Piotrowice

Opis topograficzny

Piotrowice leżą na Podgórzu Wilamowickim będącym południowo-wschodnią częścią Kotliny Oświęcimskiej, a wysoczyzna charakteryzująca rzeźbę terenu sięga tutaj wysokości niemal 300 m n.p.m. Szerokie garby i wzgórza rozcięte nieckowatymi dolinami dodają miejscowości walorów krajoznawczych. Przez Piotrowice przepływa potok Bachórz zasilający okoliczne stawy rybne i stanowiący w okresie powodziowym zagrożenie dla mieszkańców wsi. Historyczny podział na Piotrowice i Piotrowice Małe odpowiada współczesnemu podziałowi na Piotrowice Dolne, graniczące z Polanką Wielką na zachodzie, Przeciszowem na północy i Łowiczkami na wschodzie oraz Piotrowice Górne, graniczące z Głębowicami na zachodzie i Gierałtowiczkami na południu. Wieś należy do gminy Przeciszów.

Streszczenie dziejów

Najprawdopodobniej Piotrowice założyli niemieccy osadnicy w czasie trzynastowiecznej akcji kolonizacyjnej. Po raz pierwszy miejscowość wspomniano w dokumencie sprzedaży prawa lokacji Zatora w 1292 roku. W 1396 roku Piotrowice zostały włączone przez Jana III księcia oświęcimskiego do oprawy wiennej jego małżonki Jadwigi. Do 1513 roku wieś należała do książąt oświęcimsko-zatorskich, a potem, do 1772 roku, wchodziła w skład dóbr królewskich. W 1778 roku Piotr Dunin wykupił ze skarbu austriackiego starostwo zatorskie wraz z Piotrowicami. Od lat trzydziestych XIX wieku do końca drugiej wojny światowej pozostawała w rękach rodziny Potockich.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości Piotrowice jest typową nazwą patronimiczną, co oznacza, że pochodzi od imienia jej dawnego właściciela. Zapewne jeszcze w XIII wieku założyli ją osadnicy niemieccy. Po raz pierwszy wieś wspomniano w potwierdzeniu lokacji Zatora, wystawionym 10 listopada 1292 przez Mieszka księcia cieszyńskiego Rudigerowi i Piotrowi, braciom jego kapelana Arnolda. W dokumencie książę wyznaczył granice przyszłego miasta między wsiami Palczowice, Spytkowice, Trzebieńczyce, Rudze, Przeciszów i właśnie Piotrowice (Peterwald). W czternastowiecznych źródłach poświadczono, że miejscowość należała do książąt oświęcimsko-zatorskich. Jan III książę oświęcimski oraz rajcowie oświęcimscy 30 marca 1395 zobowiązali się do corocznego wypłacania Janowi Kowalowi, plebanowi w Piotrowicach (Potrowicze), czynszu w kwocie 5 grzywien. Z kolei rok później, 24 lutego 1396, książę zapisał swojej małżonce Jadwidze, siostrze króla Władysława Jagiełły, oprawę wienną w wysokości 5 tysięcy grzywien na Zatorze i okolicznych osadach, wśród których wymieniono Piotrowice (Petrowicze).

Przez całe XV stulecie wieś pozostawała w rękach książąt oświęcimskich, a od 1445 roku zatorskich. W latach 1470-1480 kronikarz i kanonik krakowski Jan Długosz zapisał w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej”, że w należących do zamku zatorskiego Piotrowicach znajdują się łany kmiece, z których dochody w całości przeznaczano dla scholastyków krakowskich. O tym, że Piotrowice zachowały pewien niemiecki charakter, mogą poświadczyć wpisy nowych obywateli miasta Krakowa, wśród których w 1398 roku odnotowano Mikołaja z „Petirswalde”, w 1440 roku Mikołaja Sznajdera z Piotrowic, a w 1491 roku Lenarta z Piotrowic.

