Szlakiem XVII-wiecznych polichromii

Długość
Etap edukacyjny
liceum, studenci
Tematyka
cykl chrystologiczny, cykl maryjny, ikonografia, malarstwo ścienne, ornamentyka, święci
Szacowany czas zwiedzania

Zabytki na trasie

  1. Zdjęcie nr 1: Polichromia ścienna prezbiterium Polichromia w tej części świątyni podzielona jest na cztery strefy. W pierwszej znajduje się dekoracja ornamentalna, kolejne dwie strefy ukazują sceny z życia Marii i Jezusa, ostatnia strefa ukazuje rząd portretów męskich w strojach z epoki. W dolnej strefie prezbiterium są umieszczone również trzy krzyże konsekracyjne, wpisane w okrągłe wieńce. Na północnej ścianie prezbiterium w scenach z cyklu maryjnego, od lewej znajdują się: Św. Anna Samotrzeć, Pokłon Trzech Króli, Chrystus Baranek Boży opatrzony banderolą z napisem: „EGO SVM PASTOR BONVS”, Ucieczka do Egiptu, scena Ukrzyżowania z postaciami fundatorów. W drugiej strefie na ścianie północnej od lewej ukazano: św. Annę z małą Marią; Ofiarowanie w świątyni z fragmentami napisu u spodu: „RV (?) NOBIS (?) NOBIS”; Zwiastowanie z napisem: „ECCE VIRGO CONCIPIET ET PARIET FILIUM EI VO”, Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny, u spodu napis: „VIRGO MARIA (?) NAV(?) (?)AB(?)” oraz Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny z fragmentarycznie zachowanym napisem: „(?)VAE EST ASC(?)”. W ostatniej strefie na ścianie północnej ukazano rząd męskich portretów. Na południowej ścianie prezbiterium w dolnej strefie znajduje się dekoracja ornamentalna. Następnie w strefie drugiej od lewej strony ukazane są kolejno sceny: Najświętsza Maria Panna Niepokalanie Poczęta, Tron Łaski, Trzy Marie u grobu, Nauczanie Chrystusa, a w strefie trzeciej, również od lewej strony: Przemienienie na górze Tabor z fragmentarycznie zachowanym napisem: „(?) BV(?)O (…) RA(?) (?)AT”, następnie Modlitwa w Ogrójcu(?), Zmartwychwstanie Chrystusa. W trzeciej strefie kontynuacja porterów męskich, w tym władców w koronach na głowie i z berłami w dłoniach. Na wschodniej ścianie prezbiterium, przy ołtarzu głównym przedstawiono Ewangelistów: po stronie lewej św. Mateusza, a po prawej św. Marka. W dolnej strefie po lewej: św. Łukasz, a po prawej św. Jan. Polichromia ścienna nawy Polichromię wypełniają przedstawienia Męki Pańskiej: Zdjęcie z krzyża, Opłakiwanie Chrystusa, Złożenie do Grobu oraz postacie Apostołów namalowane na zaskrzynieniach. Kilka scen zasłania ołtarz Ukrzyżowania. Na południowej ścianie nawy zachowało się tylko gigantyczne przedstawienie św. Krzysztofa na wysokość całej nawy. Ponadto w nawie znajdują się sceny, częściowo przesłonięte przez prospekt organowy i ołtarze: Wyszydzanie Chrystusa, Chrystus bity pięścią po głowie przez oprawcę, Dźwigane krzyża, Zesłanie Ducha Świętego, Przybicie do krzyża, Chrzest w Jordanie, Ostatnia Wieczerza, Modlitwa w Ogrójcu, Pojmanie. Ściana łuku arkady tęczowej Na ścianie tej znajduje się scena Sądu Ostatecznego. U szczytu zasiada Chrystus – Sędzia, odziany w czerwony płaszcz i unoszący rękę ku górze. Po jego bokach ukazano: Matkę Boską, św. Jana Chrzciciela, proroków, apostołów, symbole ewangelistów, a także potępione dusze. Stropy prezbiterium i korpusu nawowego, a także zaskrzynień (z wyjątkiem strony północnej, gdzie są ukazani Apostołowie), cokół w prezbiterium i korpusie pokrywa pasowa dekoracja ornamentalna umieszczona na czarnym tle. Ozdabia również obramowania okienne, a w prezbiterium tworzy fryz łączący ściany.
    Racławice
    Polichromia ścienna

    Polichromia ścienna w kościele w Racławicach Olkuskich pokrywa wszystkie ściany nawy, prezbiterium, a także stropy. Pierwsza wzmianka o malowdiłach pojawiła się w aktach wizytacji z 1617 roku. Całkiem dobry stan polichromii odnotowano jeszcze w 1783 roku jednak z czasem malowidła niszczały. W 1839 roku widoczne już były jedynie na stropie. Ostatecznie polichromię zamalowano w okresie międzywojennym, a odkryto ponownie w latach pięćdziesiątych XX wieku. Dekoracja pokrywająca strop i zaskrzynienia jest w połowie rekonstrukcją.

  2. Zdjęcie nr 1: Polichromia ścienna wokół okien prostokątnych, zamkniętych w tzw. ośli grzbiet tworzy kompozycje o kształcie stojących prostokątów. Po bokach obramienia w dolnej części znajdują się stojące prostokąty przecięte liniami na kształt litery „X”. Powyżej umieszczone są maski o ludzkich twarzach z wolutowo zawiniętymi uszami i liśćmi akantu zamiast włosów na czubku głowy. W miejscu szyi mają dwie czerwone wolutki. Powyżej w układzie kandelabrowym wyrastają liście, motywy kampanul i kółka. Liście akantu zdobią również górne naroża obramowań. Całość ukazana jest na czarnym tle. Motywy dekoracyjne o intensywnych barwach, różnokolorowych z przewagą zieleni i czerwieni, obwiedzione grubym i czarnym konturem.
    Racławice
    Polichromia ścienna wokół okien

    Polichromia ścienna obramowań okiennych powstała w pierwszej połowie XVII wieku. Przedstawia po bokach okien maski o ludzkich twarzach, od których wyrastają w układzie kandelabrowym różne motywy dekoracyjne, m.in. liście akantu i kampanule.

