Głogoczów

Opis topograficzny

Głogoczów to wieś w gminie Myślenice, powiatu myślenickiego w województwie małopolskim. Położona jest na Pogórzu Wielickim około 20 km na południe od Krakowa, na wysokości ponad 250 m n.p.m. Przez miejscowość przepływa potok Głogoczówka będący dopływem Skawinki należącej do zlewiska Wisły. Na północny zachód od wsi rozciąga się znacznej wielkości Las Bronaczowa. Przez Głogoczów przebiegają dwie drogi krajowe, nr 7 łącząca Gdańsk z granicą polsko-słowacką i droga nr 52 łącząca Kraków z Cieszynem.

Streszczenie dziejów

Głogoczów powstał przed 1254 rokiem, kiedy Klemens i Marek, synowie Marka wojewody krakowskiego, potwierdzili, że ich stryj komes Czadr nadał wieś wraz z prawem poboru dziesięciny klasztorowi Cystersów w Szczyrzycu. Miejscowość stała się siedzibą parafii przed 1325 rokiem, a przed 1358 rokiem została przeniesiona na prawo niemieckie. W 1560 roku Jan Janowski, opat cystersów ze Szczyrzyca oddał wojewodzie sandomierskiemu Wawrzyńcowi Spytkowi Jordanowi m.in. Głogoczów w zmian za wsie położone bliżej klasztoru. Wieś jako część rozległych dóbr skupionych wokół Mogilan pozostawała własnością rodziny Jordanów aż do 1761 roku, kiedy to zakupił ją książę Józef Massalski. W 1772 roku w wyniku pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej Głogoczóww znalazł się w habsburskiej Galicji. W 1802 roku wnuczka Józefa Massalskiego z mężem sprzedali wieś Józefowi Konopce herbu Nowina. W 1855 roku w czasie epidemii cholery zmarło 30 osób. W 1858 roku mieszkańcy Głogoczowa uchwalili zebranie funduszy na budowę drewnianej siedziby szkoły i utrzymanie nauczyciela. W 1890 roku powołano do życia Ochotniczą Straż Pożarną. W 1934 roku ukończono remizę będącą także siedzibą Domu Ludowego. W czasie drugiej wojny światowej Głogoczów został włączony w granice Generalnego Gubernatorstwa. Władze ludowe odebrały Konopkom majątek, a ziemię rozparcelowano. W 1964 roku ukończono przebudowę szkoły, której w 1969 roku nadano imię Tadeusza Kościuszki. Obecnie wieś wraz z gminą Myślenice jest uznawana za część aglomeracji krakowskiej.