Nie wiadomo, czy wówczas wieś była wykorzystywana przez książąt jako zastaw oddawany w ręce bogatszych rycerzy i patrycjuszy krakowskich, podobnie jak działo się z większością okolicznych miejscowości. Być może Piotrowice nie były na tyle atrakcyjnym miejscem, które książęta mogliby dzierżawić z powodzeniem i zyskiem. W 1513 roku na mocy umowy Jana V księcia zatorskiego z królem polskim Janem Olbrachtem księstwo zatorskie (a w tym również Piotrowice) stało się własnością króla. Proces przyłączania księstw zatorskiego i oświęcimskiego do Królestwa Polskiego sfinalizowano w 1564 roku aktem inkorporacji i utworzeniem powiatu śląskiego w województwie krakowskim. Przez kolejne dwa stulecia Piotrowice należały do polskich władców. Wydaje się, że wieś nigdy nie osiągnęła większego znaczenia, czego powodem było oddalenie od głównych szlaków komunikacyjnych oraz brak inwestycji gospodarczych na skalę zespołu stawów w niedalekim Przeciszowie. Niemniej jednak w 1557 roku w Piotrowicach odnotowano młynarza z Borowego Młyna, który płacił 8 florenów czynszu staroście zatorskiemu, a kilka lat później wspomniano, że w miejscowości działały dwa takie budynki. Borowy Młyn znajdował się w okolicy Borowego Stawu (dziś staw Królewiec na terenie Zatora) na granicy gruntów Piotrowic i Zatora. Z drugiej strony, między Piotrowicami i Polanką, znajdowała się nieistniejąca już dziś niewielka grupa stawów należących do króla, z których do dziś przetrwały zbiorniki Połaniec i Farawiec. W 1557 roku wymieniono wśród nich staw Górny, a w 1564 roku wspomniano o narybieniu jesienią stawu zwanego Dolnym albo Koniecznym oraz pozostawieniu do rocznego przeschnięcia stawu Młyńskiego. W czasie wizytacji kanonicznej z 1598 roku potwierdzono, że na terenie wsi znajdowało się osiem stawów, jednak były one w opłakanym stanie.

Po pierwszym rozbiorze w 1772 roku tereny na południe od Wisły znalazły się granicach cesarstwa austriackiego, a Piotrowice włączono do dominium zatorskiego. W 1778 roku cały majątek wchodzący w skład starostwa zatorskiego wykupił od austriackiego skarbu państwa ich dotychczasowych zarządca Piotr Dunin wraz z małżonką Zofią z Małachowskich za kwotę 82042 złotych reńskich. Po ich bezdzietnej śmierci w ostatnich latach XVIII wieku całą masę spadkową podzielono między Marię Antoninę Tomkowiczową, Antoninę Malczewską, Teodora Potockiego i Karolinę Nassau-Siegen. Majątek wykupiła następnie Apolonia z Ustrzyckich Poniatowska dla swojej córki Konstancji Tyszkiewiczowej, po której śmierci w 1830 roku dobra zatorskie wraz z Piotrowicami odziedziczyła jej córka Anna, po pierwszym mężu Potocka, teraz zamężna ze Stanisławem Dunin-Wąsowiczem. W 1887 roku miejscowość należała do hrabiego Augusta Potockiego, syna Maurycego i wnuka Anny Potockiej. Liczyła 1364 mieszkańców, a w tym 29 żydów, i od 1884 roku działała tu szkoła ludowa. Potoccy dbali o rozwój gospodarki rybnej w regionie, jednak w Piotrowicach było niewiele stawów, więc wieś nie należała do najbogatszych. Miejscowość znajdowała się w rękach rodziny Potockich do końca drugiej wojny światowej.

Ciekawostki

W 1557 roku w Piotrowicach działał młynarz przy młynie zwanym Borowym. Budynek zlokalizowany był przy przekopie doprowadzającej wodę do okolicznych stawów. Do ciekawostek zaliczyć można obowiązek młynarza do wykarmienia wieprzka na zamku zatorskim.

Bibliografia