  3. Zdjęcie nr 1: Na ścianie północnej prezbiterium w pierwszej kwaterze od lewej strony została ukazana św. Barbara z mieczem w lewej dłoni i palmą męczeństwa w prawej. W kolejnej kwaterze freski nie zachowały się w całości. W górnej części podwieszone są drapowane tkaniny, po lewej stronie widać dwie uskrzydlone główki aniołków, a po prawej stronie postać nierozpoznanej świętej męczennicy z palmą męczeństwa i księgą w dłoniach. Na ścianie południowej prezbiterium po prawej stronie jest przedstawienie św. Zofii z córkami ujęte w kwaterę w kształcie leżącego prostokąta. Pośrodku znajduje się św. Zofia z rękami złożonymi do modlitwy, na głowie ma zamkniętą koronę, po jej prawie stronie stoją dwie córki, a po lewej trzecia córka. Wszystkie córki zostały ukazane z palmami męczeństwa w dłoniach. Pozostałą powierzchnię ściany wypełniają dekoracje ornamentalne, uskrzydlone anioły, a w dolnej partii zacheuszki. Łuk arkady zdobią arma Christi, które otwierają kolejny cykl przedstawień w kaplicy św. Anny. Prezbiterium obiega od góry szeroki fryz z podwieszoną draperią, pomiędzy którą ukazane są winne grona.
    Giebułtów
    Polichromia ścienna prezbiterium

    Polichromie kościoła św. Idziego w Giebułtowie powstały około połowy XVII wieku. W aktach wizytacji biskupiej z 1783 roku opisano je jako „malowania po kościele stare i brzydkie”. Zapewne z tego powodu zostały zamalowane. Odkryto je dopiero w 1936 roku podczas prac remontowych. Na ścianach prezbiterium odsłonięto wizerunki św. Barbary oraz św. Zofii z córkami.

  4. Zdjęcie nr 1: Polichromia na ścianie północnej znajduje się na wysokości dwóch trzecich ściany, a na ścianie północnej zajmuje prawie całą powierzchnię. Całość obiega od góry szeroki fryz z podwieszoną draperią, poniżej znajdują się różne sceny z życia i męczeństwa świętych. Na ścianie zachodniej, ponad chórem muzycznym podwieszone są festony i girlandy. Na ścianie północnej, od lewej przedstawione zostały następujące sceny: św. Karol Boromeusz ujęty w owalnym medalionie, następnie stygmatyzacja św. Franciszka z Asyżu, św. Dionizy w stroju biskupa z pastorałem i odciętą głową w dłoniach, pusty tron z baldachimem i nierozpoznany święty w stroju duchownego. Całość ukazana jest na tle pejzażu z miastem w oddali, powyżej widoczne są skłębione chmury. Po prawej stronie arkady tęczowej, nad ołtarzem Ukrzyżowania podwieszona jest tkanina, a na jej tle widnieje złote słońce (?). Ściana południowa podzielona jest na dwie strefy. W strefie dolnej, w pierwszej kwaterze od lewej strony znajduje się przedstawienie świętego biskupa, kolejne kwatery są nieczytelne, przeważnie ozdobione podwieszonymi draperiami. Strefa górna podzielona jest na dwie kwatery. W pierwszej, od lewej strony ukazani są: św. Jan Kanty przed Matką Boską z Dzieciątkiem, z aniołem podtrzymującym wieńce nad głową świętego i herbem Uniwersytetu Jagiellońskiego w prawym górnym narożu. W kwaterze drugiej scena męczeńskiej śmierci św. Wojciecha, w której oprawcy ubrani są w stroje szwedzkie. W prawym górnym narożu anioł z dwoma wieńcami. Na końcu ściany południowej popiersie św. Ignacego Loyoli w medalionie. Ponadto ściany ozdobione są zacheuszkami oraz różnymi, częściowo zniszczonymi napisami zostawiony przez pątników w XVII wieku: „SAMUEL RESPONDOWSKI”, „CHRISTOPER”, „ANDREAS”, „1616”, „1618”, „MARTIN SPIONKIEWICZ”, „NICE AD 1660”, „ALEXIA KWAŚNIOWSKA ND 1660”, „[...]1661[...]”, „ALBERTUS [...]”, tarcza zegara słonecznego oraz napisy: „FRANCISCVS PETRICKI / A(NNO) D(OMINI) 1650”, „PAN JOANNES [...] NICOLA [...] 1620 [...]”, „1649”.
    Giebułtów
    Polichromia ścienna nawy

