Krzeczów

Kościół św. Wojciecha

Kościół w Krzeczowie stanowi ciekawy przykład zarówno architektury drewnianej przełomu wieków XVI i XVII, jak i kościoła poddanego w połowie XVIII wieku translokacji.

Łętownia

Kościół św. Szymona i św. Judy

Pierwszy kościół w Łętowni wzniesiono w latach 1488-1489 z fundacji Mikołaja Jordana z Zakliczyna. Parafię w Łętowni erygował w 1492 roku biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk. Następną świątynię pw. św. Szymona i św. Judy wybudowano przed 1568 rokiem z fundacji Spytka Wawrzyńca Jordan z Zakliczyna (przeniesiona do Krzeczowa w 1760 roku). Na jej miejsce w latach 1760-1765 wzniesiono nową, obecną budowlę. Jej fundatorką była ówczesna dziedziczka Łętowni i Łopusznej, Barbara z Janickich Lisicka. Z inicjatywy jej syna Ambrożego Lisickiego, który został proboszczem parafii łętowskiej, w latach 1776-1779 wybudowano wieżę-dzwonnicę kościoła. Świątynia była odnawiana na przełomie XIX i XX wieku. Szeroko zakrojone prace restauracyjne i konserwatorskie trwały od 1968 roku. Kościół w Łętowni jest jedną z największych i najcenniejszych drewnianych świątyń w Małopolsce, gdyż zachowany jest do dziś bez większych zmian od czasu jego budowy.

Lachowice

Kościół św. św. Apostołów Piotra i Pawła w Lachowicach

Kościół w Lachowicach został wybudowany w latach 1789-1792 z funduszy hrabiny Teresy z Sułkowskich Wielopolskiej oraz parafian. Świątynię postawiono na miejscu pochodzącej z 1707 roku kaplicy cmentarnej. Kościół reprezentuje nurt barokowej architektury drewnianej z prostokątną nawą, węższym prezbiterium z zakrystią, z wieżą od zachodu, wieżyczką na sygnaturkę na kalenicy nawy i sobotami. Większość wyposażenia pochodzi z początku XIX wieku. Warto jednak zwrócić uwagę na osiemnastowieczny obraz z przedstawianiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem będący kopią słynącego cudami obrazu z nieodległego Rychwałdu.