Dzieje miejscowości

Głogoczów powstał przed 1254 rokiem, kiedy Bolesław Wstydliwy i jego matka Grzymisława poświadczyli, że Klemens i Marek, synowie Marka wojewody krakowskiego, potwierdzili, że ich stryj komes Czadr nadał wieś wraz z prawem poboru dziesięciny klasztorowi Cystersów w Szczyrzycu. Głogoczów stał się siedzibą parafii przed 1325 rokiem, gdy w rejestrach dziesięciny papieskiej został odnotowany pleban Grzegorz. Przed 1358 rokiem wieś została przeniesiona na prawo niemieckie, ponieważ wtedy w źródłach po raz pierwszy został odnotowany jej sołtys. Sprawujący wówczas urząd Mikołaj, a także jego następcy Stanisław, Błażej i Filip do początku XV wieku pełnili dodatkowo funkcję ławników w Sądzie Najwyższym Prawa Niemieckiego w Krakowie. W 1458 roku na studia w Uniwersytecie Krakowskim zapisał się Florian syn sołtysa Wawrzyńca. Jan Długosz w „Liber beneficiorum” odnotował, że w latach 1470-1480 w Głogoczowie stał drewniany kościół parafialny.
W 1560 roku Jan Janowski, opat Cystersów ze Szczyrzyca oddał wojewodzie sandomierskiemu Warzyńcowi Spytkowi Jordanowi m.in. Głogoczów w zmian za wsie położone bliżej klasztoru, aczkolwiek zatrzymał prawo do poboru dziesięcin. Wieś jako część rozległych dóbr skupionych wokół Mogilan pozostawała własnością rodziny Jordanów aż do 1761 roku, kiedy to zakupił ją książę Józef Massalski. W tamtym czasie w Głogoczowie zbudowano dwór, po którym dzisiaj pozostał jedynie lamus, czyli spichlerz. Po śmierci Józefa Massalskiego w 1765 roku wieś odziedziczyła jego dwuletnia córka Helena Apolonia, która trafiła pod opiekę stryja, biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego.
W 1772 roku w wyniku pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej Głogoczów znalazł się w okręgu myślenickim, cyrkułu wadowickiego habsburskiej Galicji. Wkrótce w ramach reform cesarza Józefa II zlikwidowano poddaństwo osobiste chłopów. W 1792 roku po śmierci pierwszego męża, Helena Apolonia wzięła ślub z podkomorzym wielkim koronnym Wincentym Potockim, któremu wniosła Głogoczów w posagu. Wieś odziedziczyła jej córka z pierwszego małżeństwa Sydonia Franciszka, która z kolei wyszła za mąż za syna ojczyma z pierwszego małżeństwa Franciszka Potockiego. W 1802 roku sprzedali oni Głogoczów Józefowi Konopce herbu Nowina, który wybudował istniejący do dzisiaj murowany dwór. W latach 1812-1823 trwała budowa nowego murowanego kościoła parafialnego pw. św. Marii Magdaleny, który został uroczyście konsekrowany 3 maja 1823. Wydarzenie to upamiętnia tablica znajdująca się za ołtarzem Matki Boskiej Różańcowej. W 1848 roku w wyniku uwłaszczenia chłopi przejęli na własność uprawianą przez siebie ziemię. Odtąd większość rodzin utrzymywała się z własnych gospodarstw, ale część mieszkańców zarabiała na życie, zatrudniając się w okolicznych folwarkach. W 1855 roku w czasie epidemii cholery zmarło 30 osób. W 1858 roku mieszkańcy Głogoczowa uchwalili zebranie funduszy na budowę drewnianej siedziby szkoły i utrzymanie nauczyciela.
W latach sześćdziesiątych XIX wieku zasadniczo zmienił się ustrój monarchii habsburskiej. Państwo zostało przekształcone w dualistyczną monarchię austro-węgierską, a poszczególne austriackie kraje koronne w tym Galicja uzyskały autonomię. Zmienił się również podział administracyjny, a wiele kompetencji przeszło w ręce samorządu terytorialnego. Głogoczów stał się siedzibą gminy jednowioskowej w powiecie myślenickim. W drugiej połowie XIX wieku we wsi istniały trzy karczmy, jedna pod ogrodami kościelnymi, jedna „na Osterii” i jedna „na Stawach”. Wszystkie spłonęły w 1870 roku, co dało asumpt do podejrzeń o podpalenie wyrażonych m.in. w kronice parafialnej. Dwa lata później wieś padła ofiarą powodzi. Pod koniec XIX wieku według danych zamieszczonych w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” w Głogoczowie żyło 1226 ludzi w tym 15 żydów, 1 ewangelik i 1210 katolików. Majątek ziemski w dalszym ciągu należał do spadkobierców Józefa Konopki. W 1890 roku mieszkańcy wsi powołali do życia Ochotniczą Straż Pożarną, której pierwszym prezesem został Stefan Konopka, a naczelnikiem Jan Sikora. W 1908 roku strażacy dostali na wyposażenie od swojego prezesa ręczną sikawkę, a rok później ze składek zakupiono wóz do jej przewożenia.
W grudniu 1914 roku wojska rosyjskie zbliżyły się do nieodległych Świątnik Górnych, których wszakże nie zdobyły, a następnie w wyniku skutecznej kontrofensywy austro-węgierskiej front trwale oddalił się od Głogoczowa. W 1917 roku Ochotnicza Straż Pożarna zaprzestała działalności, a wznowiła ją dopiero w 1919 roku, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Sprzęt strażacki był już wtedy przestarzały, a organizacja borykała się z problemami finansowymi uniemożliwiającymi zakup nowego. Rozważano nawet jej przejęcie przez miejscowe Kółko Rolnicze. Z czasem sytuacja się unormowała, a w 1924 roku Utworzono Komitet Budowy Domu Strażaka, pracę rozpoczęto dwa lata później, ale ukończono dopiero w 1934 roku. W nowym budynku mieściła się remiza oraz Dom Ludowy. W tym samym roku Głogoczów padł ofiarą powodzi.
W czasie kampanii wrześniowej w okolicach Głogoczowa walczyła 21. Dywizja Piechoty Górskiej. Pod naporem sił niemieckich wycofała się jednak w nocy z 5 na 6 września, a drugiego dnia rano Niemcy zajęli wieś. Anonimowi żołnierze wojska polskiego zostali pochowani na miejscowym cmentarzu parafialnym. Głogoczów został włączony w granice Generalnego Gubernatorstwa, a mieszkańcy wywożeni byli na przymusowe roboty do Niemiec i do obozów koncentracyjnych. Okupant nie zakazał działalności straży pożarnej, a dzięki hojności Franciszka Syrka zakupiono pierwszą motopompę. Szkoła podstawowa, choć ze zmienionym programem funkcjonowała w czasie okupacji z wyjątkiem trzech miesięcy w 1944 roku, kiedy została zajęta na potrzeby wojska.
Po drugiej wojnie światowej odebrano Konopkom majątek, a ziemię rozparcelowano. Zlikwidowano samorząd terytorialny, a Rady Gmin podporządkowano władzom centralnym. W 1954 roku Ochotnicza Straż Pożarna uzyskała pierwszy swój pierwszy wóz strażacki. W latach 1954-1972 Głogoczów był siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, której podlegała również Bęczarka, od 1960 Krzywaczka, a od 1961 roku Krzyszkowice. W 1969 roku od gromady odłączono Krzywaczkę, którą przyłączono do gromady Sułkowice. W 1957 roku mieszkańcy Głogoczowa podjęli decyzję o rozbudowie szkoły. Rok później Ochotnicza Straż Pożarna przekazała na ten cel 1000 zł, a prace ukończono w 1964 roku. W 1969 roku szkole nadano imię Tadeusza Kościuszki.
W 1995 roku przy Ochotniczej Straży Pożarnej powstała orkiestra dęta. Po reformie edukacji w 1999 roku uczniowie z Głogoczowa musieli dojeżdżać do gimnazjum krzyszkowicach. Społeczność lokalna szybko rozpoczęła starania o zmianę tego stanu rzeczy. W 2003 roku oddano do użytku salę gimnastyczną, co było jednym z warunków otwarcia gimnazjum, które ostatecznie powstało w 2006 roku. Po ostatniej reformie edukacji zostało jednak zlikwidowane wraz z innymi szkołami tego szczebla edukacji. Poza szkołą podstawową i Ochotniczą Strażą Pożarną w Głogoczowie działa także Dom Kultury z salą widowiskową, biblioteka i ośrodek zdrowia. Wieś wraz z gminą Myślenice jest uznawana za część aglomeracji krakowskiej.

Bibliografia