    Polichromie kościoła św. Idziego w Giebułtowie powstały około połowy XVII wieku, jednakże odkryto je dopiero w 1936 roku podczas prac remontowych. Zespół malowideł przedstawia prowincjonalny charakter połączony z nowymi formułami ikonograficznymi oraz niderlandzkimi wzorami ornamentów, malowanych baldachimów i pęków owocowych. Nowością są przedstawienia potrydenckich świętych: św. Ignacego Loyoli, św. Karola Boromeusza, a przede wszystkim św. Jana Kantego, który został kanonizowany dopiero w 1767 roku. Do interesujących scen należą również przedstawienie etimazji, czyli pustego tronu na ścianie północnej oraz męczeństwa św. Wojciecha na ścianie południowej.
  5. Zdjęcie nr 1: Polichromia ścienna pokrywa całą powierzchnię kaplicy, podczas prac konserwatorskich została odsłonięta powyżej jednej piątej wysokości ściany. Na łuku arkady prowadzącej do kaplicy umieszczono arma Christi. Od dołu, po lewej stronie wejścia: skrzyżowane panoplia (miecz i chorągiew) z podwiązanym na czerwonej wstędze z kokardami popiersiem mężczyzny (św. Pawła?), powyżej piejący kogut. Następnie skrzyżowane topór i włócznia, połączone taką samą wstęgą z kolejnymi arma Christi: skrzyżowanymi drabiną i gąbką z octem na długim drzewcu. Dalej ukazana została kolumna biczowania na tle dwu skrzyżowanych biczy. Powyżej, na środku łuku arkady widnieje chusta św. Weroniki z twarzą Chrystusa. Za nią dzban z misą i ręcznikiem. Kolejne symbole połączone są czerwoną wstęgą z kokardkami. Są to kolejno od góry: suknia i kości do gry, młotek i obcęgi, kije oraz głowa Judasza, u którego szyi zawieszona jest sakiewka z pieniędzmi. Ściana wschodnia kaplicy: ołtarz św. Anny flankuje zawieszona czerwona kotara u góry podtrzymywana po bokach przez dwa anioły i opadająca długimi zwisami, aż do dołu. Powyżej w kwaterze obwiedzionej czerwoną linią znajdują się postacie dwóch świętych: po lewej św. Dominika z pastorałem i kadzielnicą w dłoniach oraz psem u stóp, natomiast po prawej św. Jacka z księgą w lewej dłoni i monstrancją w prawej. Postacie opisane są napisami „S(ANCTUS) DOMINICVS” i „S(ANCTUS) HIACINTHVS”. Ściana południowa kaplicy podzielona jest na trzy strefy. W pierwszej od dołu w ramie w kształcie leżącego prostokąta umieszony jest zacheuszek na czerwonym tle flankowany białą, podwieszoną kotarą. W strefie drugiej po lewej stronie ukazany jest św. Jan Chrzciciel ubrany w czerwony płaszcz, u góry opisany: „S(ANCTUS) IOANNES BAPTISTA”, natomiast po prawej św. Idzi z łanią i strzałą w prawej dłoni. Nad nim umieszczony jest napis „S(ANCTUS) AEGIDVS”. Portal okienny ozdabia ornament kartuszowo-zawijany z elementami okuć. W trzeciej strefie widoczne są obłoki, a pozostała część sceny jest niewidoczna. Ściana zachodnia została podzielona na dwie strefy. W dolnej umieszony jest zacheuszek na czerwonym tle, flankowany białą kotarą, podwieszoną w narożach. W górnej strefie, po lewej stronie widoczny jest nagi mężczyzna z rękami wzniesionymi do góry w błagalnym geście, otoczony przez dzikie zwierzęta. Po prawej stronie w półkolistej wnęce w kształcie stojącego prostokąta namalowany został pelikan z młodymi, a pod wnęką uskrzydlona główka aniołka. W zwieńczeniu anioł trzymający wieniec chwały w rękach. Sklepienie: pola pomiędzy żebrami (wysklepki) ozdobione są czterema medalionami w kartuszowych obramieniach o okuciowych motywach, w których umieszczone są popiersia ewangelistów. Od wschodu: św. Łukasz, od południa: św. Marek, od zachodu: św. Jan, od północy: św. Mateusz. Przestrzeń pomiędzy wizerunkami wypełniają pojedyncze motywy rozsiane po całej powierzchni sklepienia: pojedyncze owoce, pajączki, nietoperz i inne.
    Giebułtów
    Polichromia ścienna w kaplicy bocznej

    Polichromia kaplicy w kościele św. Idziego w Giebułtowie powstała prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku, jednakże odkryto ją dopiero w 1936 roku podczas prac remontowych. Zespół malowideł cechują prowincjonalny charakter połączony z nowymi formułami ikonograficznymi oraz niderlandzkimi wzorami ornamentów, malowanych baldachimów i pęków owocowych. Interesującym elementem są motywy arma Christi zdobiące łuk arkady oraz wizerunek patrona kościoła – św. Idziego na ścianie południowej.

  6. Zdjęcie nr 1: Strukturę architektoniczną kaplicy, wzniesionej na rzucie kwadratu ze ściętymi od północy narożami i sklepionej krzyżowo z lunetami spływającymi na wsporniki w kształcie kapiteli jońskich, podkreśla ornament złożony z motywów roślinnych. Szwy sklepienne pokrywa wić z liści i owoców wawrzynu miejscami przewiązana skrzyżowaną wstęgą. Pola sklepienia wypełniają medaliony z przedstawieniami czterech ewangelistów w ramach zdobionych ornamentem okuciowym, dzbany z kwiatami lilii, z uszami o motywach antropomorficznych oraz wici roślinne m. in. z motywami kwiatów lilii, falującymi wstęgami, zwisami z owoców oraz z tkaninami. Na ścianach sceny: Św. Stanisław wskrzeszający Piotrowina, Św. Wojciech, Przemienienie Pańskie na górze Tabor oraz kartusze herbowe. Kolorystyka pastelowa z przewagą zieleni, czerwieni i beżu.
    Modlnica
    Polichromia sklepienia i ścian kaplicy pw. św. Anny, Kucharskich

    Wnętrze kaplicy pw. św. Anny, ufundowanej w 1622 roku jako kaplica grobowa rodu Kucharskich, pokrywa jednorodna kompozycja malarska dostosowana i podkreślająca podziały architektoniczne. Na sklepieniu rozmieszczono wśród dzbanów z liliami i motywów roślinnych cztery medaliony z przedstawieniami ewangelistów. Na ścianach widnieją sceny: Św. Stanisław wskrzeszający Piotrowina, Św. Wojciech, Przemienienie Pańskie oraz kartusze herbowe. Dekoracja malarska jest dziełem nieokreślonego malarza małopolskiego.