Orawka

Kościół św. Jana Chrzciciela

Kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce to pierwsza na północnej Orawie parafialna świątynia katolicka. Budowa świątyni rozpoczęła się około 1650 roku, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Jan Sczechowicz, który zmarł tuż po ukończeniu budowy kościoła w 1659 roku i został pochowany pod posadzką w prezbiterium. Na przestrzeni wieków wygląd kościoła ulegał zmianom. Prezbiterium z zakrystią, nawę oraz wieżę, która jest najstarszą częścią kościoła, zbudowano z drewna na zrąb w latach około 1650-1656. Murowaną z kamienia, otynkowaną kaplicę dostawiono za ołtarzem około 1728 roku. Wieża kiedyś zwieńczona baniastym hełmem została przebudowana w 1901 roku i nakryta iglicą. Obecny dach nawy, prezbiterium i kaplicy został zaprojektowany i wykonany w 1935 roku. Wtedy dodano również sygnaturkę. Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską wykonano prawdopodobnie w czasie posługi księdza Barnego około 1693-1705 roku. W polu umieszczona jest rzeźbiona Pieta, a na zasuwie obraz św. Jana Chrzciciela. Powyżej znajduje się medalion z rzeźbioną głową św. Jana Chrzciciela na tacy. W osiach bocznych płytkie nisze mieszczą figury św. Wojciecha po lewej stronie i św. Stanisława po prawej. W drugiej kondygnacji jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kondygnację flankują rzeźby św. Barbary po lewej stronie oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej po prawej stronie. Z kolei na osi skrajnych kolumn, za przyczółkami ustawiona jest druga para dwóch świętych prawdopodobnie węgierskich. Drzwiczki bramek są ozdobione malowanymi przedstawieniami św. Piotra po lewej stronie i św. Pawła po prawej. Ponad bramkami na cokołach ustawione są figury św. Stefana po lewej stronie i św. Władysława po prawej. Interesujące przedstawienie znajduje się również na odwrociu ołtarza, gdzie umieszczone jest malowidło przedstawiające św. Marię Magdalenę. Z kolei ołtarze boczne oraz ambonę wykonano w latach około 1693-1705. Interesujący ołtarz znajuje się również w kaplicy bocznej. Ołtarz powstał wkrótce po wybudowaniu kaplicy Matki Boskiej Bolesnej, czyli około 1728 roku. Pierwotnie w polu głównym umieszczona była rzeźbiona Pieta, która obecnie znajduje się na ołtarzu głównym. Niestety nieznana jest atrybucja rzeźb umieszczonych na ołtarzu o prowincjonalnym charakterze wykonania. Ikonografia ołtarza w całości poświęcona jest tematyce pasyjnej, którą prezentuje przede wszystkim krucyfiks umieszczony w polu głównym (pierwotnie też rzeźba Piety), a także rzeźby aniołów i aniołków z arma Christi w dłoniach, święci związani z Męką Pańską, tj. św. Maria Magdalena i św. Weronika. Do wezwania kaplicy – Matki Boskiej Bolesnej odnosi się serce umieszczone w partii belkowania, przebite mieczami. Niewątpliwie jedynymi z najcenniejszych zabytków w kościele w Orawce są tkaniny wielkopostne, a zwłaszcza tkanina z przedstawieniem Matki Boskiej Bolesnej, która powstała w XVIII wieku i należy do typu opon jednoscenowych (Einszeniger Typ). Stanowi spójny komplet wraz z tkaninami przedstawiającymi: Biczowanie Chrystusa i św. Marię Magdalenę. Ponadto w świątyni znajduje się szereg innych wysokiej klasy artystycznej dzieła, które warto zobaczyć, w tym obrazy, rzeźby, feretrony, stalle i ławki, a także polichromię ścienną obejmującą całe wnętrze. Wychodząc z kościoła warto zwrócić uwagę na kapliczkę, nazywaną również słupem morowym, która powstała w 1758 roku w Białym Potoku z fundacji księdza Adama Wilczka. Zdobią ją wizerunki świętych: św. Marii Magdaleny, św. Rozalii, św. Donata i św. Floriana, a na szczycie znajduje się figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z Dzieciątkiem. Figury świętych niewiast miały chronić przed zarazą, św. Donata przed piorunami i burzami, św. Floriana przed pożarami, a o wszelką opieką proszono Matkę Boską Niepokalanie Poczętą.

Spytkowice

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny

Harklowa

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Kościół, jako drugi w tym miejscu, wzniesiono około 1500 roku. W XVII wieku dostawiono wieżę, a w XVIII wieku kruchtę boczną. W drugiej połowie wzniesiono barokowy szczyt nad kruchtą południową oraz późnobarokowe ołtarze. W 1866 (1886?) roku dobudowano kaplicę boczną, a w 1877 roku przeprowadzono gruntowny remont wnętrza. Kościół w Harklowej, pod względem konstrukcyjnym, obok świątyń w Dębnie, Grywałdzie i Łopusznej zalicza się do grupy średniowiecznych kościołów typu podhalańskiego, wyodrębnionej z małopolskiej odmiany regionalnej. Na uwagę zasługuje wspomniany strop babińca, którego późnogotycka polichromia powstała w czasie budowy kościoła w końcu XV lub na początku XVI wieku i co ciekawe, te same szablony wykorzystano przy dekoracji nieodległych kościołów w Dębnie i Łopusznej. Z czasów budowy zachowały się dwa gotyckie portale: w kruchcie południowej oraz w wejściu do zakrystii, a w ołtarz główny wprawione zostały średniowieczne obrazy pochodzące z pierwotnego, gotyckiego tryptyku. Warta uwagi jest również chrzcielnica kamienna z 1731 roku. Przykrywająca kaplicę niska, spłaszczona kopuła z latarnią nawiązuje do tradycji kopułowych kaplic grobowych, powszechnych w XVI i XVII wieku, dla których wzór stanowiła wawelska kaplica Jagiellonów.

