wójtami na czele, dwoma przysięgłymi oraz 16 radnymi, wybieranymi przez obywateli. Do obowiązków urzędników należało m.in. organizowanie robót publicznych zwanych szarwarkami, czynienie podwodów (sic!) dla proboszcza z parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Lanckoronie, dostarczanie rekrutów do punktu poboru w Wadowicach czy rozstrzyganie spornych spraw o grunty. W 1884 roku w regionie uruchomiono transwersalną linię kolejową z przystankiem, pocztą i telegramem w nieodległym Stroniu (4-5 km). Na potrzeby szkoły gromada zaadaptowała budynek dawnej karczmy (placówkę otwarto uroczyście w 1898 roku). Początkowo borykano się z niewystarczającą ilością podręczników i pomocy dydaktycznych. Brakowało też drewna na opał, co wiązało się z ustawicznym chłodem przyczyniającym się do wzmożonej podatności na choroby zakaźne (głównie koklusz). Pierwszym kierownikiem szkoły został Jan Cibor, mający do pomocy dwie nauczycielki etatowe, Amelię Kleiber i Kazimierę Godlewską. Z powodu znacznego wzrostu liczby dzieci wydzierżawiono od chłopa Michała Jurka dodatkowe pomieszczenia lekcyjne użytkowane na zmianę z kółkiem rolniczym. W 1907 roku szkoła otrzymała status jednostki dwuklasowej, z zapewnieniem inspektoratu powiatowego w Wadowicach o rychłym wystawieniu nowego budynku. Krajowy Fundusz Szkolny przeznaczył na ten cel 15 tysięcy koron, a rada gminy zaciągnęła kredyt w wysokości 4600 koron. Prace według projektu inżyniera Jana Hawigiera i niejakiego mistrza Gadowskiego z Zebrzydowic trwały ponad rok, kończąc się 9 września 1911 poświęceniem obiektu przez proboszcza lanckorońskiego, księdza Antoniego Rajskiego. Z inicjatywy duchownego gruntownie wyremontowano drogę z Brodów do Palczy, co bez wątpienia ułatwiło mieszkańcom dojazd z jednej strony do Kalwarii Zebrzydowskiej i Wadowic, a z drugiej do Sułkowic czy Suchej.

W ostatnich latach przed wybuchem pierwszej wojny światowej w regionie dało się odczuć nastroje patriotyczne. Wyczekiwano konfliktu zbrojnego między zaborcami, który miał przynieść Polakom upragnioną wolność. W obwodzie kalwaryjsko-lanckorońskim działał lokalny klub Związku Strzeleckiego zrzeszający 12 mężczyzn. Jesienią 1914 roku wojska rosyjskie podeszły pod Kraków, zatrzymując się na umocnionej linii Bieżanów-Wieliczka-Dobczyce. Patrole kozackie cyklicznie zapuszczały się w okolice Myślenic, co wymusiło na mieszkańcach Skawinek budowę wałów obronnych i stawiania zasieków między Harbutowicami a Brodami. Szczęśliwie ofensywa austriacka odepchnęła armię carską na wschód, dając wytchnienie tutejszej ludności na kolejne cztery lata. Po zajęciu szkoły na potrzeby militarne, w 1915 roku placówka wznowiła pracę. Niestety z powodu trudnych warunków bytowych znacznie spadła frekwencja wśród uczniów. Po proklamowaniu niepodległej Rzeczpospolitej 11 listopada 1918 polskie wojska, żandarmeria i policja przejęły władzę w Krakowie, rozciągając zwierzchność administracyjną na sąsiednie powiaty. Skawinki liczyły wówczas 930 osób, a wójtem pozostawał Michał Chorąży. Żołnierze wracający z okopów roznieśli po kontynencie zabójczą grypę zw. hiszpanką, która zebrała żniwo również w Małopolsce. W 1921 roku spłonął dom gminny mieszczący Kółko Rolnicze i pokoje zatrudnionej w szkole panny Wyrobisz. Do obudowy zniszczonego obiektu znacznie przyczynił się Ziemski Bank Kredytowy z siedzibą we Lwowie, będący nowym właścicielem Izdebnickich Zakładów Przemysłowych skonfiskowanych Habsburgom. Wkrótce reformy gospodarcze ministra Stanisław Grabskiego zakładające parcelację dużych kompleksów majątkowych dotknęły powyższe włości. W 1929 roku dwór w Skawinkach nabyła rodzina Grzybowskich z Warszawy, wydzielając niewielki obszar dotychczasowemu dziedzicowi Rudolfowi Fuchsowi (ten ostatecznie przeniósł się do dóbr Lewakowskich w pobliskim Stroniu). W 1933 roku sejm przyjął ustawę o reorganizacji samorządu terytorialnego, powołującą gminy zbiorcze i gromady wiejskie. Lanckorona straciła niemal sześćsetletnie prawa miejskie, a Skawinki zdegradowano do gromady pod przewodnictwem sołtysa, wcielając je do gminy w Stryszowie. Mieszkańcy osady utrzymywali się głównie z pracy na roli lub najmowali się jako kowale w kuźni w Sułkowicach czy stolarze i obuwnicy w Kalwarii Zebrzydowskiej. Tam też młodzież uczęszczała do szkół zawodowych, ćwiczyła w obiektach „Sokoła”, brała udział w przedstawieniach miejskiego teatru oraz angażowała się w ruch harcerski. We wsi ciągle funkcjonowała powszechna placówka edukacyjna, podniesiona w 1925 roku do rangi szkoły trzyklasowej (średnio kształciło się w niej między 150 a 180 dzieci w semestrze). Nadal dysponowano tylko dwiema izbami lekcyjnymi i dwoma pokojami nauczycielskimi z kuchnią. Dopiero w latach trzydziestych odnowiono zaniedbany ogród, powołano filię biblioteki wadowickiej, zawiązano kasę oszczędnościową i spółdzielnię uczniowską. Stale dożywiano najmłodszych oraz dostarczano im niezbędne ubrania czy przybory do pisania. Wychowywano ich w dużym poszanowaniu do odzyskanej ojczyzny, uroczyście obchodząc święta narodowe 3 maja i 11 listopada, a także dzień „zaślubin” Polski z morzem oraz rocznicę śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego.