  7. Zdjęcie nr 1: Polichromia pokrywa ściany i sklepienie kolebkowe z lunetami czworobocznej, dwuprzęsłowej zakrystii. Pole sklepienia wypełnia dekoracja ornamentalna utworzona ze zawijanych liści akantu, stylizowanych kwiatów oraz wazonów z kwiatami. Pośrodku sklepienia umieszczono w owalu w kartuszu fragmentarycznie zachowaną scenę Koronacji Marii. W centrum kompozycji zachowała się głowa Marii ujęta w trzy czwarte w prawo z widocznym fragmentem prawego ramienia i ułożonej do modlitwy prawej ręki. Po prawej stronie widać postać tronującego Boga Ojca w złotej koronie, z brodą, trzymającego złotą koronę nad głową Marii. Z lewej można dostrzec fragment ręki Chrystusa oraz fragment jego czerwonej szaty i lewej stopy. Na ścianie wschodniej dekorację malarską w postaci wici utworzonej ze stylizowanych liści akantu i kwiatów poprowadzono w glifie okiennym. Wokół okna utworzono malowane obramienie z motywami stylizowanego ornamentu rollwerkowego. Ponad oknem w glifie znajduje się malowany chrystogram "IHS". Po prawej stronie okna widoczne jest całopostaciowe przedstawienie proroka Eliasza z rozłożonymi rękami. Postać została ujęta w trzech czwartych w prawo. Ma pociągłą twarz okoloną zarostem z wydatnym nosem i ustami. Ubrana jest w strój wschodni - długą szatę z bladoczerwonym płaszczem z kołnierzykiem spiętym przy szyi oraz z rozciętymi rękawami. Na głowie ma szaroniebieski turban. Ponad nim widać lecącego kruka. Obok mężczyzny z prawej strony widoczna jest niewielka sekwencja krajobrazowa z motywem drzewa. Eliasz zwrócony jest w stronę sceny z Ostatnią Wieczerzą wykonaną w pierwszym przęśle ściany południowej zakrystii. Ostatnią Wieczerzę z prawej strony zamyka malowana kolumna z kapitelem rozdzielająca ścianę na dwa przęsła. Na tle altany ze schodami po lewej, flankowanej trzema kolumnami na wysokich cokołach, ukazano Chrystusa i dwunastu apostołów siedzący przy okrągłym, okazałym stole. Ponad stołem wisi płonącą lampa. Stół nakryto białym obrusem zastawionym siedmioma talerzami, owalną misą pośrodku, trzema okrągłymi bochenkami chleba, dwoma nożami i kielichem. Siedzący centralnie za stołem Chrystus został ukazany frontalnie. Zbawiciel ma zmęczoną twarz otoczoną brodą i długimi włosami, spływającymi na ramiona. Ubrany jest w białą tunikę i niebieski płaszcz przerzucony przez lewe ramię. O jego pierś opiera się zamyślony św. Jan, wspierający głowę na prawej ręce trzymanej na stole. Lewą rękę położoną na blacie ma zgiętą w łokciu. Wokół stołu siedzą rozmawiający ze sobą pozostali apostołowie. Są to starsi, brodaci mężczyźni, niektórzy z nich są łysi. Ubrani są w tuniki i narzucone na ramionach płaszcze. Można spośród nich wyróżnić siedzącego po prawe strony Chrystusa św. Piotra oraz Judasza widocznego jako pierwszego po lewej stronie kompozycji. Judasza ukazanego frontalnie identyfikuje żółta szata oraz trzymany w prawej ręce mieszek ze srebnikami. Powyżej w podłuczu lunety namalowano siedzącego, starszego brodatego mężczyznę ujętego w trzech czwartych w prawo. Jest to ewangelista widoczny do kolan. Prawą rękę przyciska do piersi lewą zaś opiera o stół ustawiony z prawej strony kompozycji z ułożoną na nim księgą. Jego twarz charakteryzuje wydatny nos i usta oraz spojrzenie skierowane na widza. W drugim przęśle ściany południowej dekoracje tworzy stylizowana wić akantowo-kwiatowa w glifie okiennym oraz otaczające okno obramienie utworzone z motywów rollwerkowych. Nie zachowała się polichromia w lunecie powyżej okna. Na zachodniej ścianie w glifie dawnego otworu wejściowego obramionego żółtą listwą, wykonano dekorację malarską składającą się z malowanych romboidalnych płycin pokrytych czerwonawą marmoryzacją. Ponad glifem na ścianie znajduje się czerwony krzyż równoramienny rozdzielający datę 16 / 46. Na ścianie z prawej strony otworu wyobrażono Ukrzyżowanie Chrystusa na polu pokrytym licznymi, stojącymi krzyżami. Postać Zbawiciela zachowała się fragmentarycznie w partii tułowia i nóg. Powyżej pole w lunecie ozdobiono stylizowaną wicią akantowo-kwiatową. Ścianę północną w pierwszym przęśle wypełnionym szafą zakrystyjną udekorowano rozpostartym, czerwonym paludamentum z baldachimem. Powyżej w lunecie zachowało się bardzo zniszczone przedstawienie św. Jana Ewangelisty, którego można rozpoznać po młodzieńczej, pociągłej twarz o wydatnych rysach. Z postaci zachowały się jeszcze fragmenty stóp widoczne nad baldachimem. W drugim prześle w dolnej strefie przepruto drzwi z otworem zamkniętym łukiem odcinkowym, obramienionym złocistą taśmą. W nadprożu znalazła się stylizowana wić akantowo-kwiatowa. Powyżej, w górnej strefie namalowano modlitwę Chrystusa w Ogrójcu. Na pierwszym planie kompozycji widoczny jest klęczący na ziemi Zbawiciel ujęty w trzech czwartych w prawo. Lewą rękę ma przyłożoną do piersi, drugą zaś odsuniętą od tułowia. Jego uniesioną głowę ku górze otacza ciemna broda i długie włosy spływające na plecy. Chrystus ma wydatny nos i usta. Ubrany jest w obszerną, jasnooliwkową tunikę przewiązaną w pasie oraz niebieskoszary płaszcz przerzucony przez lewe ramię i rękę. Jezus wpatruje się w zjawiającego mu się powyżej uskrzydlonego anioła ukazanego w dwóch trzecich na obłokach. Anioł w wyciągniętej prawej ręce trzyma złoty kielich, a prawą podtrzymuje opary o ramię krzyż. Ubrany jest w baldoczerwoną tunikę przewiązaną w pasie. Z prawej strony Jezusa widocznych jest trzech śpiących apostołów. Na pierwszym planie ukazano leżącego św. Piotra z głową wspartą na lewej ręce. Jest to starszy mężczyzna z łysym czołem i siwiejącymi włosami i brodą. Ubrany jest w bladoniebieską tunikę i ciemnoochrowy płaszcz. Za nim widać siedzącego św. Jana z głową wspartą na ręce, którą podpiera o prawe kolano. Jest to młodzieniec o długich włosach, ubrany w blado oliwkową tunikę i baldoczerwony płaszcz. O niewielki wzgórek z lewej strony Jana oparty jest św. Jakub. Jest to starszy mężczyzna z brązową brodą i włosami ubrany w bladooliwkowy płaszcz. Za Zbawicielem z lewej strony kompozycji widać drewniany płot z bramką, przez którą do ogrodu wchodzi Judasz w jasno-chórowej szacie, prowadzący zbrojny oddział sług świątynnych. W głębi kompozycji ukazano panoramę Jerozolimy. Powyżej na sklepieniu lunety wyobrażono siedzącego ewangelistę, który ukazany został jako starzec z długą siwą brodą i łysiejącym czołem. Mężczyzna wspierając prawą rękę o stół podpiera nią głowę. Lewą ma położoną na kolanie. Ubrany jest w szarą tunikę oraz bladoczerwony płaszcz przerzucony przez prawe ramię i okrywający kolana.
    Niepołomice
    polichromia zakrystii