Dębno Podhalańskie

Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim

Obecny kościół wzniesiony w 2. połowie XV wieku, z drewna, o konstrukcji zrębowej, wieża dostawiona w 1601 lub 1607 roku, izbicowa, o konstrukcji słupowo-ramowej. Jednoprzestrzenny, nawa na rzucie prostokątą, z węższym prostokątnym prezbiterium, przy którym od północy wąska zakrystia. Od zachodu przy nawie wieża na rzucie kwadratu, od południa kruchta. Wnętrze nakryte stropem, w nawie z zaskrzynieniem. Zewnątrz zaszalowany. Dach nad nawą i prezbiterium jednokalenicowy, dwuspadowy. Na kalenicy wieżyczka na sygnaturkę z baniastym hełmem. Wieża o ścianach pochyłych, z nadwieszoną izbicą, zwieńczona ostrosłupowym hełmem. Wokół kościoła ogrodzenie belek układanych na zrąb, z dwiema bramkami.

Trybsz

Kościół św. Elżbiety Węgierskiej

Według tradycji kościół św. Elżbiety w Trybszu wzniesiono w 1567 roku. Informację tę znaleziono na boku starego, murowanego ołtarza. Był on wtedy filialną świątynią parafii we Frydmanie. Blisko sto lat później dzięki księdzu Janowi Ratułowskiemu, ówczesnemu proboszczowi frydmańskiemu i trybskiemu, który zajął się restaurowaniem świątyni, ozdobiono wnętrze malowidłami ilustrującymi prawdy wiary. Miało to miejsce w 1647 roku. Na początku XX wieku staraniem księdza Michała Nyulasiego wzniesiono w Trybszu nową, murowaną świątynię. Wyposażenie drewnianego kościółka przeniesiono do nowej świątyni. Pozostała tylko rokokowa ambona z drugiej połowy XVIII wieku oraz feretrony z XVIII i XIX wieku. Od tego czasu zabytkowy kościół zaczął popadać w ruinę. W 1924 roku rozebrano wieżę i zakrystię. W 1938 roku zabezpieczono przed rozbiórką dalszą część budowli. Podczas prac kościół podniesiono i posadowiono na fundamencie, konstrukcję wzmocniono ściągaczami, a ściany i sygnaturkę obito gontem. Następne prace prowadzono w latach 1953-1956, 1972 i 1976. W ostatnich latach, 2010-2012 konstrukcję kościoła oraz malowidła poddano gruntownej konserwacji. Podczas inwentaryzacji zabytków przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków odnaleziono cenną rzeźbę przedstawiającą Pietę z XVII wieku. Niestety nie wiadomo, czy znajduje się jeszcze w posiadaniu parafii. Ponadto w świątyni znajdowało się skrzydło tryptyku z przedstawieniem Ecce Homo z około połowy XVI wieku oraz obraz św. Elżbiety z tego samego okresu, stanowiący część środkową tryptyku. Obecnie zabytki te znajdują się w nowym kościele parafialnym.

Jurgów

Kościół parafialny św. Sebastiana

Kościół w Jurgowie został wybudowany w 1650 roku i powstał z fundacji chłopskiej. Architektura świątyni została oparta na schemacie późnogotyckiego kościoła typu małopolskiego dwukrotnie przedłużonego w latach 1811 i 1869 i rozbudowanego w 1935 roku. W prezbiterium i nawie znajdują się trzy ołtarze wykonane przez kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega i działającego w Spiskiej Sobocie malarza Imricha Jagušiča, których styl można określić jako wschodniosłowackie rokoko. Pokrywająca wszystkie ściany polichromia została wykonana w latach 1937-1938 przez krakowskiego profesora Kazimierza Piętkę.