Druga wojna światowa rozpoczęła się dla mieszkańców Skawinek niespodziewanie, gdyż już 1 września 1939 usłyszano huk samolotów lecących na północ. Później na drogach pojawiły się grupy uciekinierów z terenów graniczących z III Rzeszą, zmierzające w stronę Myślenic i Krakowa. W okolicach Stronia i Stryszowa trwały potyczki jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza „Wilejka” z Niemcami, które po wycofaniu się dołączyły do oddziału w Wadowicach. Z kolei bielska 21. Dywizja Piechoty Górskiej generała brygady Józefa Kustronia ubezpieczała przemarsz cywilów przez Izdebnik i Sułkowice. 5 września wojska nieprzyjaciela zajęły wieś, włączając ją następnie do Generalnego Gubernatorstwa. Ludność zmuszono oddawania wysokich kontyngentów żywności w wymiarze 50 kg zboża, 200 kg ziemniaków, 100 kg mięsa wołowego i 300 litrów mleka rocznie. Z powodu niedoborów jedzenia w 1940 roku w regionie wybuchła epidemia czerwonki. Przymusowo wcielano mężczyzn do służby budowlanej Rzeszy „Baudienst”, po czym kierowano ich do obozu pracy w Płaszowie na Podgórzu. Terror, prześladowania i szykany doprowadziły do zorganizowania komórek Armii Krajowej (w pobliskich lasach operowało zgrupowanie „Chełm” i partyzantka Batalionów Chłopskich). W połowie 1944 roku z obawy przed nadciągającą ze wschodu armią radziecką mieszkańców wsi skierowano do kopania umocnień ziemnych i rowów przeciwczołgowych oraz rozbudowy stacji kolejowych w Stroniu i Stryszawie. 22 listopada szturm na Skawinki przeprowadził oddział Organizacji Wojskowej Pogotowia Polskich Socjalistów im. „Teodora”. Ku pamięci dwóch poległych (Kazimierza Kocika „Achillesa” i niejakiego „Jacka”) na wzniesieniu przy figurze Matki Boskiej wystawiono brzozowy krzyż (szybko usunięty przez Niemców). Po ciężkich bojach o Górę Lanckorońską w dniach 18-19 stycznia 1945 do osady wkroczyły jednostki Armii Czerwonej. Wskutek walk zbrojnych uległ zniszczeniu budynek gromady i kilka domostw.