    Nową zakrystie przy kościele w Niepołomicach wzniesiono z fundacji Lubomirskich w czasie zbliżonym do powstania przy tejże świątyni kaplicy św. Karola Boromeusza w 1640 roku z fundacji Stanisława Lubomirskiego. Zakrystie udekorowano polichromią składającą się z ornamentyki roślinno-floralnej, przedstawieniami ewangelistów, Koronacji Marii oraz Ostatniej Wieczerzy, Modlitwy w Ogrojcu i Ukrzyżowania.

  8. Zdjęcie nr 1: Polichromia ścienna nawy pokrywa wszystkie ściany oraz strop tej części świątyni. Polichromia figuralno-ornamentalna. W łuku tęczowym fryz podstropowy, wypełniony ornamentem w formie schematycznej, stylizowanej wici roślinnej, ujętej na krańcach uskrzydlonymi główkami anielskimi, umieszczonymi w medalionach. Poniżej fryzu, po lewej herb cesarski, ujęty w wieniec laurowy, w tle pejzaż; po przeciwnej stronie, zwieńczony insygniami biskupimi, herb biskupa Jerzego Lippay de Zongor – dwa lwy, ustawione antytetycznie przy ukoronowanej kolumnie. Na północnej ścianie nawy do wysokości jednej trzeciej ściany pas kwater z wizerunkami świętych, ujętymi w obramienia, utworzone z ornamentu w formie silnie stylizowanej wici roślinnej. Pola pomiędzy kwaterami wypełnione schematycznym ornamentem geometryczno-figuralnym, złożonym ze skręconej wici roślinnej oraz główek anielskich. Od strony prezbiterium kolejno przedstawienia opatrzone następującymi podpisami: „S(NCTVS) ADREAS ZOREARBUS EREMITA NITRAE / ET TRENCHINII 27 XIV LY ANNO 1609”; „B. MATHEAI ESCANDELI NATUS BUDAE MARTIRIO AFFE/CTUS in Sinis quo infide infidelum convertendorum causa penefravit”; „B. SADOCH ORD. PRAED. A. S. DOMINICO in UNGARIAM/ MISSUS EGREGIE LABORAVIT MARTYRIO affectus 1260. 3. Iunii”; „S(ANCTVS) COLOMANUS MS. MARGARITAE REGINAE SCOTIAE UNGARA/ MATRE NATAE FILIUS SUSPENSUS STOKARAVIAE COLIT 13 oct.”; „S(ANCTVS) CAPISTRANI ORD. S. FRAC. TURCAS BELRADO FUGAVIT/ UNG. Ufilissim[us] obit 1455 23 Od. Viilaci in Ung. Sepult[us].”; „S(ANCTVS) PETRUS THOMASIUS CARMELITA AT LUDOVICUM/ UNG. REGEM NUNTI[US] APOSTOL. De pace cum Venetis egit obit 29 9 1367”. Kontynuacja przedstawień na ścianie zachodniej: „B. IACOBUS PICENUS ORD. S. FRANC. S. CAPISTRANI IN UNG./ COAPOSTOL[US] MULTOS AD CHRISTI FIDEM CONVERTIT”; „S(ANCTVS) IOANNES NEPOMUCN.”. W górnej partii ściany północnej scena wielofiguralna: Św. Jan Chrzciciel nauczający w otoczeniu tłumu. W tle pejzaż z drzewami i zarysowanym na najdalszym planie masywem górskim. Ponad przedstawieniem napis: „VENIT IN OMNEM REGIONEM PRAEDICANS BAPTISMUM POENITENITIAE LUCAE 3.”. Do sceny kazania św Jana Chrzciciela przylega środkowy rząd wizerunków świętych. Cztery pierwsze przedstawienia znajdują się na ścianie północnej i biegną w kierunku chóru muzycznego: „B. BERTHODEUS (…) 17 DECE”; „B. IOANNES DOMINICI ORD. PRAED. EP. Et. CARDIN ad. SIGISMUN. UN. BEC. NUNT. APOTOLIC. BUDAE obiit (…) 1418” [w lewym górnym rogu odnotowane białą farbą informacje o kolejnych konserwacjach polichromii]; „B. ANTONIUS UNGARUS ORD. FRANC. FULGINII/IN OBSEQUIO INFIRMORUM ob. 1398. 13 May.”; „B. MATHAEUS ESCANDELI NATUS BUDA MARTIRIS AFFECTUS IN SINIS QUO INFIDELIUM…”. Nad chórem muzycznym, na ścianie zachodniej znajdują się kolejne cztery wizerunki z tego cyklu: „B. MURITIUS CSAKY ORD. PRAED AMORE IN DEIPURAM MIRACU/LIS CLARUS obiit laurmi 1336 20. Mar. [.]oii Ferr.”; „B. MAURUS EX MANASTETRIO S. MARTINI /ORD. S. BENED. EPISC. QUINQUE ECCLESIENS in UNGARIA”; „S(ANCTVS) BENEDICTUS MAR. EREMITA PROPE TRENCHINIUM/IN VASUM MERSUS COLITUR IM aii”; „B. EUSEBIUS CANONICO STRIGOMI PRIMUS/PROVINCIALIS ORA: S. PAULI primi Erem: obit 1270. 20. Ian.”. Ostatnie dwa wizerunki na ścianie południowej nad chórem muzycznym, kolejno od strony ściany tęczowej: „S(ANCTVS) ASTRICQ ARCHIEN. COLOCENS. IN UNGARIA ORD./ s. BENEDICTI OBIIT. AN. 1034. 12 Novembris”; „S(ANCTVS) PAULUS UNGARUS PRIMUS ORD. PRAED./ UNGARIA PROVINCIALIS MARTIRIO affectis”. Na podniebiu zaskrzynienia kontynuacja cyklu hagiograficznego. Od łuku tęczowego, wizerunki umieszczone są między elementami ornamentacyjnym, opatrzone następującymi podpisami: „B. GISELA S. STEPH. R. / U. CONIUX Ob. 1036”; „S(ANCTVS) ESABETH ANDR. U. FI/LIA DUCISS THURINN ob. 1226”; „B. GERTRUDIS V. FILIA/ S. ELISABETHAE THURING”; „B. ELISABETH HELVETA AN/ DR III R.U. FILIA ob. 1338 6 mai”; „B. HELENA V. ORD. PRAEDIC. OB. BUD. AN. 1720 9 nov.”; „S(ANCTVS) MARGHARITA REGINA SCOTIAE NATA IN UNGARIA TEMORAE S. SALAMONIS”; „B. ELISABETHU. Ord. Praed S. STEPHANI UNG. REGIS. FILIA OBIIT CIV. Anno 1285 6 martii”; „S(ANCTA) URSULA CUM 11 000 VIRGINUM AB ATTILA INTERFECTA 1383 21 Oct.”. Na podniebiu zaskrzynienia nad ścianą południową kontynuacja cyklu, od tęczy: „B. MARGARITA FILIA BELAE 4 R. V. Ob. 1273. 28 Ian.”; „B. CUNEGUNDUDIS V. BELAE IV REG FILIA Ob. 1292. 24. 1.”. Na ścianie południowej w dolnym pasie malowideł od strony tęczy scena figuralna z przedstawieniem św. Anny nauczającej Marię, a następnie scena piekła z przedstawieniem męki grzeszników w wypełnionej płomieniami paszczy Lewiatana. W górnej partii scena przedstawiająca pogrzeb Jana Chrzciciela. Przestrzenie wokół tego malowidła i okien szczelnie wypełnione ornamentem w formie schematycznej wici roślinnej. Drzwi pokryte dekoracją ornamentalną analogiczną do tej w przestrzeniach między obrazami w dolnym rzędzie cyklu świętych na ścianie północnej. Fryz przystropowy w całości dekorowany analogicznie jak w łuku tęczowym. Na stropie kontynuacja cyklu ze scenami z życia Jana Chrzciciela, rozpoczynającego się w prezbiterium. Dwa obrazy w formie prostokątów, ujęte w malowane ramy, utworzone z ornamentu złożonego z wici roślinnej i stylizowanych rozetek. Pierwsza od tęczy wielopostaciowa scena narodzin Jana Chrzciciela, w górnej partii opatrzona napisem: „QUIS PUTAS PUER ISTE ERITE IOANNES EST NOMEN EIUS LUCAE 1.”. Bliżej chóru przedstawienie Jana Chrzciciela, nauczającego na puszczy, opatrzona podpisem: „ERAT IN DESERTIS USQUE IN DIEM OSTENSIONIS SUAE LUCAE 1.”. Obrazy ujęte w iluzjonistycznie malowane kasetony z rozetami w środku. Podziały kasetonowe zaznaczone listewkami, dekorowanymi rozetkami. Pod amboną niewielkich rozmiarów malowidło, przedstawiające siedem postaci pokutujących w czyśćcu i anioła. Scena zwieńczona monogramem IHS.
    Orawka
    Polichromia ścienna nawy

    Polichromia ścienna kościoła została wykonana przez nieznanych malarzy, w kilku etapach, przyjmuje się że w latach od 1656 do 1711 roku. Najważniejsze malowidła to 14 obrazów ukazujących sceny z życia św. Jana Chrzciciela. Drugi cykl polichromii obejmuje 49 wyobrażeń świętych i błogosławionych związanych z historią chrześcijaństwa na Węgrzech: 4 królów, 2 królewiczów obok ołtarza, 11 biskupów i św. Gunter na dole ścian prezbiterium, kolejnych 15 świętych i błogosławionych (zakonnicy, męczennicy i pustelnicy) pod prospektem organowym w nawie na ścianie północnej i na chórze na ścianie zachodniej, a na zaskrzynieniu stropu w nawie, pod sufitem, 16 świętych kobiet. Tę część polichromii wykonano prawdopodobnie w roku 1711, bowiem taka data widnieje na belce tęczowej. Kolejny cykl polichromii to Dekalog, namalowany na prospekcie chóru. Ukazuje on zachowanie lub łamanie przykazań. Są to obrazki wzięte z życia chłopów, mieszczan, drobnej szlachty i dworu w XVII/ XVIII wieku. Polichromia tym cenniejsza, że jest to pierwsze przedstawienie stroju orawskiego. W sześciu scenach wyobrażono również diabła.