Sowieci stacjonowali w Skawinkach do marca 1945 roku, patrolując okolicę z pomocą zawiązanej naprędce milicji obywatelskiej. Poszukiwano ukrywających się w lasach partyzantów Armii Krajowej, którzy nie akceptowali nowej władzy komunistycznej i postanowili dalej tkwić w konspiracji. Po sfałszowanych wyborach w 1947 roku ogłoszono amnestię dla wszystkich „żołnierzy wyklętych”, co okazało się tylko pustą obietnicą, gdyż wielu członków ruchu oporu później szykanowano, aresztowano, a niekiedy nawet mordowano. Tymczasem we wsi powoli instalowano przyczółek „dyktatury proletariatu”, nadzorowany przez Zbigniewa Zacharskiego, powiatowego pełnomocnika Polskiej Partii Robotniczej. Młodzież objęto obowiązkiem nauki i pracy w oddziale „Służby Polsce” w Stroniu. W Stryszawie otwarto Gminną Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska”, obejmującą swym zasięgiem Skawinki. Rolnicy z gospodarstwami poniżej hektara zostali zwolnieni od dostaw płodów rolnych. W głosowaniu do sejmu z 1952 roku „wybrano” podstawionych działaczy PZPR z okręgu wadowickiego. Po reformie samorządowej z kwietnia 1954 roku miejscowość wcielono do Gromadzkiej Rady Narodowej z siedzibą w Lanckoronie. Cztery lata później zniesiono uciążliwe dostawy (zwane potocznie „kontyngentami”) zboża, mleka i ziemniaków oraz zrezygnowano z wart nocnych, mających chronić mienie przed podpaleniami i kradzieżą. W końcu lat pięćdziesiątych mieszkańcy wsi domagali się przyłączenia do sieci elektrycznej oraz zmodernizowania głównej drogi. Nowoczesne rozwiązania dotarły do Skawinek dopiero w latach 1963-1966, kiedy doprowadzono prąd oraz założono telefon przy sklepie ogólnospożywczym GS i w szkole. W placówce edukacyjnej uczyło się ponad 200 dzieci i pracowało tylko 6 nauczycieli. Młodzież miała obowiązek pomocy rodzicom w czasie zbioru plonów. Lekcje odbywały się w dawnych obiektach dworskich oraz w domu gminnym, lecz od kilku lat noszono się z zamiarem wystawienia profesjonalnego budynku szkolnego (plany zrealizowano w 1972 roku). We wsi funkcjonowała też biblioteka, klubokawiarnia, szkółka przysposobienia rolniczego, Klub Młodego Rolnika i Związek Młodzieży Wiejskiej. Ponadto w 1967 roku powołano jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej z własną remizą. Po zmianach administracyjnych z 1975 roku Skawinki włączono w granice województwa bielskiego. Upadek systemu komunistycznego i transformacja ustrojowa Polski przyniosły ożywienie inwestycyjne w regionie. W szkole powstała sala gimnastyczna, pracownia komputerowa i świetlica. Popularność i bliskość Lanckorony ożywiła ruch turystyczny, co wydatnie przełożyło się na rozwój agroturystyki. W 2001 roku miejscowość nawiedziła powódź niszcząca domy, gospodarstwa, drogi i mosty. W 2009 roku świętowano 650-lecie pierwszej wzmianki źródłowej o Skawinkach. Mszę świętą celebrował prorektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, ksiądz profesor Tadeusz Dzidek. W ostatnich latach wieś rozsławił maratończyk Lucjan Chorąży, który w 2015 roku zmarł na zawał w trakcie jednej z wędrówek. Przez osadę biegnie żółty szlak w kierunku góry Chełm. Działa tutaj także Ludowy Klub Sportowy „Korona”.

Ciekawostki

W Skawinkach urodził się Józef Marek, inicjator zakładania sadów owocowych w okolicy Limanowej. W 1936 roku w Tymbarku zorganizował Podhalańską Spółdzielnię Owocową, która do dziś produkuje soki pod marką Tymbark.

W nocy z 25 na 26 stycznia 1938 nad wsią widoczna była zorza polarna.

Bibliografia