  9. Zdjęcie nr 1: Polichromia ścienna obiegająca całe wnętrze świątyni wraz ze stropem, na ścianach kompozycje dwustrefowe. Strefy odgraniczone malowanym, profilowanym szarym cokołem z konsolami oraz umieszczonymi między nimi napisami. Na osi konsol, w drugiej strefie kolumny oddzielające poszczególne sceny. Kolumny ustawione na złoconych bazach, trzony malowane na czerwono, kapitele stylizowane na korynckie. Podpory podtrzymują malowany szary fryz zdobiony maskami, uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz liśćmi wawrzynu. Ściana północna nawy W dolnej strefie znajduje się przedstawienie, tzw. Sąd Krwi, odbywający się w pałacu Kajfasza. Pośrodku sceny stoi Kajfasz na podwyższeniu ubrany w strój kapłana żydowskiego, na tle czarnej kotary. U góry napis cześciowo nieczytelny: „SAIPHAS / PONTIFEX / (?) OMNES QVID VELATIS PRAESTAT MNV(?) MORI QVAM / (?) VNIVE SV(?) POPULV (?) DE (?)RE”. Po prawej stronie kompozycji siedzi na kamiennym podeście Chrystus zwrócony trzy czwarte w prawo. Ubrany jest w czerwoną suknię, na głowie ma założoną koronę cierniową, a wokół niej kolisty nimb. Po obu stronach Kajfasza znajdują się liczni członkowie Sanhedrynu, którzy trzymają w dłoniach zwoje z ich imionami oraz orzeczeniami winy, część z nich jest nieczytelna: „INCOGNITA CAV/SA MORTI OBU(?)/EN BVS”, „(?) / ROGAT / NOR(?)M (?) / HIC (?)OMC PE(?)A /VIT”, „PAD / (?)EDV(?) / (?)T / (?)N”, „(?)SMO(?) / (?)HIN (?)”, „RIPHA(?) / LEX IN (?)”, „QRAM / QVARE SINE/MVS VIRVM / (?) QVIA / IVSTVS EST / MORTE DAM(?)”, „EM / IVSTVS / MAXIME QVV / POPVLVM SV(?) / CONCIONIRVS / (?)IONEM / (?)ONC(?)”, „NECODE / (?)CEM ACC(?) / PVLV SEDVCD / MORTE DIGNUS(?) /EST”, „(?)TRIE / (?)NITIE”, „MES / SI(?)VSTVS / EST CONVER / (?)AMVR ADI/(?)VM SINE / (?)VST (?)”, „SAMEOH / SI NEC IV/STVS EST NEC / INIVSTVS Q (?)/TAMEN MO(?)/MVR: C(?) / NON CI (?) /MORTE / EL EXILI / O IPSV / DAMNA/MVS”. Ponadto zachowane pojedyncze litery w dolnej części sceny oraz fragmenty długiego napisu po prawej u góry: „(?) CRV(?) (…) NOS / ET SVP(?)R FILIOS”. W górnej strefie od lewej strony pierwsza kwatera nieczytelna. W drugiej znajduje się scena ukazująca Chrystusa Zmartwychwstałego odwiedzającego Matkę Boską. Poniżej w partii cokołu napis: „T(?) ITA EVIT SVBIIT TAMEN A SPERA MORIS / N(?)LA SED STRATA MORTE RESVRGIT”. W drugiej kwaterze Pokłon Trzech Króli, opatrzony napisem: „CURVATO REGES VENER NTVR POPLITE REGEM / REGYM. NEC MIRUMOIVS DOCET OFFICIVM”. W ostatniej scena ukazująca Boże Narodzenie z podpisem: „VIRGO (?)NTIVSI(?)E P(?)VOD DINERAT ANTE / JAM(?) NIS PALPAS UPERE NVI S. ANAS”. Ściana łuku arkady tęczowej Po stronie północnej – dolna strefa nieczytelna, w górnej przedstawienie św. Jerzego na koniu walczącego ze smokiem. Po stronie południowej arkady tęczowej w górnej strefie św. Marcin ucinający połę swojego płaszcza dla żebraka. Prezbiterium Na ścianie północnej lewa strona strefy dolnej niezachowana, dalej drzwi do zakrystii flankowane parą kolumn o czarnych trzonach i korynckich kapitelach. W nadprożu scena ukazująca Chrystusa Zmartwychwstałego Triumfującego, który jedzie na zaprzężonym w trzy baranki powozie. Na tyle pojazdu leżą narzędzia Męki Pańskiej. W prawym górnym narożu sceny napis: „IESVS TRIVMPHANS”. Kolejna scena przedstawia dwie święte niewiasty oraz ucztę. Scena w najnowszej literaturze interpretowana jest jako usługiwanie św. Elżbiety ubogim i chorym. W górnej strefie od lewej strony zostały ukazane następujące przedstawienia i podpisy: Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny opisane słowami: „VISITAT ELEGTA IN GENITRICEM VIRCO TONANTIS / MA(?) (?)OMINIS PVRI VERA PARENS OVE DEI”. Kolejna scena przedstawia Zwiastowanie Najświętszej Marii Pannie: „TER QVE QVATER Q3 BEATA, ES VIRGO TE FORE MATRE / ANGELVS A CAELO DETONAT ORE DEI”. Następna kwatera ukazuje Matkę Boską Niepokalanie Poczętą. Po jej bokach znajdują się dwa anioły unoszące białe banderole z napisami: „FIA(?)MINA PLVENS CAELLS EST SVME GRATIA REGIS / A TE QVA RERIT VIRGO SIGMA (?)” oraz „CVMBA NATAT SVPIRI MARE. SED NON FLVC T. FRGO / MVNDANI FLCTIS NON TIM(?)”. W narożach symbole Litanii Loretańskiej w medalionach opisane kolejno słowami: „PER HAEC PRAESERVOR”, „FLVCTVS NON VEREOR”, „EXSPINIS SINE SPINIS ORIOR” oraz „(?)AVDOR NOCTI / LVCI APERIOR”. Poniżej sceny słabo czytelny napis: „INSIDIABARIS MALEDICTE VENENIGER ANGVIS / HV(?) (?)ENERI FAVCIBVS I GNIVS ME / (?) MVLIEREM DIRE (?)RANE / (?)PSE KIECAEM”. Poniżej przedstawienia, w partii cokołu napis: „ECCE ENIM EX HOC BEATAM ME / DICENT OMNES GENERATIONES”. W kolejnej kwaterze św. Elżbieta Węgierska i inskrypcja na cokole: „ARE ODIVA ELIZABETH: NAM TVA CLARENT / RIO MORES NOMINA FACTA POLO”. Dalej św. Stanisław Biskup: „DIVE STANISLAE HIC MVLT LOCVS AMBIT ET OBTAT / SIS PATER ELIZABETH PATRONA SI(?)”. W części środkowej apsydy dolna cześć niezachowana, w górnej przedstawienie Mojżesza oraz Aarona. Na ścianie południowej prezbiterium w strefie dolnej ukazani kolejno czterej ojcowie Kościoła, opisani: św. Augustyn „S(ANCTVS) AVGVSTINVS”, św. Hieronim „S(ANCTVS) HIER(ONIM)”, św. Grzegorz Wielki „S(ANCTVS) GREGORIVS” oraz św. Ambroży. W strefie górnej, od lewej: św. Jan Kanty. W partii cokołowej napis: „(?) HIC EST quo PATRIARHA ACADEMIA GAVDET / (?)qucm Felic aedicai Astricolam / (?)arior hospes ades Canti no us oris / hic habites oni Alumnus Armans”. W kolejnej kwaterze ukazani są św. Piotr oraz św. Andrzej: „CREDO IN DEVM PATREM OMNIPOTENTE CREATORE CA(?)ETERE ET IN IESVM CHRI/STVM FILIVM (?)VS VNICVM DOMINVM / NOSTRVM”. Następnie św. Bartłomiej i św. Filip: „DESCENDIT AD INFEROS, TERTIA DIE RESVB / REXIT AMORTVIS ASCENDIT, AD CAELOS SEDENT, A DEXTERAM DEI PATRIS OMNI: / POTENTIS”. W ostatniej kwaterze prezbiterium ukazani są św. Tomasz oraz drugi, nierozpoznany apostoł: „CREDO IN SPIRITVM / SANCTVM”. Ściana północna nawy Polichromia na ścianie północnej częściowo niezachowana. W dolnej strefie scena ukazująca Modlitwę w Ogrójcu oraz narzędzia Męki Pańskiej: „(?)S SALVATOR / M(?)”. W górnej strefie kolejni dwaj apostołowie: św. Szymon i św. Juda Tadeusz: „SANCTA(?) / MVNION (?)”. Kolejna kwatera nieczytelna. Balustrada chóru muzycznego Balustradę chóru muzycznego zdobią alegorie siedmiu grzechów głównych pod postacią kobiet i towarzyszących im atrybutów, pierwsza z lewej Pycha, następna Chciwość, kolejne nieczytelne. Pod chórem muzycznym uskrzydlona główka aniołka nad portalem wejściowym, a po prawej stronie napis: „SPECVLVM / (?) MAI(?) OMNIB(?) VI(?)SIM(?) (?) CADENTI V RESCAT / (?)”. Strop Kompozycja stropu podzielona na trzy strefy, dwie duże boczne oraz wąską, środkową. W pierwszej strefie bocznej umieszczona jest rozbudowana kompozycja przedstawiająca Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. W dolnej strefie pusty grób oraz apostołowie. Matkę Boską otaczają grupy muzykujących aniołów, u góry stoi Chrystus. W strefie środkowej ukazana została Koronacja Matki Boskiej, a w drugiej strefie bocznej Sąd Ostateczny. Partia malowideł na stropie również dookoła opatrzona jest napisami, lecz nieczytelnymi.
    Trybsz
    Polichromia ścienna

    Polichromia ścienna została wykonana w 1647 roku z inicjatywy księdza Jana Ratułowskiego. Polichromia stanowi przykład jednych z najwcześniejszych realizacji malarstwa barokowego ściennego w południowej Polsce. Niestety nie jest znany jej twórca.

Celem zorganizowania wycieczki skontaktuj się z parafiami

Giebułtów
Parafia Parafia Św. Idziego

Adres Św. Idziego 2
32-085 Giebułtów

Telefon 12 419 20 27

Strona www www.parafiagiebultow.pl

Racławice
Parafia Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Adres Racławice 54
32-049 Przeginia

Telefon 12 282 93 85

Adres e-mail jacmiode@poczta.onet.pl

Strona www http://www.raclawiceparafia.pl

Modlnica
Parafia Parafia Św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej

Adres ul. św. Wojciecha 83
32-085 Modlnica

Telefon 012 419 20 15

Adres e-mail parafiamodlnica@gmail.com

Strona www http://www.modlnica.pl

Niepołomice
Parafia Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników

Adres Piękna 2
32-005

Telefon 12 281 10 41, 609 811 041

Adres e-mail kancelaria@parafianiepolomice.pl

Strona www http://parafianiepolomice.pl/

Orawka
Parafia Św. Jana Chrzciciela

Adres Orawka 65, Jabłonka
34-480

Telefon 018 265 23 40

Adres e-mail tadeuszdabrowski63@op.pl

Strona www http://parafiaorawka.pl/

Trybsz
Parafia Św. Elżbiety Węgierskiej

Adres ul. św. Elżbiety 149 Trybsz
34-442 Łapsze Niżne

Telefon (18) 265 61 49

Adres e-mail sw_elzbieta@wp.pl

Strona www www.parafiatrybsz.bnx.pl

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności